Światowe systemy pisma i systemy semasiograficzne w ujęciu teoretycznym 3305-SP-OG

Celem kursu jest zapoznanie się z różnorodnymi systemami pisma na świecie oraz z możliwościami oferowanymi przez graficzne formy komunikacji. W pierwszej części (1. semestr) student poznaje zasady rządzące systemami pism pochodzących z różnych stron świata: pismo klinowe, egipskie, chińskie, japońskie, koreańskie, arabskie, hebrajskie, fenickie, pisma Majów, tzw. pismo azteckie oraz starsze formy pisma ze środkowego Meksyku (Teotihuacan i tzw. pismo epiklasyczne). W drugiej części kursu (2. semestr) analizowane będą formy przekazu graficznego nie mieszczące się w klasycznej definicji pisma, począwszy od systemu komunikacji graficznej używanego w środkowomeksykańskich przedhiszpańskich księgach historycznych i wróżebnych, poprzez andyjskie kipu, ceramiczne przedstawienia Moche i alfabet Braille’a. Po tym panoramicznym zapoznaniu się z różnorodnymi formami komunikacji graficznej na świecie i po wprowadzeniu kategorii semasiografii, poddany dyskusji zostanie termin i definicja “pisma” i kwestia ewolucyjnego rozwoju pisma. Zanalizowane zostaną implikacje używania pisma alfabetycznego i porównane z implikacjami systemów semasiograficznych. Kurs zakończy dyskusja dot. pozycji pisma wobec sztuk wizualnych.
Kurs wymaga znacznego wkładu pracy pod kątem lektur i przygotowania do zajęć (ok. 4h/tydz.). Większość lektur jest obcojęzyczna. Bardzo pożyteczne dla wszystkich uczestników byłoby, gdyby w kursie brali udział studenci posiadający znajomość innych (poza alfabetycznym) systemów pisma z różnych stron świata, co zapewniłoby lepszy wgląd w poznawane systemy.
Pierwsza i druga część kursu (pierwszy i drugi semestr) stanowią integralną część, w drugiej bowiem celem są wspólne dyskusje teoretyczne, na bazie poznanych uprzednio systemów pisma i lektur dot. teorii systemów pisma.

Program na 1. i 2. semestr:
1. Zajęcia wstępne. Program i organizacja pracy.
2. Pisma fonograficzne na Bliskim Wschodzie.
3. Pisma egipskie.
4. Sztuka pisma w starożytnych Chinach.
5. Sztuka pisma na Dalekim Wschodzie (pismo japońskie i koreańskie)
6. Pisma egejskie
7. Pisma konsonantyczne (arabskie, hebrajskie)
8. Pismo alfabetyczne (pismo greckie, pismo runiczne, pismo łacińskie wobec języków francuskiego i angielskiego)
9. Wczesne pisma fonograficzne w Amerykach.
10. Pismo Majów (zasada homofonii w piśmie Majów; społeczna rola pisma Majów).
11. Pismo Azteków.
12. Starożytne pisma Środkowej Mezoameryki: Teotihuacan i pismo epiklasyczne.
13. Starożytne historie i sztuka wróżenia w przedhiszpańskich księgach mezoamerykańskich.
14. Czy może istnieć pismo niegraficzne? Andyjskie kipu i System Braille’a.
15. Semasiografia.
16. Co to jest pismo?
17. Alfabet i ewolucyjny model pisma (początki pisma fonetycznego; ewolucyjny model pisma: użyteczny czy nie; tyrania alfabetu; pismo jako widzialna mowa: możliwości i ograniczenia; kierunek czytania jako arbitralny schemat).
18. Pismo a sztuki wizualne.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie
fakultatywne

Tryb prowadzenia

w sali

Założenia (opisowo)

Znajomość języka angielskiego i/lub hiszpańskiego (zajęcia są prowadzone po polsku, ale bibliografia jest głównie anglojęzyczna, część pozycji można przeczytać po hiszp. lub polsku). Przydatne: Znajomość jakiegokolwiek pisma spoza Europy (klinowe, chińskie, arabskie, egipskie, Majów, Środkowego Meksyku etc.). Zajęcia znacznie zyskają na jakości, jeśli będą w nich uczestniczyć studenci reprezentujący różne dziedziny (np. studenci sinologii, arabistyki, hebraistyki, mezoamerykanistyki, i in.)

Efekty kształcenia

- Student rozróżnia podstawowe mechanizmy operacyjne stosowane w pismach logograficznych, sylabicznych, konsonantycznych i fonetycznych,
- swobodnie posługuje się kategoriami logogram, fonogram, sylabogram, determinant fonetyczny, determinant semantyczny, homofon, homograf,
- posiada podstawową wiedzę na temat pism egipskiego, chińskiego, japońskiego, koreańskiego, arabskiego, hebrajskiego i innych pism konsonantycznych, linearnego B i innych pism egejskich, pisma Majów, tzw. pisma Azteków i innych pism mezoamerykańskich, pisma alfabetycznego i runicznego,
- rozróżnia kategorię semasiografii
- posiada podstawową wiedzę na temat systemów niegraficznych, np. andyjskiego kipu czy systemu Braille’a
- podchodzi krytycznie do tradycyjnych definicji i dogmatu o ewolucyjnym rozwoju pisma
- zna społeczną rolę pisma,
- wskazuje konsekwencje i implikacje używania systemów fonograficznych i semasiograficznych
- posiada ugruntowaną wiedzę na temat sposobu przekazywania wiedzy drogą graficzną w mezoamerykańskich księgach historycznych i wróżebnych,
- orientuje się w bogactwie współczesnych form przekazu graficznego, nie należących do kategorii sztuki
- sytuuje pisma fonograficzne i systemy semasiograficzne na tle innych sztuk wizualnych

Kryteria oceniania

Warunkiem zaliczenia zajęć jest:
- aktywny udział studenta w zajęciach, w dyskusjach na temat analizowanych systemów pisma, przygotowanie indywidualnej prezentacji wybranego systemu komunikacji graficznej (30% oceny końcowej),
- napisanie pracy semestralnej, traktującej o nieodszyfrowanym systemie pisma bądź krytyczną analizą jednego z poznanych systemów komunikacji graficznej (40% oceny końcowej),
- zaliczenie testu weryfikującego znajomość tekstów teoretycznych (30% oceny końcowej).

Literatura

Anawalt. R. Patricia & Frances F. Berdan (1992) The Codex Mendoza. Scientific American,
Boone, H. Elizabeth &Walter D. Mignolo (1994) “Writing and Recording Knowledge”. In: Elizabeth H. Boone & Walter D. Mignolo (eds.) Writing Without Words: Alternative Literacies in Mesoamerica and the Andes. Duke University Press, Durham: 3-26.
Boone, H. Elizabeth (1996) “Manuscript Painting in Service of Imperial Ideology”. In: Emily Umberger, Michael E. Smith, Mary G. Hodge, Elizabeth Hill Boone, Richard E. Blanton, Frances F. Berdan (eds.) Aztec Imperial Strategies. Dumbarton Oaks, Washington D.C.: 181-206.
Chadwick, John (1958) The Decipherment of Linear B. Random House, New York.
Coe, Michael (1976) “Early Steps in the Evolution of Maya Writing”. In: Origins of Religious Art and Iconography in Preclassic Mesoamerica. UCLA Latin American Studies Series 31. California.
Coe, Michael (1991) “A Triumph of Spirit. How Yuri Knorosov cracked the Maya hieroglyphic code from far-off Leningrad”. Archaeology. 44 (5): 39-44.
Coulmas, Florian (1989) “Units of Speech and Units of Writing”. In: The Writing Systems of the World. Blackwell, Oxford: 37-54.
Dalby, David (1970) “The Historical Problem of the Indigenous Scripts of West Africa and Surinam”. In: David Dalby (ed.) Language and History in Africa: 109-119.
De Francis, John (1989) Visible Speech. The Diverse Oneness of Writing Systems. University of Hawaii Press, Honolulu.
Dibble, Charles E. (1971) “Writing in Central Mexico”. Handbook of Middle American Indians. University of Texas Press, Austin. 10: 322-332.
Dixon, Judith (1990) World Braille Usage. National Library Service for the Blind and Physically Handicapped. UNESCO, Library of Congress, Washington D.C.
Donnan, Christopher B. (1976) Moche art and iconography. Los Angeles: UCLA Latin American Center, University of California.
Elkins, James (1999) The Domain of Images. Ithaca – Londyn, Cornell University Press.
Elliott, Ralph W. V. (1989) Runes: An Introduction. Manchester, Manchester University Press.
Fossa, Lydia (2000) “Two Khipu, One narrative: Answering Urton’s Questions”. Ethnohistory. 47 (2): 453-468.
Gelb, Ignace (1963 [1952]) A Study of Writing. The University of Chicago Press, Chicago.
Goody, Jack (1987) The interface between the written and the oral. New York: Cambridge University Press.
Goody, Jack (1999) The Power of the Written Tradition. Smithsonian Institution Press, Washington D.C.
Harris, Roy (1995) Signs of Writing. Routledge, London.
Helmke, Christophe & Jesper Nielsen (2011) “The Writing System of Cacaxtla, Tlaxcala, Mexico”. Boundary End Archaeology Research Center. Ancient America No 2.
Hill, Archibald A. (1967) “The Typology of Writing Systems”. In: William M. Austin (ed.). Papers in Linguistics in Honor of Leon Dostert. The Hague, Mouton: 92-99.
Holenstein, Elmar (1983) Double Articulation in Writing. In Writing in Focus. Coulmas, Florian and Konrad Ehlich, eds., pp. 45-62. Mouton Publishers, New York.
Houston, Stephen & David Stuart (1996) “Of gods, glyphs and kings: divinity and rulership among the Classic Maya”. Antiquity. 70 (268): 289-312.
Houston, Stephen & Michael Coe (2003) “Has Isthmian Writing Been Deciphered?”. Mexicon. XXV (6): 151-161.
Houston, Stephen (2000) “Into the Mind of Ancients: Advances in Maya Glyph Studies”. Journal of World Prehistory. 14 (2): 121-2001.
Houston, Stephen (2004a) “The Archaeology of Communication Technologies”. Annual Review of Anthropology. 33: 223-250.
Houston, Stephen (2004b) “Writing in Early Mesoamerica”. In Stephen Houston (ed.) The First Writing: Script Invention as History and Process.Cambridge University Press, Cambridge: 274-309.
Jackson, Margaret A. (2012) “The Mediated Image: Reflections on Semasiographic Notation in the Ancient Americas”. In: Joshua Englehardt (ed.) Agency and Epigraphy. University Press of Colorado: 21-43.
Jansen, Marteen (1988) “The Art of Writing in Ancient Mexico: An Ethno-iconological Perspective”. Visible Religion. 6: 86-113.
Justeson, John & L.D. Stephens (1993) “The evolution of syllabaries from alphabets”. Die Sprache. (35) 1: 2-46.
Justeson, John & Terrence Kaufman (1993) “A Decipherment of Epi-Olmec Hieroglyphic Writing”. Science 259: 1703-1711.
Justeson, John (1986) “The origin of writing systems: Preclassic Mesoamerica”. World Archaeology. 17 (3): 437-458.
León-Portilla, Miguel (1992) “Have We Really Translated the Mesoamerican «Ancient Word»?”. In: Brian Swann (ed.) On the Translation of Native American Literatures. Smithsonian Institution Press, Washington D.C.: 313-338.
Marcus, Joyce (1976) “The Origins of Mesoamerican Writing”. Annual Review of Anthropology. 5: 35-67.
Marcus, Joyce (1980) “Zapotec Writing”. Scientific American. 242 (2): 50-64.
Marcus, Joyce (1983) “Teotihuacan Visitors on Monte Alban Monuments and Murals”. In: Kent V. Flannery & Joyce Marcus (eds.) The Cloud People. Divergent Evolution of the Zapotec and Mixtec Civilizations. Academic Press, New York: 175-181.
Moore, Oliver, (2000) Reading the Past: Chinese. Londres, British Museum Press, 2000.
Nicholson, Henry (1973) “Phoneticism in the Late Pre-Hispanic Central Mexican Writing System”. In: Elizabeth P. Benson (ed.) Mesoamerican Writing Systems. Dumbarton Oaks, Washington D. C.: pp. 1-46.
Nielsen, Jesper y Helmke, Christophe (2011) “Reinterpreting the Plaza de Los Glifos, La Ventilla, Teotihuacan”. Ancient Mesoamerica. 22 (2): 345-370.
Ong, J. Walter (1986) “Writing is a Technology that Restructures Thought”. In: Gerd Baumann (ed.) The Written Word. Literacy in Transition. Clarendon Press, Oxford: 23-50.
Pasztory, Esther (1989) Texts, Archaeology, Art, and History in the Templo Mayor: Reflections. In: Elizabeth Boone (ed.) The Aztec Templo Mayor: 451-462.
Pohl, John & Bruce Byland (1990) “Mixtec Landscape: Perception and Archaeological Settlement Patterns”. Ancient Mesoamerica (Cambridge University Press, London). 1: 113-31.
Postgate, Nicholas, Tao Wang & Toby Wilkinson (1995) “The Evidence for Early Writing: Utilitarian or Ceremonial?”. Antiquity. 69: 459-480.
Quirke, S. & C. Andrews (1988) The Rosetta Stone. Facsimile drawing. Trustees of the British Museum, Great Britain.
Robinson, Andrew (1995) The Story of Writing. Thames and Hudson, London.
Rodríguez Martínez et al. (2006) “Oldest Writing in the Old World”. Science. 313: 1610-1614.
Salomon, Frank (2001) “How an Andean «Writing Without Words» Works”. Current Anthropology. 42 (1): 1-27.
Sampson, Geoffrey (1985) Writing Systems: A Linguistic Introduction. Stanford University Press, California.
Scancarelli, Janine (1996) “Cherokee Writing”. In: Peter Daniels and William Bright (eds.) The World's Writing Systems. Oxford University Press, Oxford: 587-592.
Schmandt-Besserat, Denise (1992) Before Writing: From Counting to Cuneiform. University of Texas Press, Austin.
Shlain, Leonard (1998) The Alphabet Versus the Goddess: The Conflict Between Word and Image. Penguin Putnam.
Smalley, William A., Chia Koa Vang & Gnia Yee Yang (1990) Mother of Writing: The Origin and development of a Hmong Messianic Script. The University of Chicago Press, Chicago.
Stuart, David & Stephen Houston (1989) “Maya Writing”. Scientific American. 261 (2): 82-89.
Stuart, David (1984) “Royal auto-scarifice among the Maya”. Res 7/8: 7-20. Lounsbury, Floyd.
Stuart, David (1991) Recent Work in the Decipherment of Palenque's Hieroglyphic Inscriptions. Distinguished Lecture at the 89th annual meeting of the American Anthropological Association en New Orleans, Louisiana. American Anthropologist. 93(4):809-825.
Taube, Karl (1999) “The Writing System of Ancient Teotihuacan”. In: Ancient American Art and Writing, Washington DC.
Troike, Nancy (1990) “Pre-hispanic Pictorial Communication: the codex system of the Mixtec of Oaxaca, Mexico”. In: Visible Language: 75-87.
Urcid, Javier (2001) “Problems in Reconstructing the Ancient Zapotec Calendar”. In: Zapotec Hieroglyphic Writing, chapter 3. Dumbarton Oaks, Washington D.C.
Urton, Gary (1990) “Andean Social organization and the Maintenance of the Nazca Lines”. In: Anthony Aveni (ed.) The lines of Nazca. The American Philosophical Society. Philadelphia: 175-206.
Urton, Gary (1998) From Knots to Narratives: Reconstructing the Art of Historical Record Keeping in the Andes from Spanish Transcriptions of Inka Khipus.
Walker, C.B.F. (1987) Cuneiform. University of California Press, Berkeley
Winfield, Capitaine, Fernando (1988) “La Estela 1 de la Mojarra, Veracruz, México”. Research Reports on Ancient Maya Writing. No. 16. Center for Maya Research, Washington, D.C.

UWAGA: bibliografia może jeszcze ulec nieznacznym modyfikacjom.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3305-SP-OG w USOSweb