Sztuczna inteligencja a kulturoznawstwo 3301-KB2425-1ST
Kurs Sztuczna inteligencja i studia kulturowe bada rolę, jaką AI odgrywa we współczesnej kulturze i społeczeństwie XXI wieku, traktując ją jako siłę przekształcającą komunikację, władzę, kulturę i codzienne życie w Wielkiej Brytanii. Odwołując się do tradycji studiów kulturowych, w szczególności dorobku Centre for Contemporary Cultural Studies (CCCS) z Birmingham, kurs osadza technologie AI w szerszych dyskusjach dotyczących klasy, rasy, płci, mediów i ideologii.
Zajęcia rozpoczynają się od przeglądu historycznego, śledząc genealogię AI od mechanicznych automatów po współczesne uczenie maszynowe, umieszczając kluczowe momenty rozwoju (takie jak test Turinga, ELIZA, DeepMind) w brytyjskich kontekstach kulturowych i społeczno-politycznych. Każdy tydzień koncentruje się na odrębnym temacie – takim jak język, praca, tożsamość, media czy ciało – badając, jak systemy AI ingerują w znaczenia społeczne i je reprodukują.
Studenci analizują codzienne narzędzia AI (np. ChatGPT, Grammarly, asystentów głosowych, teksty predykcyjne, algorytmy rekomendacyjne) jako artefakty kulturowe, które kodują określone ideologie i wpływają na komunikację, stosunki pracy oraz performowanie tożsamości. Szczególna uwaga poświęcona jest zagadnieniom stronniczości algorytmów, nadzoru, automatyzacji i pracy afektywnej, jak również twórczemu wykorzystaniu AI w sztuce, aktywizmie i subkulturach.
Podstawowe ramy teoretyczne kursu obejmują teorie reprezentacji i artykulacji Stuarta Halla, analizę stylu i subkultury Dicka Hebdige’a, feministyczną krytykę mediów Angeli McRobbie oraz refleksje Davida Morleya nad odbiorem i technologią. Teksty interdyscyplinarne wprowadzają studentów również w posthumanizm (Haraway), archeologię mediów (Parikka) i teorię postcyfrowości (Cramer).
Zajęcia łączą wykłady z interaktywnymi seminariami, analizami przypadków (np. eksperymenty BBC z marca/kwietnia 2024 r. wykorzystania sztucznej inteligencji do tworzenia spersonalizowanych playlist i informacji), sposobów przedstawiania sztucznej inteligencji w literaturze (np. w Iliadzie Homera, Frankensteinie M. Shelley, Łowcy androidów, lub w wybranych odcinkach Black Mirror) twórczymi zadaniami (np. krytyczna analiza historii generowanych przez AI, rozmowy z chatbotem, analiza mediów).
Kurs nie wymaga wcześniejszej wiedzy z zakresu programowania czy sztucznej inteligencji, lecz oczekuje się od studentów refleksyjnego i krytycznego podejścia do własnych doświadczeń używania AI.
Zakres tematyczny:
AI i studia kulturowe – definicje i genealogie
AI jako zjawisko technokulturowe – narracje o sztucznej inteligencji w kulturze od Homera do Black Mirror
Reprezentacja i inteligencja maszynowa – Stuart Hall wobec testu Turinga
Archeologia mediów a AI – automaty, cybernetyka, chatboty
Język, tekst i głos – od ELIZY do ChatGPT
Algorytmiczna sfera publiczna – sztuczna inteligencja i brytyjskie platformy medialne
AI i praca – automatyzacja, praca afektywna, prekariat
Nadzór i władza platform – systemy kontroli oparte na sztucznej inteligencji
Feministyczne perspektywy AI – płciowe aspekty głosu i ciała
Rasa, uprzedzenia i widzenie maszynowe – „białość” i dyskryminacja algorytmiczna
Posthumanizm i AI – Haraway, Hayles, Braidotti
AI, sztuka i opór – kreatywne i kulturowe reakcje
Kompetencje cyfrowe i edukacja – rozumienie, umiejętności i kompetencje w zakresie AI
AI i dyskurs publiczny – polityka, rzecznictwo i projektowanie inkluzywne
Po zakończeniu kursu uczestnicy będą potrafili stosować kluczowe pojęcia studiów kulturowych do krytycznej analizy technologii AI oraz refleksyjnie rozpoznawać ich rolę w życiu codziennym i systemach władzy.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza
Studenci znają i rozumieją:
- w zaawansowanym stopniu specyfikę filologii angielskiej w odniesieniu do dyscyplin naukowych w dziedzinie nauk humanistycznych (K_W01)
- w zaawansowanym stopniu tendencje rozwoju badań literaturoznawczych i kulturoznawczych w ramach filologii angielskiej (K_W03)
- zasady projektowania badań literaturoznawczych i kulturoznawczych, a w szczególności stosowania metod i narzędzi w formułowaniu problemów badawczych (K_W07)
- w zaawansowanym stopniu złożoność i pluralizm kultur, kody kultury, oraz strukturalne i instytucjonalne uwarunkowania kultury, zwłaszcza w odniesieniu do krajów obszaru języka angielskiego (K_W09)
Umiejętności
Studenci potrafią:
- posługiwać się metodologią badań literaturoznawczych i kulturoznawczych w ramach filologii angielskiej, z poszanowaniem norm etyki naukowej i prawa autorskiego (K_U02)
- analizować i syntetyzować treści i zjawiska językowe, literackie i kulturowe w kontekście społecznym, historycznym i gospodarczym (K_U03)
- wykorzystać zdobytą wiedzę do opisania i rozwiązania problemu oraz wykonania zadania dotyczącego tematyki z zakresu dyscyplin literaturoznawstwo i nauki o kulturze i religii (K_U04)
- wyszukiwać informacje w różnych źródłach, poddać krytycznej ocenie źródło, ocenić przydatność informacji i dokonać analizy i syntezy informacji (K_U05)
- rozpoznawać i posługiwać się kodami i konwencjami kulturowymi w interakcjach międzykulturowych (K_U06)
- korzystać z nowoczesnych technologii w procesie zdobywania wiedzy oraz porozumiewać się z wykorzystaniem różnych kanałów i technik komunikacyjnych (K_U07)
- planować i organizować pracę indywidualną i w zespole by skutecznie realizować wyznaczone cele (K_U08)
- przedstawić zdobytą wiedzę i komunikować się w sposób spójny, precyzyjny i poprawny językowo, posługując się językiem angielskim na poziomie minimum C1 według Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego (K_09)
- projektować własną ścieżkę rozwoju (K_U11)
Kompetencje społeczne
Studenci są gotowi do:
- wypełniania zobowiązań społecznych i podejmowania działań na rzecz otoczenia społecznego wynikających z wiedzy i umiejętności zdobytych w toku kształcenia na studiach filologia angielska literatura i kultura (K_K01)
- kształcenia ustawicznego i rozwoju osobistego, wykorzystując umiejętności w zakresie dokonywania wyboru przedmiotów i projektów odpowiadających zainteresowaniom danej osoby (K_K02)
- efektywnego funkcjonowania w kontaktach z innymi poprzez wyrażania siebie w sposób spójny, przejrzysty, logiczny i konkretny, oraz uczestniczenia w inicjatywach społecznych i kulturalnych korzystając z różnych form i mediów (K_K05)
Kryteria oceniania
- 2 nieobecności dozwolone
- zaliczenia poprawkowe ustne podczas konsultacji
- aktywność na zajęciach oraz wykonywanie krótkich zadań podczas zajęć (weryfikacja efektów: K_W01, K_W03; K_U02, K_U02, K_U03, K_U08, K_U11; K_K01, K_K05)
- przygotowanie prezentacji - zadania projektowe realizowane w ciągu semestru (weryfikacja efektów: K_W01, K_W03, K_W07; K_U02, K_U03, K_U04, K_U05, K_U07, K_U08, K_U09, K_U11; K_K01, K_K05)
- praca zaliczeniowa - zrealizowanie grupowego projektu końcowego (weryfikacja efektów: K_W01, K_W03, K_W07, K_W09; K_U02, K_U03, K_U04, K_U05, K_U08, K_U09, K_U11; K_K01, K_K02, K_K05).
- udział w cyklu wykładów pt. New media in contemporary culture (K_W01; K_W03; K_W07; K_K01, K_K02)
Literatura
Lektury podstawowe
Andrejevic, Mark. (2022). Automated Media. London: Routledge.
Chun, Wendy Hui Kyong. (2021). Discriminating Data: Correlation, Neighborhoods, and the New Politics of Recognition. Cambridge, MA: MIT Press.
Cramer, Florian. (2015). “What is ‘Post-digital’?” In Berry, D. & Dieter, M. (Eds.), Postdigital Aesthetics: Art, Computation and Design. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Hall, Stuart. (1997). Representation: Cultural Representations and Signifying Practices. London: Sage.
Haraway, Donna. (1991). Simians, Cyborgs and Women: The Reinvention of Nature. New York: Routledge.
Natale, Simone. (2021). Deceptive Media: Artificial Intelligence and the Automation of Communication. London: University of Oxford Press.
Noble, Safiya Umoja. (2018). Algorithms of Oppression: How Search Engines Reinforce Racism. New York: NYU Press.
Parikka, Jussi. (2012). What is Media Archaeology? Cambridge: Polity.
Suleyman, Mustafa. (2023). The Coming Wave: Technology, Power, and the Twenty-first Century’s Greatest Dilemma. London: The Bodley Head.
Literatura uzupełniająca
Braidotti, Rosi. (2013). The Posthuman. Cambridge: Polity Press.
Caramiaux, Baptiste. (2020). Research for CULT Committee - The Use of Artificial Intelligence in the Cultural and Creative Sectors. European Parliament. Policy Department for Structural and Cohesion Policies
Gray, Mary L., & Suri, Siddharth. (2019). Ghost Work: How to Stop Silicon Valley from Building a New Global Underclass. Boston: Houghton Mifflin Harcourt.
Han, Byung-Chul. (2017). Psychopolitics: Neoliberalism and New Technologies of Power. London: Verso.
Harari, Yuval Noah. (2024). Nexus: A Brief History of Information Networks from the Stone Age to AI. London: Jonathan Cape.
McRobbie, Angela. (2009). The Aftermath of Feminism: Gender, Culture and Social Change. London: Sage.
Morley, David, & Robins, Kevin. (1995). Spaces of Identity: Global Media, Electronic Landscapes and Cultural Boundaries. London: Routledge.
Magdalena Pasikowska-Schnass with Young-Shin Lim. (2023). “Artificial intelligence in the context of cultural heritage and museums. Complex challenges and new opportunities”. European Parliamentary Research Service.
Srnicek, Nick. (2017). Platform Capitalism. Cambridge: Polity Press.
Turing, Alan. (1950). “Computing Machinery and Intelligence.” Mind, 59 (236), 433–460.
Weizenbaum, Joseph. (1976). Computer Power and Human Reason: From Judgment to Calculation. San Francisco: W.H. Freeman.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: