Językoznawstwo kulturowe 3202-S2WJK22o-OG

Przedmiot dotyczy dziedziny badań lingwistycznych, której obiektem są wzajemne związki między językiem, myśleniem, zachowaniem się człowieka a rzeczywistością, to znaczy między formalną strukturą języka panującą powszechnie a resztą kultury społeczności posługującej się danym językiem.
Etnolingwistyka zajmuje się językiem jako źródłem wiedzy o człowieku i świecie. Język – a zwłaszcza jego słownictwo – utrwala pewien rodzaj widzenia rzeczywistości przez jego użytkowników, co stawia to przed nauką rozmaite pytania:
1. Co jest językowo wyodrębnione?
2. Jakie cechy obiektów rzeczywistości stają się dla języka (a tym samym dla jego użytkowników) ważne? Jakie cechy przedmiotów zostały sportretowane, w nazwach?
3. Co można powiedzieć o sposobie myślenia ludzi, systemie przyjmowanych przez nich wartości?

Zakres tematów
1. Przedmiot i zakres badań etnolingwistyki. Miejsce etnolingwistyki w ogólnej klasyfikacji nauk. Powiązania z dyscyplinami pokrewnymi (językoznawstwo, semiotyka, psychologia, socjologia, antropologia, etnologia, etnografia, archeologia).
2. Język a kultura. Kulturowe funkcje języka.
3. Języka a nauka: różnice między językowym (potocznym) a naukowym widzeniem świata. Taksonomie językowe  taksonomie naukowe; kategoryzacja w języku.
4. Początki etnolingwistyki: Wilhelm von Humboldt, E. Sapir, B. L. Whorf, B. Malinowski, L. Weisgerber.
5. Relatywizm językowy i kulturowy (hipoteza E. Sapira i B. Whorfa). Etnolingwistyka współczesna – główne kierunki badań nurtu relatywistycznego i uniwersalistycznego.
6. Antropocentryzm (antropomorfizm, antropometryzm), egocentryzm, etnocentryzm.
7. Kategoryzacja (konceptualizacja) w języku.
8. Językowy obraz świata. Konotacje (leksykalne i encyklopedyczne).
9. Uniwersalia językowe. Elementarne jednostki semantyczne jako klucz do porównań międzykulturowych (badania A. Wierzbickiej).
10. Słownictwo uwarunkowane kulturowo (słowa-klucze).
11. Wybrane systemy kulturowe i ich językowe odzwierciedlenie (m.in. nazwy kolorów, nazwy pokrewieństwa, części ciała, nazwy roślin i zwierząt).
12. Kulturowe uwarunkowania w gramatyce. Płeć a kategoria rodzaju. Kategorie pojęciowe wyrażane słowotwórczo.
13. Kulturowe normy komunikacji – konwencjonalne wzorce zachowań językowych Rosjan na tle innych narodów. Skrypty kulturowe.

konwersatorium = 30 godzin
samodzielne przygotowanie się do każdych zajęć: 15 x 1 godz. = 15 godz.
przygotowanie się do sprawdzianu ustnego: 5 godzin
przygotowanie się do zaliczenia końcowego 5 godzin
RAZEM ok. 55 godzin

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Znajomość zagadnień obejmowanych przedmiotem „Wstęp do językoznawstwa”; zainteresowanie problematyką na styku języka i kultury.

Efekty kształcenia

Po ukończeniu przedmiotu student:
WIEDZA
1. Ma uporządkowaną wiedzę o złożonej naturze języków ludzkich, w szczególności języka rosyjskiego.
2. Zna i rozumie związek między rosyjską formą wewnętrzną słowa a rosyjską kulturą i mentalnością.
3. Zna podstawową rosyjską terminologię z zakresu etnolingwistyki.
4. Ma podstawową wiedzę o aktualnych kierunkach rozwoju badań etnolingwistycznych.
UMIĘJĘTNOŚCI
1. Wyjaśnia i stosuje podstawowe terminy etnolingwistyczne.
2. Na konkretnych przykładach wskazuje wpływ rzeczywistości na język i języka na rzeczywistość.
3. Odnajduje konotacje leksykalne utrwalone w znaczeniach przenośnych wyrazów.
4. Rozpoznaje specyficzne dla konkretnego języka elementy zawartego w nim obrazu świata.
5. Potrafi wyjaśnić i wykazać związek pomiędzy formą wewnętrzną słowa a rosyjską kulturą i mentalnością.
POSTAWY
1. Postrzega język jako ważny składnik kultury danej społeczności.
2. Rozumie, że język to nie tylko reguły gramatyczne rządzące słowami, lecz przede wszystkim sposób odbioru i opisu rzeczywistości.
3. Akceptuje odmienne kultury.
4. W kontaktach międzykulturowych potrafi rozpoznać postawę etnocentryczną i dąży do jej przezwyciężenia.

Kryteria oceniania

1. Ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność) – 20%
2. Kontrola obecności – 20%
3. Sprawdzian pisemny – 30%
4. Końcowy sprawdzian ustny – 30%

Praktyki zawodowe

nie dotyczy

Literatura

Apresjan J. D., 1995, Obraz čeloveka po dannym jazyka, «Voprosy jazykoznanija”, № 1.
Bartmiński 2001 (red.) – Współczesny język polski, Lublin (lub: Bartmiński 1993 (red.) – Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, (red.) J. Bartmiński, Wrocław).
Bartmiński 1986 – Czym zajmuje się etnolingwistyka? „Akcent” 1986, nr 4 (26), s. 16-22.
Bulygina T. V., Šmelev A., D., 1997, Jazykovaja konceptualizacja mira, Moskva.
Lakoff G., Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, Warszawa.
Sapir E., 1978, Kultura, język, osobowość, Warszawa.
Šmelev A. D., 2002, Russkaja jazykovaja model’ mira, Moskva.
Tolstoj N. I., 1995, Jazyk i narodnaja kul’tura, Moskva.
Wierzbicka A., 1991, Uniwersalne pojęcia ludzkie i ich konfiguracje w różnych kulturach, (w:) Etnolingwistyka 4, Lublin.
Wierzbicka A., 1999, Język – umysł – kultura, Warszawa.
Wierzbicka A., 2006, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, Lublin.
Wierzbicka A., 2007, Słowa klucze. Różne języki – różne kultury, Warszawa.
Zalizjak A. A. i in. 2005, Ključevye idei russkoj jazykovoj kartiny mira, Moskva.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3202-S2WJK22o-OG w USOSweb