Antropologia widowisk w iberyjskim obszarze kulturowym 3305-AWIO-01
Celem zajęć jest zapoznanie studenta z wybranymi zagadnieniami teoretycznymi z zakresu antropologii widowisk oraz ich praktyczne zastosowanie w analizie zjawisk kulturowych obecnych w świecie iberyjskim, tak w przeszłości jak i współcześnie. Rezygnacja z chronologicznego przedstawienia rozwoju myśli antropologicznej w XX wieku na rzecz organizacji materiału dydaktycznego zagadnieniami tematycznymi nie tylko umożliwi spojrzenie na kulturę w sposób całościowy, ale zarazem pozwoli studentowi skonfrontować różne teorie antropologiczne dotyczące tego samego fenomenu kulturowego oraz podejść do nich krytycznie i zweryfikować ich przystawalność do przejawów kultury w XXI wieku.
Proponowane w toku zajęć tematy z jednej strony mają charakter globalny (rytuał, zabawa, ofiara, karnawalizacja, szamanizm), ale równocześnie nawiązują do specyfiki szeroko pojętego iberyjskiego obszaru kulturowego (taniec, trans w tzw. kultach opętania - candomblé, vodun; capoeira; korrida; flamenco). Lektura wybranych fragmentów tekstów, często wzbogacona o materiały filmowe, ma służyć za punkt wyjścia do wspólnej dyskusji i refleksji, pomóc studentowi wypracować krytyczne podejście do prezentowanych teorii oraz ułatwić mu pozyskanie narzędzi niezbędnych do samodzielnej analizy widowisk kulturowych.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po ukończeniu zajęć student
- charakteryzuje specyfikę antropologii widowisk na tle znacznie szerszej dziedziny jaką jest antropologia kultury
- wskazuje autorów podstawowych pojęć dotyczących zagadnień objętych programem, wyjaśnia terminy kluczowe dla teorii antropologii widowisk oraz biegle się nimi posługuje
- dokonuje krytycznej lektury tekstów antropologicznych i dyskutuje na ich temat
- analizuje wybrane zjawiska kulturowe przy zastosowaniu narzędzi z zakresu antropologii widowisk zarówno samodzielnie, jak i w grupie
- orientuje się w bogatym świecie zjawisk kulturowych hiszpańskich, hispanoamerykańskich i luzo-brazylijskich, dających się zaobserwowac na tym obszarze tak w przeszłości jak i współczesnie
Efekty kształcenia w zakresie wiedzy (W)
Student po ukończeniu zajęć:
- ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu nauk humanistycznych w systemie nauk oraz ich specyfice przedmiotowej i metodologicznej (K_W01)
- zna podstawową terminologię nauk humanistycznych (w szczególności kulturoznawstwa) (K_W02)
- zna elementarną terminologię używaną w opisie kultury, rozumie jej źródła oraz zastosowania (K_W03)
- ma elementarną wiedzę o metodologii badań nad kulturą (K_W04)
- ma podstawową wiedzę z zakresu historii kultury Półwyspu Iberyjskiego i Ameryki Łacińskiej (K_W08)
- ma podstawową wiedzę o miejscu iberystyki w systemie nauk oraz o jej przedmiotowych i metodologicznych powiązaniach z innymi dyscyplinami naukowymi (K_W10)
- ma elementarną wiedzę o kierunkach badań w kulturoznawstwie (K_W11)
-ma podstawową wiedzę niezbędną w profesjonalnej analizie procesów kulturowych w obszarze Półwyspu Iberyjskiego i Ameryki Łacińskiej (K_W13)
- ma podstawową orientację we współczesnym życiu kulturalnym Półwyspu Iberyjskiego, Ameryki Łacińskiej i Polski (K_W17)
Efekty kształcenia w zakresie umiejętności (U):
Student po ukończeniu zajęć:
- potrafi - z wykorzystaniem różnych źródeł i sposobów - wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje (K_U01)
- posiada podstawowe umiejętności badawcze, obejmujące formułowanie i analizę problemów badawczych, dobór metod i narzędzi badawczych, opracowanie i prezentację wyników w zakresie kulturoznawstwa (K_U02)
- potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla kulturoznawstwa w typowych sytuacjach profesjonalnych (K_U04)
- potrafi rozpoznać różne rodzaje wytworów kultury właściwych dla kulturoznawstwa oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych metod, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego, miejsca w procesie historyczno-kulturowym (K_U05)
- posiada umiejętność merytorycznego argumentowania, z wykorzystaniem poglądów innych autorów oraz formułowania wniosków (K_U06)
- posiada umiejętność przygotowania typowych prac pisemnych w języku polskim i hiszpańskim/portugalskim dotyczących zagadnień szczegółowych, z wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych, a także różnych źródeł (K_U08)
-
Efekty kształcenia w zakresie kompetencji społecznych (K)
Student po ukończeniu zajęć:
- rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie (K_K01)
- ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego studiowanego regionu, kraju, świata (K_K06)
- potrafi aktywnie włączyć się w uczestnictwo w kulturze studiowanego regionu (Półwysep Iberyjski/Ameryka Łacińska), korzystając z różnych mediów i form (K_K07)
- ma nawyk śledzenia współczesnych procesów i zjawisk zachodzących w języku, kulturze i literaturze Półwyspu Iberyjskiego i Ameryki Łacińskiej (K_K08)
Kryteria oceniania
Warunkiem zaliczenia zajęć jest
- aktywny udział studenta w zajęciach, w dyskusjach na temat analizowanych tekstów teoretycznych i ich zastosowania praktycznego w interpretacji konkretnych zjawisk kulturowych (30% oceny końcowej)
- napisanie pracy semestralnej będącej analizą wybranego zjawiska kulturowego ze świata iberyjskiego przy użyciu narzędzi z zakresu antropologii widowisk (40% oceny końcowej)
- zaliczenie ustne weryfikujące znajomość tekstów teoretycznych (30% oceny końcowej)
Literatura
Aspe-Montoya, Isabel „Sportowe dyscypliny z Baskonii: od pól uprawnych po własne Igrzyska Olimpijskie”, tłum Ola Bagida. Tekst dostepny online: http://www.cafebabel.pl/article/27214/sportowe-dyscypliny-baskonii.html
Bachtin, Michaił Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu, tłum. Anna Goreń, Andrzej Goreń. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975.
Bastide, Roger „O candoblé da Bahia (Rytuał Nagô)”. W: Leszek Kolankiewicz, Samba z bogami. Opowieść antropologiczna. Wydawnictwo KR, Warszawa 1995.
Caillois, Roger Gry i ludzie, tłum. Anna Tatarkiewicz, Maria Żurowska. Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1997.
Capoeira, Nestor “Capoeira: Jogo Corporal e Comunicultura. A capoeira como fenômeno civilizatório com real aptidão comunicativa e transcultural”, tłum. Sariguê. Tekst dostępny online: www.unicar.krakow.pl
Carreno, Alejandra „De verdad sanan los chamanes?”. Tekst dostępny online:
http://www.antropologiavisual.cl/alejandra_carreno.htm#Layer1 (http://www.antropologiavisual.cl/imagenes10/imprimir/alejandra_carreno.pdf);
DaMatta, Roberto „Karnawał równości i karnawał hierarchii” , tłum. Marta Kolankiewicz. W: Polska Sztuka Ludowa. Konteksty, 2002 (3-4): 171-182.
Deren, Maya Taniec nieba i ziemi. Bogowie haitańskiego wudu, tłum. Małgorzata Wiśniewska, Zbigniew Zagajewski. Wydawnictwo A, Kraków 2001.
Duvignaud, Jean „Aktorstwo a opętanie”, tłum. Magda Rodak. W; Dialog, 1997 (1): 137-149.
Foucault, Michel Nadzorować i karać.Narodziny więzienia, tłum. Tadeusz Komendant. Wydawnictwo Aletheia - Wydawnictwo Spacja, Warszawa 1993.
Frazer, James George Złota gałąź, tłum. Henryk Krzeczkowski. Wydawnictwo KR, Warszawa 2002.
Gennep, Arnold van Obrzędy przejścia, tłum. Beata Biały. PIW, Warszawa, 2006.
Geertz, Clifford „Głęboka gra: walki kogutów na Bali”. W: [tegoż] Interpretacje kultur. Wybrane eseje. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.
Girard, René Sacrum i przemoc, tłum. Maria Plecińska, Jacek Pleciński. Wydawnictwo Brama-Książnica Włóczęgów i Uczonych, Poznań 1993.
Girard, René Kozioł ofiarny, tłum. Mirosława Goszczyńska. Wydawnictwo Łódzkie, Łodź 1991.
Goffman, Erving Człowiek w teatrze życia codziennego, tłum. Helena Śpiewak i Paweł Śpiewak. Wydawnictwo KR, Warszawa 2000.
Hall, Edward T. Taniec życia. Inny wymiar czasu, tłum. Radosław Nowakowski. Wydawnictwo Muza, Warszawa 1999.
Holland, William E., Tharp, Roland G. „Psychoterapia u Majów z Wyżyn”. W: Psychologia wierzeń religijnych, wyb. K. Jankowski, tłum. Konstanty Gebert. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1990: 41-59.
Hoyt Palfrey, Dale “Fiesta de quinceañera w Meksyku”. Tekst dostepny online:
http://www.mexconnect.com/mex_/travel/dpalfrey/dpquince.html
Hubert, Henri, Mauss, Marcel Esej o naturze i funkcji ofiary, tłum. Lech Trzcionkowski. Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 2005.
Huizinga, Johan Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury, tłum. Maria Kurecka, Witold Wirpsza. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1985.
Kapuściński, Ryszard Wojna futbolowa. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2001.
Kerényi, Karl „Człowiek i maska”, tłum. Anna Kryczyńska-Pham. W: Polska Sztuka Ludowa. Konteksty, 2002 (3-4): 141-146.
Knab,Tim A War of Witches: a journey into the world of the contemporary Aztecs. Westview Press 1995.
Kolankiewicz, Leszek Samba z bogami. Opowieść antropologiczna. Wydawnictwo KR, Warszawa 1995.
Kolankiewicz, Leszek „Ku antropologii widowisk”. W: Antropologia widowisk, red. Agata Chałupnik, Wojciech Dudzik, Mateusz Kanabrodzki, Leszek Kolankiewicz. WUW, Warszawa 2005: 9-31.
Kowalska, Jolanta Koło bogów. Ruch i taniec w mitach i obrzędach. Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa 1995.
Kowalska, Jolanta Taniec drzewa życia. Uniwersalia kulturowe w tańcu. Instytut Historii Kultury Materialnej PAN, Warszawa 1991.
Leiris, Michel Lustro tauromachii. Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 1999.
Lévi-Strauss, Claude Antropologia strukturalna, tłum. Krzysztof Pomian. Wydawnictwo KR, Warszawa 2000.
Lévi-Strauss, Claude Smutek tropików, tlum. Aniela Steinsberg. Wydawnictwo Opus, Łódź 1992.
Lorenz, Konrad Tak zwane zło, tłum. Anna Danuta Tauszyńska. PIW, Warszawa 1996.
Maertens, Jean-Thierry „Maska i lustro. Esej z antropologii okrycia twarzy”. W: Agata Chałupnik, Wojciech Dudzik, Mateusz Kanabrodzki, Leszek Kolankiewicz (red.) Antropologia widowisk. Zagadnienia i wybór tekstów. WUW, Warszawa 2005: 668-682.
Mauss, Marcel Socjologia i antropologia, tłum. Marcin Król, Jerzy Szacki i Krzysztof Pomian. Wydawnictwo KR, Warszawa 2001
Mezger, Werner „Obyczaje karnawałowe i filozofia błazeństwa”, tłum. Wojciech Dudzik. W: Dialog, 2001, 3: 121-135.
Nalaskowski, Łukasz „Capoeira. Dialog i walka, rozmowa z Valentinem Reinboldem”. W: Polska Sztuka Ludowa, 1999, 53 (3): 79-83.
Olko, Justyna, „In tlachtli in ollamaliztli. Mezoamerykańska gra w piłkę”. W: Czas Kultury, 2006, 2/2006: 39-46.
Rogalska-Marasińska, Aneta Magiczny świat flamenco. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 1999.
Sawicka, Elżbieta „Flamenco i samba w srebrnej filiżance”. W: Rzeczpospolita, 31.12.04, Nr 307.
Schechner, Richard Performatyka: wstęp, tłum. Tomasz Kubikowski. Instytut im. Grotowskiego, Wrocław 2006.
Tomicki, Ryszard „Poza społeczeństwem – w pobliżu boskości. Przyczynek do rozważań nad symboliką włosów”. W: Polska Sztuka Ludowa, 1987, 41 (1-4): 169-176.
Turner, Victor Proces rytualny. Struktura i antystruktura, tłum. Ewa Dżurak. PIW, Warszawa 2010.
Turner, Victor „Karnawał, rytuał i zabawa w Rio de Janeiro”. W: Polska Sztuka Ludowa. Konteksty, 2002, 3-4.
Turner, Victor From Ritual to Theatre: The Human Seriousness of Play. PAJ Publications, Nowy Jork, 1982.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: