Metafory w nauce: Od ucieleśnienia pojęć po funkcje w dyskursie 3301-JF2649
Współczesna filozofia oraz nauki kognitywne podają w wątpliwość oświeceniowe przekonanie o rozdzielności ciała i rozumu. Hipoteza ucieleśnia sugeruje, że nawet pojęcia abstrakcyjne rozpatrywane przez nauki ścisłe nie są przejawem działania rozumu „czystego”, lecz właśnie ucieleśnionego, a cielesność ta przejawia się zarówno w konstrukcji pojęć jak i języku używanym do ich opisu. Niesie to istotne konsekwencje dla analizy dyskursu naukowego i tego jak postrzegamy rolę metafor w rozumieniu abstrakcji. Badania z zakresu językoznawstwa kognitywnego sugerują, iż figury myśli takie jak metafora i metonimia pojęciowa, odgrywają kluczową rolę w procesie budowania i komunikacji pojęć, gdyż pozwalają na zakorzenienie abstraktów w wiedzy bliskiej ludzkiemu doświadczeniu. Dzięki temu metafory mogą skutecznie realizować zarówno funkcje dydaktyczne i perswazyjne, jak również stanowić bazę dla powstawania teorii naukowych.
W trakcie kursu przyjrzymy się sposobom w jaki metafory są wykorzystywane aby mówić, pisać i myśleć o pojęciach abstrakcyjnych w nauce. Pierwszych kilka zajęć poświęcone zostanie wprowadzeniu terminologii badawczej. W ich trakcie omówimy przede wszystkim podstawy teorii ucieleśnienia i schematów wyobrażeniowych oraz zagadnienia metafory i metonimii pojęciowej. Porównamy metafory obecne w języku nauki z ich przejawami w języku potocznym, oraz zapoznamy się z wynikami badań eksperymentalnych z zakresu nauk kognitywnych. W drugiej części kursu sięgniemy do publikacji poświęconych metaforom w matematyce, fizyce, biologii i ekologii. Kurs nie wymaga od uczestników pogłębionej wiedzy z zakresu nauk ścisłych a jedynie ogólnopojętej ciekawości dotyczącej tych nauk. Omawiając pojęcia naukowe poświęcimy szczególną uwagę temu jak czerpią one z takich domen ludzkiego doświadczenia jak pojemniki, ruch w przestrzeni, siły, czy nawet interakcje międzyludzkie. Na zaliczenie składać będą się zadania cząstkowe wykonywane w trakcie semestru w formie pisemnej i ustnej. Część z nich ukierunkowana będzie na zgłębianie własnych zainteresowań w ramach tematyki kursu.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza
Studenci znają i rozumieją:
w sposób pogłębiony specyfikę językoznawstwa kognitywnego, w szególności teorii metafory pojęciowej, na tle analizy dyskursu
w sposób pogłębiony tendencje rozwoju badań nad metaforą w dyskursie w ramach językoznawstwa kognitywnego
Umiejętności
Studenci potrafią:
posługiwać się zaawansowaną terminologią i aparatem pojęciowym z zakresu językoznawstwa kognitywnego, w tym teorii metafory i metonimii pojęciowej
wykorzystać zdobytą wiedzę do opisania zjawisk zachodzących w dyskursie naukowym oraz wykonania projektu naukowego badającego rolę metafor w opisie teorii naukowych
w sposób pogłębiony analizować i syntetyzować treści i zjawiska językowe kontekście społecznym, w szczególności omawiać funkcje języka w dyskursie naukowym i publicznym
rozpoznawać różnice pomiędzy alternatywnymi podejściami metodologicznymi do badań nad dyskursem językiem figuratywnym
uczestniczyć w pracy projektowej związanej ze zbieraniem i analizą danych językowych, współdziałać z innymi osobami w ramach prac zespołowych i kierować pracą zespołu
przedstawić zdobytą wiedzę w sposób spójny, precyzyjny i poprawny językowo, posługując się językiem angielskim na poziomie C2 według Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego, dobierając odpowiednio formy wypowiedzi do sytuacji komunikacyjnej, oraz komunikować się z innymi, zróżnicowanym kręgami odbiorców (kompetencje mediacyjne), w szczególności w celu omawiania problematyki językoznawstwa i analizy dyskursu
Kompetencje społeczne
Studenci są gotowi do:
kształcenia ustawicznego, rozwoju osobistego i zawodowego wykorzystując wiedzę i umiejętności uzyskane w trakcie studiów, w szczególności umiejętności związane z samodzielną lekturą i analizą tekstów naukowych
wzięcia odpowiedzialności za pracę własną i poszanowania pracy innych w ramach zajęć z przedmiotu, dbając o przestrzeganie zasad etyki zawodowej, rozwijanie etosu zawodu oraz zasad i norm etycznych w nauce w odniesieniu do językoznawstwa
krytycznej oceny własnej wiedzy językoznawczej i umiejętności związanych ze zbieraniem, analizą i interpretacją danych językowych
Kryteria oceniania
Ocena opiera się o aktywność w trakcie całego semestru. 80% oceny opartej będzie o kilka (3-4) zadań badawczych (zbieranie, analiza i omówienie danych).
Aktywne uczestnictwo w zajęciach jest obowiązkowe i ma wpływ na ocenę końcową.
Dopuszczalna liczba nieobecności to 3.
Literatura
Brown, T. L. (2003). Making truth: Metaphor in science. University of Illinois Press.
Byers, W. (2007). How mathematicians think: Using ambiguity, contradiction, and paradox to create mathematics. Princeton University Press.
Cameron, L. (2003). Metaphors in educational discourse. Continuum.
Dancygier, B., & Sweetser, E. (2014). Figurative language. Cambridge University Press.
Gentner, D., & Gentner, D. (1983). Flowing waters or teeming crowds: Mental models of electricity. In D. Gentner & A. L. Stevens (Eds.), Mental Models (pp. 99–129). Erlbaum.
Girvan, A. (2019). Carbon footprints as cultural-ecological metaphors. Routledge.
Johnson, M. (1987). The body in the mind: The bodily basis of meaning, imagination, and reason. University of Chicago press.
Johnson, M. (2007). The meaning of the body: Aesthetics of human understanding. University of Chicago Press.
Lakoff, G., & Núñez, R. E. (2000). Where mathematics comes from: How the embodied mind brings mathematics into being. Basic Books.
Littlemore, J. (2015). Metonymy: Hidden shortcuts in language, thought and communication. Cambridge University Press.
Semino, E. (2008). Metaphor in discourse. Cambridge University Press.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: