Współczesne kierunki i metody badań kulturoznawczych 3224-D7WKMBK
Zadaniem zajęć jest nie tylko rozszerzenie wiedzy teoretycznej, lecz także przygotowanie do własnych badań nad kulturami Europy Środkowo-Wschodniej z wykorzystaniem poznanych kategorii opisu i metod analizy. Na zajęciach omawiane będą teksty analityczne i teoretyczne przedstawicieli poszczególnych kierunków oraz studia badaczy z Europy Środkowo-Wschodniej, reprezentujące zastosowania prezentowanych ujęć metodologicznych (jeśli to możliwe).
Zajęcia opierają się na omówieniu tekstu lekturowego i dyskusji poprzedzonych wstępem prowadzącej. Każde z zajęć zapoznaje studenta w pogłębionym stopniu z kontekstem badawczym oraz tezami danego kierunku/orientacji. Integralną częścią zajęć jest omówienie możliwości odwołania się i wykorzystania elementów bądź całości poznanych koncepcji. Zajęcia oscylują wokół wybranego, szczegółowego problemu (i konkretnego tekstu), na przykładzie którego studenci zapoznają się ze sposobami interpretacji i analizy w oparciu o poznane tendencje badawcze.
Student rozwija swoje umiejętności badawcze, uczy się samodzielnie zdobywać wiedzę, korzystając ze wsparcia opiekuna naukowego, prezentując swoje rozumienie problemów.
I. Nawiązania, kontynuacje i nowe ścieżki badawcze
1. Zajęcia organizacyjne, skrócony przegląd problemów związanych ze studiami nad kulturą, wprowadzenie do przedmiotu i problematyki
2. Postkolonializm w kontekście Europy Środkowo-Wschodniej
a) złożone ramy refleksji postkolonialnej
b) relacje: centrum-peryferie oraz władza-kultura w kontekście Europy Środkowo-Wschodniej (Ewa Thompson)
c) Lektura proponowana: Ewa Thompson, „Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm”, Universitas, Kraków 2000 (wybrane fragmenty)
3. Postmodernizm (kontynuacje)
a) oblicza postmodernizmu (stanowiska filozoficzne, architektura i sztuka, np. film, formacja kulturowa, itd.) - kontekst szczegółowy
b) postmodernizm w wymiarze popkulturowym. Lektura proponowana: Arkadiusz Lewicki, „Sztuczne światy. Postmodernizm w filmie fabularnym”, Wydawnictwo UWr, Wrocław 2007, s. 100-110.
c) uzupełniające fragmenty filmowe oraz dyskusja
4. Krytyka ideologiczna
a) kategoria ideologii, funkcja ideologii - omówienie
b) ideologia i ideologie – „nowoczesne” i “tradycyjne” złożone ujęcia
c) Film pt. „Perwersyjny przewodnik po ideologiach” (2013), reż. Sophie Fiennes, scen. Slavoj Žižek (fragmenty) i dyskusja o filmie
5. Feminizm (kontynuacje)
a) złożoność obszaru badawczego (głównie problematyka współczesnego feminizmu); skupienie pojęciach i problemach
b) Lektura proponowana: film „Fortepian” reż. Jane Campion (1993) - analiza i interpretacja w oparciu o problematykę feministyczną (fragmenty). Tekst lekturowy Elżbieta Ostrowska, “Fortepian” Jane Campion. Próba interpretacji feministycznej (http://edukacjafilmowa.pl/fortepian-jane-campion-proba-interpretacji-feministycznej/)
6. Historyzm (tzw. Nowy Historyzm: kontynuacje)
a) nowe myślenie o historii w XX wieku i jej problemach, różne odczytania (wyjście poza historiografię)
b) historia jako opowieść o przeszłości – studia nad traumą (na wybranych przykładach –kultura wizualna i próba konceptualizacji traumy)
c) lektura wizualna proponowana (wybór “Jak być kochaną” reż. Wojciech J. Has).
7. Interpretacjonizm
a) problem interpretacji i antropologia rozumiejąca według Clifforda Geertza - ujęcie problematyki
b) opis gęsty jako metoda badania kultury
c) Clifford Geertz, „Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej”, Wydawnictwo UJ, Kraków 2005 (fragment)
d) ćwiczenie oparte na lekturze filmowej „Sztuka znikania” (reż. B. Konopka)
8. Badania kultury popularnej (kontynuacje)
a) obszary badawcze współczesnej kultury popularnej (muzyka, film, i in.).
b) granice tożsamości, obszary lęków i wyparcia, nieracjonalności i regresu – czyli potworność w popkulturze, jako przykład jak kultura popularna daje odpowiedź na potrzeby społeczne i kryzys kategorialny. Dyskusja i praca z przykładami na zajęciach.
9. Studia nad cielesnością – wybór (ciało jako problem kultury i teorii)
a) problematyka śmierci (cielesność i śmierć)
b) dyskusja i praca z przykładami (przykłady filmowe i fotograficzne)
II. Wokół zwrotów w naukach o kulturze
10. Zwrot pamięciologiczny. Studia nad pamięcią (kontynuacje 1)
a) polsko-niemieckie miejsca pamięci
b) „Polsko-niemieckie miejsca pamięci”, red. Robert Traba, Hans Henning Hahn, współpr. Maciej Górny, Kornelia Kończal, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, Tom I-IV (wybór) – „sztetl” i ślady kultury żydowskiej
11. Studia nad pamięcią (kontynuacje 2)
a) nostalgia jako medium i przestrzeń pamięci
b) przykłady praktyk nostalgicznych (wybór)
12. Zwrot wizualny. Studia nad wizualnością 1
a) pogłębione ujęcie problematyki wizualności współczesnej
b) wybór zagadnień – fotografia
c) lektura proponowana: „Antropologia kultury wizualnej”, opr. Iwona Kurz, Paulina Kwiatkowska, Łukasz Zaremba, Wydawnictwa UW, Warszawa 2012
13. Studia nad wizualnością 2
a) wybór zagadnień – dokument filmowy
b) problematyka społeczno-kulturowa dokumentu filmowego
c) lektura filmowa proponowana (wybór fragmentów)
14. Zwrot przestrzenny / zwrot topograficzny – studia nad miastem
a) studia miejskie – wybór problematyki
b) wokół socjologii przestrzeni Aleksandra Wallisa (wybór)
c) lektura proponowana: Aleksander Wallis, „Socjologia przestrzeni”, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1990
15. Zajęcia podsumowujące – wspólna dyskusja nad zagadnieniami, kierunki i metody badań - wskazanie punktów wspólnych i różnic, nawiązanie do posiadanej przez studentów wiedzy, omówienie prac pisemnych.
Nakład pracy studenta:
Uczestnictwo w zajęciach w sali – 30 godzin (1 ECTS)
Przygotowanie do zajęć – 30 godzin (1 ECTS)
Od studentów oczekuje się przygotowania zadanej lektury / przygotowania wystąpienia (pracy pisemnej).
Metody dydaktyczne
Metoda podająca, dyskusja, dyskusja kierowana, „burza mózgów”, prezentacja multimedialna prowadzącego, wystąpienia studenckie, materiały audiowizualne i wizualne, praca w małych grupach (opcjonalnie i zależnie od tematu zajęć).
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Efekty uczenia się:
Wiedza: absolwent zna i rozumie:
- w pogłębionym stopniu ujęcia teoretyczne i metodologiczne nauk humanistycznych, przede wszystkim kulturoznawstwa (ze szczególnym uwzględnieniem jego interdyscyplinarności); rozumie ich wzajemne związki i inspiracje, posiada zaawansowaną wiedzę na temat szkół i kierunków badawczych, z odniesieniem do dziedzictwa kulturowego oraz historycznych i współczesnych uwarunkowań społeczno-politycznych Europy Środkowo-Wschodniej (K2_W01)
- w pogłębionym stopniu terminologię nauk o kulturze z uwzględnieniem perspektywy badawczej Europy Środkowo-Wschodniej (kierunki, teksty, badacze z zakresu nauk o kulturze) i specyfiki rozwoju tych nauk w krajach regionu; zna w zaawansowanym zakresie terminologię dyscyplin pokrewnych, niezbędną w poznawaniu i rozumieniu zjawisk kultury krajów regionu (K2_W02)
- w pogłębionym stopniu szeroko rozumiany kontekst interkulturowy; ma pogłębioną wiedzę o człowieku jako podmiocie konstruującym struktury społeczne i wytwory kulturowe, ma świadomość zasad ich funkcjonowania i wynikających stąd różnic w postrzeganiu życia społecznego przez przedstawicieli różnych narodowości, grup ideologicznych i wyznaniowych oraz różnie rozumianych mniejszości (K2_W07)
Umiejętności: absolwent potrafi:
- formułować i analizować problemy badawcze, dobierać metody i narzędzia badawcze oraz prowadzić samodzielnie i pod kierunkiem opiekuna naukowego badania z zakresu kulturoznawstwa i dyscyplin pokrewnych, dotyczących regionu Europy Środkowo-Wschodniej w nieprzewidywalnych warunkach (K2_U02)
- rozwijać swoje umiejętności badawcze, samodzielnie i korzystając ze wsparcia opiekuna naukowego zdobywać wiedzę, umiejętnie formułować myśli, prezentować wyniki badań w postaci wypowiedzi ustnej lub pisemnej (różnego typu) w nieprzewidywalnych warunkach (K2_U03)
- posługiwać się ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla kulturoznawstwa w typowych i nietypowych sytuacjach profesjonalnych (K2_U04)
Kompetencje społeczne: absolwent jest gotów do:
- krytycznej oceny posiadanej wiedzy, ciągłego dokształcania się i uzupełniania zdobytej wiedzy (K2_K01)
- efektywnego komunikowania się i życia w społeczeństwie, w tym również w społeczeństwie odmiennym kulturowo od własnego, kierowania pracą grupy, radzenia sobie w sytuacjach typowych i wyjątkowych, do weryfikacji swoich poglądów na drodze rzeczowej dyskusji oraz oceny posiadanej wiedzy (K2_K02)
Kryteria oceniania
1. Organizacja zajęć
Warunek dopuszczenia do zaliczenia przedmiotu: obecność na zajęciach (zgodnie z Regulaminem Studiów na UW). Student ma prawo do 2 nieusprawiedliwionych nieobecności, każda następna wymaga złożenia usprawiedliwienia. O uznaniu usprawiedliwienia decyduje wykładowca. Przekroczenie nieobecności usprawiedliwionych i nieusprawiedliwionych na 50% zajęć może być podstawą do niezaliczenia przedmiotu.
Jeśli liczba nieobecności przekroczy dopuszczalną, student powinien zwrócić się do wykładowcy z prośbą o wyznaczenie formy zaliczenia materiału z zajęć.
2. Metody oceniania
Przedmiot kończy się zaliczeniem na ocenę w formie krótkiej pracy pisemnej na podstawie tematu uzgodnionego z wykładowcą. Wykładowca przesyła propozycje tematów do wyboru dla studentów.
3. Kryteria oceniania
Na końcową ocenę składają się: praca pisemna (50%) oraz merytoryczna aktywność na zajęciach oraz uczestnictwo w dyskusji (50%). Merytoryczna aktywność na zajęciach jest punktowana, wykładowca prosi studentów o przygotowanie lektury.
4. Skala ocen:
0%-49% - 2
50%-60% - 3
61%-70% - 3+
71%-80% - 4
81%-90% - 4+
91%-100% - 5
Dodatkowa wiedza - 5+
Literatura
Literatura podstawowa (wykaz lektur do zajęć):
Ewa Thompson, „Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm”, Universitas, Kraków 2000 (wybrane fragmenty udostępnione studentom)
Arkadiusz Lewicki, „Sztuczne światy. Postmodernizm w filmie fabularnym”, Wydawnictwo UWr, Wrocław 2007 (fragment)
Film pt. „Perwersyjny przewodnik po ideologiach” reż. Sophie Fiennes (2013), scen. Slavoj Žižek (fragmenty)
„Fortepian”, reż. Jane Campion (1993), Elżbieta Ostrowska, “Fortepian” Jane Campion. Próba interpretacji feministycznej (Edukacja filmowa)
Clifford Geertz, „Interpretacja kultur. Wybrane eseje”, tłum. Maria M. Piechaczek, Wyd. UJ, Kraków 2005 (fragmenty)
„Polsko-niemieckie miejsca pamięci”, red. Robert Traba, Hans Henning Hahn, współpr. Maciej Górny, Kornelia Kończal, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, Tom I-IV (wybór)
„Antropologia kultury wizualnej”, opr. Iwona Kurz, Paulina Kwiatkowska, Łukasz Zaremba, Wydawnictwa UW, Warszawa 2012 (wybór tekstów).
Literatura uzupełniająca (dla chętnych):
„Kultura Współczesna”, 2018 / 2 (101) numer tematyczny (koncepcja i redakcja wspólnie Marta Brzezińska, Rafał Nahirny, Renata Tańczuk) – pt. "Technolęki. Kulturowe oblicza lęku przed technologią".
Zygmunt Bauman, „Płynna nowoczesność”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006 (fragmenty)
Clifford Geertz, „Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej”, przeł. Dorota Wolska, Wyd. UJ, Kraków 2005
Kazimierz Ślęczka, „Feminizm. Ideologie i koncepcje społeczne współczesnego femini¬zmu”, Katowice 1999
Barbara Szacka, „Czas przeszły, pamięć, mit”, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: