Semiotyka kultury rosyjskiej 3202-2WMJSEK
Zagadnienia ramowe
1. Wiadomości wstępne - pojęcia znaku, semiotyki, relacji semiotycznych, różne definicje kultury; pojęcie semiotyki kultury na tle innych dyscyplin pokrewnych.
2. Główni przedstawiciele Szkoły Tartu-Moskwa, jej założenia i osiągnięcia– kultura jako komunikacja; strukturalny model kultury; pojęcie semiosfery; typologia kultur oparta na stosunku do pisma; rola symboli binarnych i modeli dualnych; pojęcie punktu widzenia w badaniach semiotycznych; symbol w ujęciu Szkoły Tartu-Moskwa.
3. Kategoria przestrzeni- pojęcie geokulturologii i jej założenia; przestrzeń otwarta w kulturze rosyjskiej: znaczenie stron świata; binarna opozycja Wschód – Zachód jako wyznacznik orientacji kultury rosyjskiej; Rosja jako państwo i kultura graniczna; rosyjski kult ziemi; krajobraz i przyroda jako elementy kształtujące cechy kulturowe; motyw drogi, wędrówki i pielgrzymowania; przestrzeń nieskończona (wszechświat – otchłań); pojęcia związane z przestrzenią – toska, wolja, swoboda, udal’.
4. Miasto jako przestrzeń pozornie zamknięta: typy miast; mit założycielski miasta jako podstawa kształtowania myśli o mieście; fizjologia miejska; miasta święte i przeklęte.
5. Moskwa i Petersburg jako obiekty semiotyczne; ich opozycja jako ucieleśnienie dwóch wizji Rosji; pojecie tekstu petersburskiego; hitlerowska wizja Warszawy i rany rytualne miasta. Kraków metafizyczny i Wawel-Akropolis St. Wyspiańskiego.
6. Dom jako przestrzeń pozornie zamknięta: symboliczne znaczenie kąta, progu, drzwi, okna i bramy. Tekst ziemiański w kulturze rosyjskiej i polskiej (mit szlacheckiego gniazda i dworku; rosyjska dacza jako ich suplement).
7. Przestrzeń społeczna - jednostka i władza w kulturze rosyjskiej: sakralizacja władcy; dwoisty stosunek do państwa, władzy i prawa (prawda i istina); samodurstwo, bunt, anarchia i nihilizm rosyjski; idea państwowości rosyjskiej.
8. Przestrzeń społeczna – stosunek do prawa i moralności w kulturze rosyjskiej; kategoria „ja” – „my” – wspólnota przed jednostką; historyczne i współczesne warianty rosyjskiego „odczucia łokcia”.
9. Inteligencja rosyjska i polska: geneza, pojęcie „zbędnych ludzi”; ofiarnictwo i idea czynu podniosłego; logocentryzm kultury rosyjskiej; filozofowanie jako kategoria moralna; rozmowa i rosyjskie zastolje. Rosyjskie błazeństwo, jurodstwo, Iwan-durak. Semiotyka gestu: rosyjski plewok.
10. Czas w kulturze: rodzaje czasu; koncepcje przeszłości, teraźniejszości i przyszłości w różnych kulturach; semiotyka historii - istota rosyjskiej utopii i rosyjska historiozofia; dwuczasowość i bezczasowość kultury rosyjskiej; święto jako czas osobliwy.
11. Kategoria „swój” – „obcy” jako podstawowa kategoria kultury; rola stereotypu w stosunkach kulturowych; „dusza” polska i rosyjska; cechy językowe jako cechy kulturowe.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po wysłuchaniu cyklu wykładu student:
1) definiuje podstawowe pojęcia z zakresu semiotyki kultury;
2) ilustruje założenia teoretyczne z zakresu semiotyki kultury konkretnymi przykładami;
3) rozpoznaje i właściwie interpretuje podstawowe symbole kultury rosyjskiej i polskiej;
4) modyfikuje swój stosunek do otaczającej go rzeczywistości znakowej;
5) wiąże zjawiska rzeczywiste ze sferą znaków;
6) akceptuje i docenia odmienność kulturową.
Kryteria oceniania
Kontrola obecności; aktywność studentów; praca semestralna w formie eseju lub rozprawki na temat poruszony na wykładzie lub treściowo z nim związany.
Praktyki zawodowe
nie dotyczy
Literatura
Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów, A. Mencwel (red.), Warszawa, 2005;
Antropologia widowisk. Zagadnienia i wybór tekstów, L. Kolankiewicz (red.), Warszawa, 2005;
Anusiewicz J., Bartmiński J. (red.), Język a kultura. t.12. Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, Wrocław, 1998 (w szczególności: 238-244; 308 –335);
Bierdiajew M., Rosyjska idea, Warszawa, 1999;
Burszta W., Antropologia kultury, Poznań, 1998;
Hall E., Ukryty wymiar, Warszawa, 1999;
Janion M., Niesamowita Słowiańszczyzna, Warszawa, 2008;
Jegorow B., Oblicza Rosji, Gdańsk, 2003;
Jędrzejczyk D., Geografia humanistyczna miasta, Warszawa, 2004;
Kondakow I.W., Kulturologia. Istorija kultury Rossiji, Moskwa, 2003;
Lazari A. (red.), Mentalność rosyjska. Słownik, Katowice, 1995;
Lazari A.(red.), Idee w Rosji. Idei w Rossiji. Ideas in Russia. Leksykon rosyjsko-polsko- angielski, t. 1-6, Wyd. Ibidem, 1999-2005;
Lazari A.(red.), Dusza polska i rosyjska. Antologia tekstów, Warszawa, 2004;
Lazari A., Rongińska T. (red.), Polacy i Rosjanie. Przezwyciężanie uprzedzeń, Łódź, 2006;
Lichaczow D., Zamietki o russkom, Moskwa, 1984;
Łosski M., Historia filozofii rosyjskiej, Kraków, 2000;
Łotman J., Rosja i symbol, Gdańsk, 2000 (oryg. Biesiedy o russkoj kulturie);
Łotman J., Kultura i eksplozja, PIW, 1999 (oryg. Kultura i wzryw; Semiosfiera);
Pałac Kultury i Nauki. Między ideologią a masową wyobraźnią, Z. Grębecka, J. Sadowski (red.), Kraków, 2007;
Semiotyka dziejów Rosji, wybór tekstów i przekład B. Żyłko, Łódź, 1993;
Semiotyka kultury, wybór i opracowanie E. Janus, M.R. Mayenowa, Warszawa, 1978;
Stiepanow J. S., Konstanty. Slovar’ russkoj kultury, Moskva, 1997;
Sulima R., Antropologia codzienności, Kraków, 2000
Szczukin W., Mit szlacheckiego gniazda. Studium geokulturologiczne o klasycznej literaturze rosyjskiej, Kraków, 2006;
Toporow W., Miasto i mit, Gdańsk, 2000;
Tuan Y.F., Przestrzeń i miejsce, Warszawa, 1987;
Uspienski B., Historia i semiotyka, Gdańsk, 1998;
Uspienski B., Religia i semiotyka, Gdańsk, 2002;
Uspienski B., Car i Imperator, Katowice, 2004;
Uspienski B.A.., Żywow W.M., Car i Bóg. Semiotyczne aspekty sakralizacji monarchy w Rosji, Warszawa, 1992;
Walicki A., Zarys myśli rosyjskiej od oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego, Kraków, 2005;
Wierzbicka A., Język – umysł – kultura, Wyd. Naukowe PWN, 1999;
Wodziński C., Św. Idiota, Gdańsk, 2000.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: