Metafory w nauce: Od ucieleśnienia pojęć po funkcje w dyskursie 3301-JF2649
Współczesna filozofia oraz nauki kognitywne podają w wątpliwość oświeceniowe przekonanie o rozdzielności ciała i rozumu. Hipoteza ucieleśnia sugeruje, że nawet pojęcia abstrakcyjne rozpatrywane przez nauki ścisłe nie są przejawem działania rozumu „czystego”, lecz właśnie ucieleśnionego, a cielesność ta przejawia się zarówno w konstrukcji pojęć jak i języku używanym do ich opisu. Niesie to istotne konsekwencje dla analizy dyskursu naukowego i tego jak postrzegamy rolę metafor w rozumieniu abstrakcji. Badania z zakresu językoznawstwa kognitywnego sugerują, iż figury myśli takie jak metafora i metonimia pojęciowa, odgrywają kluczową rolę w procesie budowania i komunikacji pojęć, gdyż pozwalają na zakorzenienie abstraktów w wiedzy bliskiej ludzkiemu doświadczeniu. Dzięki temu metafory mogą skutecznie realizować zarówno funkcje dydaktyczne i perswazyjne, jak również stanowić bazę dla powstawania teorii naukowych.
W trakcie kursu przyjrzymy się sposobom w jaki metafory są wykorzystywane aby mówić, pisać i myśleć o pojęciach abstrakcyjnych w nauce. Pierwszych kilka zajęć poświęcone zostanie wprowadzeniu terminologii badawczej. W ich trakcie omówimy przede wszystkim podstawy teorii ucieleśnienia i schematów wyobrażeniowych oraz zagadnienia metafory i metonimii pojęciowej. Porównamy metafory obecne w języku nauki z ich przejawami w języku potocznym, oraz zapoznamy się z wynikami badań eksperymentalnych z zakresu nauk kognitywnych. W drugiej części kursu sięgniemy do publikacji poświęconych metaforom w matematyce, fizyce, biologii i ekologii. Kurs nie wymaga od uczestników pogłębionej wiedzy z zakresu nauk ścisłych a jedynie ogólnopojętej ciekawości dotyczącej tych nauk. Omawiając pojęcia naukowe poświęcimy szczególną uwagę temu jak czerpią one z takich domen ludzkiego doświadczenia jak pojemniki, ruch w przestrzeni, siły, czy nawet interakcje międzyludzkie. Na zaliczenie składać będą się zadania cząstkowe wykonywane w trakcie semestru w formie pisemnej i ustnej. Część z nich ukierunkowana będzie na zgłębianie własnych zainteresowań w ramach tematyki kursu.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza
Studenci znają i rozumieją:
- K_W01 w pogłębionym stopniu terminologię, teorię i metody badań odpowiadające aktualnemu stanowi zaawansowanej wiedzy w dyscyplinie językoznawstwo, ze szczególnym uwzględnieniem językoznawstwa kognitywnego i teorii metafory pojęciowej, zgodnie z obraną przez siebie specjalnością (oraz ścieżką kształcenia)
- K_W04 pojęcia i zasady z zakresu ochrony własności intelektualnej i prawa autorskiego
Umiejętności
Studenci potrafią:
- K_U01 w pogłębionym stopniu stosować terminologię, teorie i zaawansowane metody badań językoznawczych do rozwiązywania złożonych i oryginalnych problemów badawczych w ramach kognitywnej analizy dyskursu, zgodnie z obraną przez siebie specjalnością (oraz ścieżką kształcenia)
- K_U04 stosować w praktyce pojęcia i zasady z zakresu ochrony własności intelektualnej i prawa autorskiego
Kompetencje społeczne
Studenci są gotowi do:
- K_K01 krytycznej oceny posiadanej wiedzy i odbieranych treści w szczególności z zakresu językoznawstwa kognitywnego i dyskursu naukowego
- K_K02 uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych oraz zasięgania opinii ekspertów w przypadku trudności z samodzielnym rozwiązaniem problemu
Kryteria oceniania
Ocena opiera się o kilka (3-4) zadań badawczych uwzględniających elementy takie jak zbieranie, analiza i omówienie danych w formie ustnej oraz pisemnej..
(W, U, K)
Dopuszczalna liczba nieobecności to 3.
Literatura
Brown, T. L. (2003). Making truth: Metaphor in science. University of Illinois Press.
Byers, W. (2007). How mathematicians think: Using ambiguity, contradiction, and paradox to create mathematics. Princeton University Press.
Cameron, L. (2003). Metaphors in educational discourse. Continuum.
Gentner, D., & Gentner, D. (1983). Flowing waters or teeming crowds: Mental models of electricity. In D. Gentner & A. L. Stevens (Eds.), Mental Models (pp. 99–129). Erlbaum.
Grady, J. E. (2017). Using metaphor to influence public perceptions and policy. How metaphors can save the world. In E. Semino & Z. Demjén (Eds.), The Routledge handbook of metaphor and language (pp. 443–454). Routledge.
Johnson, M. (1987). The body in the mind: The bodily basis of meaning, imagination, and reason. University of Chicago press.
Lakoff, G., & Núñez, R. E. (2000). Where mathematics comes from: How the embodied mind brings mathematics into being. Basic Books.
Larson, B. (2011). Metaphors for environmental sustainability: Redefining our relationship with nature. Yale University Press.
Littlemore, J. (2015). Metonymy: Hidden shortcuts in language, thought and communication. Cambridge University Press.
Semino, E. (2008). Metaphor in discourse. Cambridge University Press.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: