Wprowadzenie do humanistyki środowiskowej 3300-WHŚ(KZ)-OG

Wykład będzie stanowił wprowadzenie do zagadnień związanych z najnowszymi trendami w humanistyce środowiskowej i posthumanizmie, które próbują przezwyciężyć antropocentryczny paradygmat postrzegania relacji człowieka z otaczającym go światem. Punktem wyjścia będzie kryzys planetarny i nowe koncepcje ludzkiej oraz więcej-niż-ludzkiej sprawczości, ale także pytania o globalne nierówności, postkolonialne dziedzictwo i ekonomię ekstrakcji.
Ważnym odniesieniem będzie książka Roba Nixona Powolna przemoc i ekologizm ubogich, opisująca rozciągnięte w czasie i przestrzeni formy przemocy środowiskowej, które w największym stopniu dotykają społeczności ubogie i zmarginalizowane. W tym kontekście zajęcia podejmą także problematykę nekropolityki (Achille Mbembe), ukazującą globalne mechanizmy decydowania o tym, czyje życie może być poświęcone w imię logik kapitału, rozwoju i militarnej kontroli.
W centrum uwagi znajdą się zatem nie tylko kwestie ontologiczne i epistemologiczne (np. sprawczy realizm Karen Barad, koncepcje Donny Haraway czy Timothy’ego Mortona), lecz także powiązania między teorią a praktyką – w tym polityczne, ekonomiczne i kulturowe aspekty kryzysu ekologicznego. Interdyscyplinarność prezentowanych perspektyw (od filozofii i literaturoznawstwa, przez nauki społeczne, aż po studia postkolonialne) sprawia, że wykład adresowany jest nie tylko do studentów i studentek kierunków humanistycznych, ale również osób z innych dziedzin, zainteresowanych poszerzeniem swojej wiedzy o krytyczne spojrzenie na relacje między człowiekiem, technologią, środowiskiem i globalną polityką.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

zdalnie

Koordynatorzy przedmiotu

Monika Kostro
Paweł Piszczatowski

Efekty kształcenia

– student_ka zna podstawowe prądy współczesnej humanistyki środowiskowej i posthumanizmu (np. nowy materializm, ekokrytykę, ekopoetykę, ekofeminizm, krytyczne studia nad zwierzętami itp.),
– student_ka zna podstawowe pojęcia i koncepcje z zakresu posthumanizmu i humanistyki środowiskowej (np. cyborg, sprawczy realizm, postczłowiek, naturokultura, antropocen, kapitałocen, plantacjocen, chthulucen, ciemna ekologia, ekologia bez natury, ANT itp.),
– student_ka zna i potrafi zastosować kategorie krytyczne odnoszące się do globalnych nierówności i przemocy środowiskowej (np. „powolna przemoc” Roba Nixona, nekropolityka Achille Mbembe, ekologizm ubogich),
– student_ka rozumie powiązania między postkolonialnym dziedzictwem, globalną gospodarką ekstrakcyjną i kryzysem ekologicznym,
– student_ka potrafi poruszać się w interdyscyplinarnych dyskursach humanistycznych, społecznych i przyrodniczych,
– student_ka rozumie zależności pomiędzy dyskursem naukowym, postawami życiowymi, polityką, ekonomią i zjawiskami planetarnymi w kontekście kryzysu ekologicznego na Ziemi.

Kryteria oceniania

W ramach zajęć ogólnouniwersyteckich oferowanych w Programie ZIP 2.0. obowiązkową metodą weryfikacji założonych efektów uczenia się są pre test i post test, przygotowany przez wykładowcę, zgodnie ze specyfiką przedmiotu, umożliwiający weryfikację przyrostu wiedzy i umiejętności.

Test

Literatura

– Bakke, Monika, Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Poznań 2015;
– Bennett, Jane, Vibrant Matter. A Political Ecology of Things, Durham/London 2010;
– Barad, Karen, Posthumanistyczna performatywność: ku zrozumieniu, jak materia zaczyna mieć znaczenie, przeł. Joanna Bednarek, w: Agnieszka Gajewska (red.), Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, Poznań 2012, s. 323–360;
– Braidotti, Rosi, Po człowieku, przeł. Joanna Bednarek, Agnieszka Kowalczyk, Warszawa 2014;
– Domańska, Ewa, Humanistyka ekologiczna, w: „Teksty Drugie” 2013, 1-2, s. 13-32;
– Fiedorczuk, Julia, Gerardo Beltrán, Ekopoetyka. Ekologiczna obrona poezji, Warszawa 2020;
– Haraway, Donna, Manifest cyborgów, przeł. Sławomir Królak, Ewa Majewska. w: „Przegląd Filozoficzno-Literacki”, 1 (3), 2003, s. 49–87;
– Haraway, Donna, Staying with the Trouble. Making Kin in the Chthulucene, Durham/London 2016;
– Mbembe, Acille, Polityka wrogości, Nekropolityka, przeł. Katarzyna Bojarska, Urszula Kropiwiec, Kraków 2018.
Moore, Jason W. (ed.), Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, przeł. Krzysztof Hoffmann, Patryk Szaj, Weronika Szwebs, Gdańsk 2025.
– Morton, Timothy, Dark Ecology. For a Logic of Future Coexistence, New York 2016.
– Nixon, Rob, Powolna przemoc i ekologia ubogich, przeł. Tymon Adamczewski, Tomasz Dobrogoszcz, Katarzyna Więckowska, Gdańsk 2025.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3300-WHŚ(KZ)-OG w USOSweb