Wstęp do językoznawstwa 3300-WDJ-MSF-1-ZIP
Celem zajęć jest wprowadzenie ogólnej wiedzy o systemie języka naturalnego i procesie komunikacji: Czym jest język, jakie pełni funkcje w komunikacji i życiu społecznym? Jak zachowują się języki i ich użytkownicy w sytuacji kontaktu językowego?
Omawiane będą następujące zagadnienia:
- Język i językoznawstwo – podstawowe definicje: system językowy a użycie języka, przedmiot badań i główne działy językoznawstwa.
- Akt komunikacji i funkcje języka/wypowiedzi w ujęciu R. Jakobsona.
- Znak językowy na tle innych znaków: semiotyka i klasyfikacja znaków w ujęciu Ch. Peirce’a, teoria znaku językowego w ujęciu F. de Saussure’a.
- Język naturalny: cechy wyróżniające (arbitralność, dwustopniowość, dwuklasowość i produktywność, uniwersalność), zmiana językowa, klasyfikacja języków;
- Społeczność językowa i odmiany języka: repertuar językowy, norma językowa i jej wariantywność, dialekt – gwara – język regionalny, socjolekt, języki miejskie;
- Kontakt językowy: wielojęzyczność indywidualna i społeczna, przykładowe zjawiska związane z kontaktem językowym (języki mieszane, przełączanie kodów [code-switching]), polityka językowa.
- Język a nadawanie znaczenia (semantyka): znaczenie jako denotacja i konotacja, trójkąt semiotyczny, relacje semantyczne, metonimia i metafora jako mechanizmy polisemii;
- Język a działanie (pragmatyka): performatywność języka – pragmatyka aktów mowy w ujęciu J.L. Austina i J. Searle’a; język i relacje międzyludzkie – pragmatyka grzeczności w ujęciu P. Brown i S. Levinsona.
Wiedza przekazywana podczas zajęć stanowi podstawę teoretyczną dla zajęć z dyplomacji, komunikacji międzykulturowej i językoznawstwa w ramach minimów filologicznych, kształtujących kompetencje społeczne studentów i studentek w zakresie komunikacji. Może być także wykorzystana w badaniach w ramach dyscypliny literaturoznawstwo i nauki o kulturze i religii.
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
K_W01 Student/studentka zna i rozumie miejsce i znaczenie językoznawstwa jako dyscypliny nauk humanistycznych.
K_W05 Student/studentka zna i rozumie w zaawansowanym stopniu przedmiot, terminologię oraz główne kierunki badań i podstawowe ujęcia teoretyczne właściwe dla współczesnego językoznawstwa.
K_W11 Student/studentka zna i rozumie funkcje języka w złożonych procesach komunikacji społecznej.
K_U01 Student/studentka potrafi zastosować podstawowe ujęcia teoretyczne właściwe dla współczesnego językoznawstwa w analizie zjawisk językowych i komunikacyjnych.
K_U09 Student/studentka potrafi porozumiewać się w zakresie zagadnień językoznawczych, stosując specjalistyczną terminologię i różne techniki komunikacyjne.
K_K04 Student/studentka jest gotów/gotowa do dbałości o język i różnorodność językową jako część dziedzictwa kulturowego.
Kryteria oceniania
Metody dydaktyczne:
Wykład konwersatoryjny, odwrócona klasa, dyskusja kierowana, praca w grupie, karty pracy, analiza przykładów.
Kryteria zaliczenia przedmiotu:
Uzyskanie pozytywnych ocen z dwóch testów pisemnych – śródsemestralnego i na koniec semestru.
Testy mają formę pytań jedno- lub wielokrotnego wyboru oraz krótkich pytań otwartych dotyczących zagadnień teoretycznych i analizy przykładów z wykorzystaniem poznanych pojęć językoznawczych. Ocena na koniec semestru jest średnią ocen z obydwu testów.
Skala ocen:
60-67 % - 3
68-76 % - 3+
77-83 % - 4
84-89 % - 4+
90-94 % - 5
95-100 % - 5!
Przewidziana jest także bieżąca autoewaluacja wiedzy i umiejętności w ramach kart pracy wykonywanych samodzielnie lub w zespołach oraz poprzez udział w dyskusji na zajęciach.
Limit nieobecności:
Dopuszczalne są 2 nieobecności. Nieusprawiedliwione przekroczenie limitu nieobecności wiąże się z koniecznością wykonania dodatkowych zadań (ćwiczenia, prezentacja itp. – w zależności od ilości nieobecności). Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność na co najmniej 60% zajęć.
Literatura
Literatura podstawowa
1. Ahearn, L. (2013), Antropologia lingwistyczna. Wprowadzenie, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
2. Antas, J. (2008), O kłamstwie i kłamaniu, Kraków: Universitas (rozdz. „Kłamstwa grzecznościowe”).
3. Austin, J. L. (2004), „Performatywy i wypowiedzi konstatujące”, [w:] J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, J. Szadura (red.), Akty i gatunki mowy, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 16-23.
4. Dialekty i gwary polskie. Kompedium internetowe pod red. H. Karaś, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php.
5. Grzegorczykowa, R. (2007), Wstęp do językoznawstwa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
6. Jakobson, R. (1960), Poetyka w świetle językoznawstwa, „Pamiętnik Literacki”, 51(2), s. 134-141.
7. Łuczyński, E., Maćkiewicz, J. (2006), Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, Gdańsk: Wydawnictwo UG.
8. Milewski, T. (2004), Językoznawstwo, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
9. Polański, K. (red.) (1993), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
10. Przybylska, R. (2003), Wstęp do nauki o języku polskim, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
11. Saussure, F. (de), (1991) [1961], Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa: PWN.
12. Tabakowska, E. (2001), Kognitywne podstawy językoznawstwa, Kraków: Universitas.
Literatura i materiały uzupełniające:
1. Austin, J.L. (1993), Jak działać słowami? [w:] Mówienie i poznawanie: rozprawy i wykłady filozoficzne, przekł. i wstęp B. Chwedeńczuk, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 543-708.
2. Culpeper, J. et al. (red.) (2017), The Palgrave Handbook of Linguistic (Im)politeness, London: Palgrave Macmillan.
3. Dorren, G. (2019), Babel. W dwadzieścia języków dookoła świata, Kraków: Wydawnictwo Karakter.
4. Dorren, G. (2021), Gadka. W sześćdziesiąt języków dookoła Europy, Kraków: Wydawnictwo Karakter.
5. Goffman, E. (2006), Rytuał interakcyjny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (rozdz. „Twarz: analiza rytualnych aspektów interakcji społecznej”).
6. Grzegorczykowa, R. (2010), Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
7. Hlibowicka-Węglarz, B. (2017), Pidżyny i inne języki wehikularne, „LingVaria” XII, 1(23), s. 25-41 (https://journals.akademicka.pl/lv/article/view/405/3954).
8. Hlibowicka-Węglarz, B. (2018), O cudownych formacjach, czyli rzecz o językach kreolskich, „LingVaria” XIII, 1(25), s. 21-36 (https://journals.akademicka.pl/lv/article/view/195/183).
9. Nau, N. et al. (2016), Języki w niebezpieczeństwie. Księga wiedzy, Poznań: Wydział Neofilologii UAM (https://repozytorium.amu.edu.pl/items/b6bdf726-3c22-45df-977f-061fc18f16cc).
10. „NeoTalk” – podcast Wydziału Neofilologii UW (https://www.youtube.com/playlist?list=PLjW9xLqtlKL3gKWrb54aR9QmsB4uY4wZX)
- M. Danielewiczowa, Ewolucja języka i spuścizna Ferdynanda de Saussure'a, 6 października 2023.
- M. Belina, Kto mówi w języku mirandyjskim? O językach minoryzowanych, 10 czerwca 2025.
11. „Socjolingwistyka” (https://socjolingwistyka.ijppan.pl/index.php/SOCJO).
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: