Historia Ameryki Łacińskiej I (okres prekolumbijski) wykład 3305-HAL1-11w
Przedmiot Historia Ameryki Łacińskiej I (okres prekolumbijski) składa się z wykładu i ćwiczeń o tej samej nazwie. Obie formy zajęć wzajemnie się uzupełniają. Zajęcia są rozłożone na siedem spotkań, każde po 90 minut. Przedmiot zakończony jest egzaminem.
W ramach wykładu studenci poznają historię kultur Ameryki przedhiszpańskiej na wybranych przykładach. Szczególny nacisk położony jest historie i kulturę cywilizacji Majów, Azteków i Inków, ale w programie uwzględnione są także inne obszary kulturowe przedhiszpańskiej Ameryki.
Podczas każdego ze spotkań będzie omawiane jedno wybrane zagadnienie, ujęte z perspektywy diachronicznej i synchronicznej i przedstawione na przykładach pochodzących z różnych obszarów kulturowych.
Zakres tematów:
I. Ameryka przed Kolumbem: wprowadzenie.
1. Geografia Ameryki Północnej i Południowej
a. podział geograficzny
b. środowisko przyrodnicze
c. „wertykalny” podział strefowy
d. zjawiska klimatyczne
2. Chronologia
a. Mezoameryka
b. region andyjski
3. Obszary kulturowe i ich cechy dystynktywne
4. Zasiedlenie Ameryk
II. Kult gór.
1. Olmekowie.
2. Świątynia jako święta góra: kompleks jaskinia-piramida
a. Teotihuacan
b. Tikal
c. Cholula
d. Tenochtitlan
3. Antropomorfizacja gór (Popocatepetl, Matlalcueye, Iztaccihuatl, andyjskie
apus)
4. Przedhiszpańskie rytuały związane z kultem gór
a. mezoamerykańskie święto tepeilhuitl
b. andyjskie święto qhapac hucha
III. Ekonomia
1. Społeczeństwa zbieracko-łowieckie (Aridamérica, Oasisamérica)
2. Rolnictwo
a. gospodarka ekstensywna
b. gospodarka intensywna
3. Hodowla
4. Handel
5. Komunikacja i transport (pochtecah, quipu, chasqui)
6. Polityka gospodarcza
IV. Organizacje polityczne i strategie ekspansywne.
1. Problem „imperialności” Imperium Azteckiego i Imperium Inkaskiego
2. Typy organizacji politycznej
a. Trójprzymierze
b. Majowie w okresie klasycznym vs. Majowie w okresie postklasycznym
c. system curacazgos i Imperium Inkaskie
3. Strategie ekspansywne
a. prowincje trybutarne i prowincje strategiczne (Imperium Azteckie)
b. andyjska zasada ayni
4. Wojna
a. strategie wojenne
b. ideał wojownika
c. ideologia wojny
d. broń
V. Władza i ideał władcy
1. Ceremonie inwestytury
2. Tytuły władców: tlahtoani, ajaw, sapay inca
3. Insygnia władzy
4. Ideał władcy – studium przypadku
a. Nezahualcoyotl
b. 8 Jeleń Pazur Jaguara
c. Pakal Wielki
d. Pachacutec
VI. Kobieta w kulturach Ameryki przedhiszpańskiej.
1. „Archetypy” kobiece
a. Bogini – Matka Ziemia (Pachamama, Tlaltecuhtli)
b. Kobieta – wojowniczka (Mama Huaco, tzitzimitl)
2. Społeczna rola kobiet
3. Wybrane sylwetki przedhiszpańskich kobiet:
a. Pani K’abal Xook z Yaxchilan
b. Chalchiuhnenetzin i „uzębiona wagina”
c. Mama Ocllo i założenie Cuzco
VII. Sztuka naskalna i malarstwo ścienne
1. Sztuka naskalna:
a. „Król” z Chalcatzinco
b. Preklasyczna sztuka naskalna w Mezoameryce (Oxtotitlan,
Juxtlahuaca, San Bartolo, Baja California)
c. Przedinkaska sztuka naskalna w regionie andyjskim (Cueva
Lauricocha, Pintasayoc, Toro Muerto)
d. Sztuka naskalna w Amazonii: Boca Chaquimayo
2. Malarstwo ścienne w Mezoameryce
a. Teotihuacan i Tepantitla
b. Bonampak
c. Cacaxtla
3. Malarstwo ścienne w rejonie andyjskim
a. Chavín de Huantar.
b. Huaca de la Luna
c. Pachacamac
d. Coricancha
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
WIEDZA:
K_W01 ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu nauk humanistycznych w systemie nauk oraz ich specyfice przedmiotowej i metodologicznej
K_W02 zna podstawową terminologię nauk humanistycznych (w szczególności historii)
K_W03 zna elementarną terminologię używaną w opisie kultury i historii, rozumie jej źródła oraz zastosowania
K_W04 ma elementarną wiedzę o metodologii badań nad kulturą i historią
K_W09 ma podstawową wiedzę o procesach i faktach z historii Półwyspu Iberyjskiego i Ameryki Łacińskiej w kontekście historii światowej
K_W10 ma podstawową wiedzę o miejscu iberystyki w systemie nauk oraz o jej przedmiotowych i metodologicznych powiązaniach z innymi dyscyplinami naukowymi
K_W13 ma podstawową wiedzę niezbędną w profesjonalnej analizie procesów literackich, kulturowych i historycznych w obszarze Półwyspu Iberyjskiego i Ameryki Łacińskiej
UMIEJĘTNOŚCI:
K_U01 potrafi - z wykorzystaniem różnych źródeł i sposobów - wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje
K_U04 potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla kulturoznawstwa i historii w typowych sytuacjach profesjonalnych
K_U06 posiada umiejętność merytorycznego argumentowania, z wykorzystaniem poglądów innych autorów oraz formułowania wniosków
K_U09 posiada umiejętność przygotowania wystąpień ustnych w języku polskim z zakresu problematyki iberystycznej i zagadnień z nią związanych
KOMPETENCJE SPOŁECZNE:
K_K01 Rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie
K_K07 potrafi aktywnie włączyć się w uczestnictwo w kulturze studiowanego regionu (Półwysep Iberyjski/Ameryka Łacińska), korzystając z różnych mediów i form
Kryteria oceniania
Obecność na wykładzie jest nieobowiązkowa, ale zalecana.
Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest zdanie egzaminu końcowego w postaci testu (test jednokrotnego wyboru, pytania otwarte, mapy) na 65%. Test obejmuje materiał omówiony podczas wykładów, ale niektóre pytania mogą nawiązywać do zagadnień realizowanych podczas ćwiczeń.
Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest pozytywne zaliczenie ćwiczeń.
Literatura
Literatura podstawowa:
Blanton, Richard (2006) “Powstawanie cywilizacji w Mezoameryce”. W: Goran Burenhult (ed.) Wielkie Cywilizacje. Bielsko Biała, Wyd. Debit: 229-233.
Cieślewska, J. (2007) Mitologie świata. Inkowie . Warszawa, Rzeczpospolita S.A., New Media Concept.
Clendinnen, Inga (1996) Aztekowie. Próba interpretacji. Warszawa, PIW.
Gawrycki, Marcin F. (red.) Dzieje kultury latynoamerykańskiej. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN: 85-96.
Giersz, Miłosz (2009) „Prekolumbijskie cywilizacje Andów środkowych”. W:
Grube, Nikolai (red.) (2001) Majowie. Niezwykła cywilizacja. Warszawa, Wyd. Buchmann.
Mikulska, Katarzyna (2009) „Prekolumbijskie cywilizacje Mezoameryki”. W: Marcin F. Gawrycki (red.) Dzieje kultury latynoamerykańskiej. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN: 73-84.
Moore, Jerry D. (2014) A Prehistory of South America. Ancient Cultural Diversity on the Least Known Continent. Boulder, University Press of Colorado.
Nowa Historia Meksyku (2016) Warszawa, Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
Olko, Justyna (2007) Mitologie Świata. Aztekowie. Warszawa, Rzeczpospolita S.A., New Media Concept.
Olko, Justyna (2010) Meksyk przed konkwistą. Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
Olko, Justyna, Źrałka, Jarosław (2008) W krainie czerni i czerwieni. Warszawa, WUW
Roztworowska, Maria (2007) Historia Państwa Inków. Warszawa, PIW.
Ryn, Zdzisław Jan (2016) „Góry, medycyna, antropologia”. Kraków, Medycyna Praktyczna.
Szemiński, Jan, Ziółkowski, Mariusz (2006) Mity, rytuały i polityka Inków. Warszawa, PIW.
Szykulski, Józef (2005) Pradzieje Południowego Peru. Rozwój kulturowy Costa Extremo Sur. Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Tomicki, Ryszard (1990) Ludzie i bogowie. Indianie meksykańscy wobec Hiszpanów we wczesnej fazie konkwisty, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Tuszyńska, Boguchwała (2007) Mitologie Świata. Majowie. Warszawa, Rzeczpospolita S.A., New Media Concept.
Wołoszyn Janusz i Jakubicka Monika (2005) „Pinturas rupestres de Pintasayoq. Proyecto Arqueologico Condesuyos”. Andes. Boletín de la Misión Arqueológica Andina, Universidad de Varsovia. 5: 109-136.
Ziółkowski, Mariusz „Dlaczego przegrali, czyli o grzechu pychy w polityce”, w: Przegląd Akademicki, cz. I.
Strony internetowe:
FAMSI: http://www.famsi.org/
Museo Nacional de Antropología, Meksyk: http://www.mna.inah.gob.mx/index.php?option=com_sppagebuilder&view=page&id=4708&Itemid=538
Muzeum Templo Mayor w Meksyku: http://www.templomayor.inah.gob.mx/
MUSEO LARCO
http://www.museolarco.org/catalogo/index.php
MUSEO MALI
http://190.12.86.155/coleccionvirtual/view/objects/asimages/159?t:state:flow=c5f5e764-8028-49b0-ad0d-1a98c04186e2
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: