Socjolingwistyka i dyskurs 3201-3SID

Kurs łączy podejścia socjolingwistyczne i dyskursywne w celu prześledzenia wzorów życia społecznego przekazywanych, tworzonych i utrwalanych poprzez stosowane w komunikacji formy i strategie językowe. Przedstawiony zostanie aparat badawczy z dziedziny socjolingwistyki klasycznej i interakcyjnej, który funkcjonuje jako metodologia w badaniach nad dyskursem. Umożliwia on obserwację procesów komunikacyjnych, w których elementy wypowiedzi na poziomie fonetycznym, morfologicznym, gramatycznym czy tekstowym (style, gatunki, rejestry, kody itp.) uczestniczą w budowaniu znaczeń określających aktorów społecznych względem np. czynnika wieku, płci, klasy społecznej, pochodzenia, wykształcenia itp., ich przynależności do grup i wspólnot (np. rodzinnych, zawodowych, regionalnych, etnicznych), przypisując mówców także do sytuacji, zdarzeń i kontekstów interakcyjnych. Strategie te funkcjonują jako składniki praktyk dyskursu odpowiedzialnych za konstytuowanie i rozwój obszarów życia społecznego, zarówno w skali lokalnej jak i globalnej. Ich językowe realizacje zależą łącznie od wielu czynników, do których zaliczyć można np. cele wypowiedzi, relacje i zależności między uczestnikami, omawiana tematyka czy towarzyszące otoczenie. Są więc one konsekwencją, a także wyznacznikiem działań społecznych prowadzących do ustanowienia więzi, ról i hierarchii społecznych. Preferencje językowe w obrębie kształtowanych w ten sposób domen dyskursu traktowane są jako barometry zmiany językowej i kulturowej wskazującej na aktualnie dominujące wartości, tendencje i dążenia społeczne. Wyznaczają one także kierunki rozwoju samego systemu językowego, rozumianego jako medium i nośnik wymiany międzyludzkiej.

Tematyka kursu obejmuje następujące zagadnienia (ich zakres i stopień realizacji zależy od zainteresowań i preferencji studentów):

Korelacje czynników językowych i społecznych w komunikacji

- interakcja społeczna a zróżnicowanie języka w obrębie systemu dźwięków, form gramatycznych, słownictwa, struktur tekstowych itp.;
- wpływ czynników społecznych na użycie języka: status i pochodzenie społeczne, więzi społeczne, migracja, płeć i wiek;
- przykłady klasycznych badań socjolingwistycznych: New York, Martha’s Vineyard, Norwich, Belfast, Reading, Detroit

Sieci społeczne w komunikacji językowej

- sieci ścisłe i sieci luźne;
- mierzenie gęstości sieci społecznych;
- sieci społeczne a zróżnicowanie języka;
- sieci komunikacyjne a etniczność

Dynamika języka, jego przeobrażenia i rozwój

- zróżnicowanie językowe a zmiana językowa;
- czynniki społeczne (zewnętrzne) i językowe (wewnętrzne);
- typologia zmiany językowej: zmiany sporadyczne i systemowe, zmiany „od góry” i „od dołu”, zmiany terapeutyczne, gramatykalizacja, drag chains i push chains

Odmiany języka

- procesy standaryzacji;
- dialekty regionalne i społeczne
- cechy i zasięg dialektów angielskich i polskich
- patois, koine, akcenty, pidżiny i kreole itp.

Wybór kodów językowych

- symboliczne znaczenia odmian języka
- mieszanie i przełączanie kodów;
- kody sytuacyjne i metaforyczne

Procesy akomodacji mowy

- konwergencja a dywergencja (do góry, do dołu)
- akomodacja a relacje siły, wiek, płeć, relacje wewnątrz i międzygrupowe

Grzeczność językowa w interakcji społecznej

- relacje siły, bliskości i dystansu;
- grzeczność/twarz pozytywna i negatywna;
- akty zagrażające twarzy (face threatening acts - FTA);
- grzeczność a wiek i płeć;
- grzeczność jako wyznacznik przynależności kulturowej

Język a płeć

- społeczne przyczyny różnicowania się języka względem czynnika płci;
- różnice fonetyczne, leksykalne, składniowe, dyskursywno-pragmatyczne;
- płeć a grzeczność językowa
- przykłady badań korpusowych

Wybrane zagadnienia ze społecznej historii języka angielskiego

- wpływ pochodzenia społecznego, płci i wieku na rozwój struktur językowych współczesnej angielszczyzny
- przykłady badań korpusowych: zaimki osobowe, zwrotne i względne, operator do/did, pojedyncza negacja, stopniowanie przymiotników, eliminacja inwersji w zdaniach okolicznikowych i końcówki fleksyjnej –th czasowników 3 os. l. poj., itp.