Przekład literacki 3200-M1-0PL

Program zajęć zależny od potrzeb studentów i języków, jakich się uczą.

1. Specyfika przekładu tekstu literackiego na tle innych rodzajów tłumaczeń;
2. Cechy tekstu literackiego jako tekstu przekładowego (różne gatunki) – kompozycja utworu literackiego i jej elementy, obrazowanie i obraz poetycki, symbole i środki stylistyczne, rytm i rym; stylizacja – styl autorski (neologizmy, neosemantyzmy), cechy kierunku literackiego; kontekst biograficzny, historyczny i inne w utworze literackim i jego przekładzie.
3. 4. Problemy przekładowe mikro dzieł literackich: zaawansowane problemy stylistyczne – funkcja w utworze i możliwości przekładu nazw własnych, idiomów, innych elementów kulturowych, aluzji językowo-kulturowych (intertekstualizmów), tytułów; problemy gramatyczno-składniowe - rodzaj i płeć, struktura tekstu; problemy pragmatyczne - odbiorca jako kryterium określające projekt przekładowy i zależny od tego zakres i kształt paratekstu oraz etyczne - postępowanie w przypadku błędów oryginału. Konsekwencje użycia określonych technik na poziomie mikro widoczne na poziomie makro utworu (hierarchia wątków, charakterystyka postaci, całościowe interpretacja) – przekład jako proces podejmowania decyzji i negocjowania sensów.
5. Pojęcie serii przekładowej (E. Balcerzan): analiza i interpretacja dzieła literackiego i jego przekładów – podejście diachroniczne i synchroniczne (prace szkoły manipulistów, koncepcja A. Legeżyńskiej); zagadnienia krytyki przekładu - pojęcie dominanty semantycznej (S. Barańczak) i dominanty translatorskiej (A. Bednarczyk) w przekładzie literackim.
6- 8.- Analiza i interpretacja dzieła literackiego, próby krytyki opisowej - zajęcia praktyczne.
9. Historyczne i współczesne kierunki i szkoły przekładu literackiego (m.in. „dwie drogi tłumacza” F. Schleiermachera, koncepcja ekwiwalencji dynamicznej E. Nidy, przekład jako doświadczenie obcego (A. Berman), koncepcja domestykacji i forenizacji L. Venutiego oraz jego „niewidzialność tłumacza”, teorie kognitywne w przekładzie literackim E. Tabakowskiej i K. Hejwowskiego).
10.-11. Tłumacz tekstów literackich – jego role, historyczny stopień jawności tłumacza w przekładzie literackim i kompleks tłumacza (uprzedmiotowienie i subiektywizacja). Kulturotwórcza rola przekładu (tłumacze-ambasadorowie i tłumacze-nowatorzy J. Jarniewicza).
12. Przekład literacki a socjologia przekładu – przekład jako narzędzie kolonializmu, aspekty genderowe przekładu.
13 Filozoficzne problemy przekładu (m.in. „zadanie tłumacza” W. Benjamina, „blaski i cienie przekładu” Ortegi y Gasset, koncepcje R. Ingardena i hermeneutyka przekładu literackiego G. Steiner).
14. Wybitne polskie przekłady wielkiej literatury światowej.*
15.. Przekład intersemiotyczny a przekład literacki.

Celem zajęć jest zapoznanie studentów ze specyfiką przekładu poetyckiego (szczególnie: przekładu poezji lirycznej), z najważniejszymi współczesnymi i historycznymi kierunkami badań w ramach światowych i polskich szkół przekładu literackiego, a także jego aspektami filozoficznymi. Studenci zapoznają się z literaturą przedmiotu, wykonują analizy przekładów tekstów poetyckich, pogłębiają wiedzę z zakresu terminologii przedmiotu, doskonaląc swój warsztat tłumacza i przygotowując się do prowadzenia prac badawczych w danego zakresu. Treści kształcenia obejmują m.in. takie zagadnienia jak:
1. Specyfika przekładu tekstu poetyckiego na tle innych typów tłumaczeń; cechy tekstu poetyckiego jako przekładowego (struktura i środki stylistyczne w wierszu lirycznym).
2. Problemy przekładowe mikro dzieł literackich – stylistyczne, gramatyczno-składniowe, pragmatyczne; konsekwencje przyjętych technik i strategii.
3. Analiza i interpretacja dzieła literackiego i jego przekładów; identyfikacja środków stylistycznych, struktury metrycznej (rym, rytm), elementów kulturowych.
4. Historyczne i współczesne kierunki i szkoły przekładu literackiego na świecie i w Polsce.
5. Koncepcje przekładowe znanych tłumaczy poezji, m.in Juliana Tuwima, Stanisława Barańczaka, J.L. Borgesa, Borysa Pasternaka.
6. Filozoficzne problemy przekładu. Kulturotwórcza rola przekładu.
7. Przekład intersemiotyczny – ilustracje tomów poetyckich, ekranizacje utworów poetyckich, poezja poświęcona dziełom sztuki oraz obrazy inspirowane dziełami poetyckimi.
8. Tłumacz tekstów literackich – jego role i wymiar etyczny jego działań.
8. Wybitne polskie przekłady wielkiej literatury światowej.*
*UWAGA: Proponuje się, by treści główne omawiać na przykładzie tłumaczeń na polski utworów literatury światowej (dobranych pod względem specyfiki językowej grupy na kursie).

Nakład pracy studenta:
30 godzin kontaktowych= 1 ECTS;
30 pracy własnej, w tym praca semestralna = 1 ECTS
Łącznie: 60 godzin = 2 ECTS

Program zajęć zależny od potrzeb studentów i języków, jakich się uczą.

1. Specyfika przekładu tekstu literackiego na tle innych rodzajów tłumaczeń;
2. Cechy tekstu literackiego jako tekstu przekładowego (różne gatunki) – kompozycja utworu literackiego i jej elementy, obrazowanie i obraz poetycki, symbole i środki stylistyczne, rytm i rym; stylizacja – styl autorski (neologizmy, neosemantyzmy), cechy kierunku literackiego; kontekst biograficzny, historyczny i inne w utworze literackim i jego przekładzie.
3. 4. Problemy przekładowe mikro dzieł literackich: zaawansowane problemy stylistyczne – funkcja w utworze i możliwości przekładu nazw własnych, idiomów, innych elementów kulturowych, aluzji językowo-kulturowych (intertekstualizmów), tytułów; problemy gramatyczno-składniowe - rodzaj i płeć, struktura tekstu; problemy pragmatyczne - odbiorca jako kryterium określające projekt przekładowy i zależny od tego zakres i kształt paratekstu oraz etyczne - postępowanie w przypadku błędów oryginału. Konsekwencje użycia określonych technik na poziomie mikro widoczne na poziomie makro utworu (hierarchia wątków, charakterystyka postaci, całościowe interpretacja) – przekład jako proces podejmowania decyzji i negocjowania sensów.
5. Pojęcie serii przekładowej (E. Balcerzan): analiza i interpretacja dzieła literackiego i jego przekładów – podejście diachroniczne i synchroniczne (prace szkoły manipulistów, koncepcja A. Legeżyńskiej); zagadnienia krytyki przekładu - pojęcie dominanty semantycznej (S. Barańczak) i dominanty translatorskiej (A. Bednarczyk) w przekładzie literackim.
6- 8.- Analiza i interpretacja dzieła literackiego, próby krytyki opisowej - zajęcia praktyczne.
9. Historyczne i współczesne kierunki i szkoły przekładu literackiego (m.in. „dwie drogi tłumacza” F. Schleiermachera, koncepcja ekwiwalencji dynamicznej E. Nidy, przekład jako doświadczenie obcego (A. Berman), koncepcja domestykacji i forenizacji L. Venutiego oraz jego „niewidzialność tłumacza”, teorie kognitywne w przekładzie literackim E. Tabakowskiej i K. Hejwowskiego).
10.-11. Tłumacz tekstów literackich – jego role, historyczny stopień jawności tłumacza w przekładzie literackim i kompleks tłumacza (uprzedmiotowienie i subiektywizacja). Kulturotwórcza rola przekładu (tłumacze-ambasadorowie i tłumacze-nowatorzy J. Jarniewicza).
12. Przekład literacki a socjologia przekładu – przekład jako narzędzie kolonializmu, aspekty genderowe przekładu.
13 Filozoficzne problemy przekładu (m.in. „zadanie tłumacza” W. Benjamina, „blaski i cienie przekładu” Ortegi y Gasset, koncepcje R. Ingardena i hermeneutyka przekładu literackiego G. Steiner).
14. Wybitne polskie przekłady wielkiej literatury światowej.*
15.. Przekład intersemiotyczny a przekład literacki.

Sugerowana literatura podstawowa (pozycje obcojęzyczne będą dobrane po ustaleniu językowego składu grupy)
Balcerzan E., 1996, Literatura z literatury (strategie tłumaczy), „Śląsk”(w szczególności: Poetyka przekładu artystycznego, s. 17- 31).
Balerzan E., Rajewska E. (red.), 2007, Polscy pisarze o sztuce przekładu 1440-2005, Poznań.
Barańczak S., 2004, Ocalone w tłumaczeniu. Szkice o warsztacie tłumacza poezji z dołączeniem małej antologii przekładów-problemów, Wydawnictwo a5.
Bassnett S., Lefevere A. (ed.), 1990, Translation, History and Culture, Cassell.
Bednarczyk A., 2008, W poszukiwaniu dominanty translatorskiej, Wyd. Naukowe PWN.
Bończa Bukowski de P., Heydel M. (red.), 2013, Polska myśl przekładoznawcza. Antologia, Wyd. UJ.
Bukowski P., Heydel M. (red.), 2009, Współczesne teorie przekładu. Antologia, Wyd. Znak.
Dąbska-Prokop U. (red.), 2000, Mała encyklopedia przekładoznawstwa, Educator.
Hejwowski K., 2015, Iluzja przekładu, „Śląsk”.
Legeżyńska A., 1986, Tłumacz i jego kompetencje autorskie, PWN.
Nowicka-Jeżowa A., Knysz-Tomaszewska D. (red.), 1997, Przekład literacki. Teoria – Historia – Współczesność, Wyd. Naukowe PWN.
Studia o przekładzie (wybrane tomy), red. P. Fast i inni, „Śląsk”.
Tabakowska E., 2001, Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu, tłum. A. Pokojska, Universitas.
The Translation Studies Reader, 2000, ed. Venuti L., Routledge.
Venuti L., 1995, The Translator’s Invisibility. A History of Translation, Routledge.

Stanisław Barańczak „ Przekład artystyczny jako „samoistny” i „związany” obiekt interpretacji interpretacji (na przykładzie niektórych tłumaczeń Gottfrieda Benna” [w:] Z teorii i historii przekładu artystycznego, red. Jacek Baluch, Kraków 1974.
Karl Dedecius Notatnik tłumacza, Kraków 1974.
Edward Balcerzan Literatura z literatury (strategie tłumaczy), Katowice 1998.
Piotr Fast „O granicach przekładalności” [w:] Przekład artystyczny, T. I: Problemy teorii i krytyki, red. Piotr Fast, Katowice 1991. (ss. 19-31).

Barańczak, Stanisław. Ocalone w tłumaczeniu: szkice o warsztacie tłumacza poezji. Wydawnictwo a5, 1992.

Borges, Jorge Luis. Pierre Menard, autor Don Kichota. Przeł. Andrzej Sobol-Jurczykowski. Fikcje, Znak, 1998.

Borges, Jorge Luis. Tłumacze Księgi Tysiąca i Jednej Nocy. Przeł. Andrzej Sobol-Jurczykowski. Pochwała cienia, Znak, 1999.

Catford, J. C. A Linguistic Theory of Translation: An Essay in Applied Linguistics. London: Oxford University Press, 1965.

Even-Zohar, Itamar. “The Position of Translated Literature within the Literary Polysystem.” Poetics Today, vol. 11, no. 1, 1990, pp. 45–51.

Heydel, Magda. „Zwrot przekładowy.” Teksty Drugie, nr 1, 2013, s. 9–22.

Holmes, James S. “The Name and Nature of Translation Studies.” In The Translator’s Studies, edited by Richard W. Brislin, 172–180. New York: Academic Press, 1972.

Nida, Eugene A. Toward a Science of Translating. E.J. Brill, 1964.

Savory, Theodore H. The Art of Translation. Jonathan Cape, 1957.

Reiss, Katharina, and Hans J. Vermeer. Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie. Niemcy: Niemeyer, 1984.

Toury, Gideon. Descriptive Translation Studies – and Beyond. John Benjamins, 1995.

Tymoczko, Maria. “Postcolonial Writing and Literary Translation.” The Translator, vol. 6, no. 2, 2000, pp. 171–188.

Tuwim, Julian. Pegaz dęba, czyli panoptikum poetyckie. Czytelnik, 1958.

Venuti, Lawrence. The Translator’s Invisibility: A History of Translation. Routledge, 1995.

Sugerowana literatura podstawowa (pozycje obcojęzyczne będą dobrane po ustaleniu językowego składu grupy)
Balcerzan E., 1996, Literatura z literatury (strategie tłumaczy), „Śląsk”(w szczególności: Poetyka przekładu artystycznego, s. 17- 31).
Balerzan E., Rajewska E. (red.), 2007, Polscy pisarze o sztuce przekładu 1440-2005, Poznań.
Barańczak S., 2004, Ocalone w tłumaczeniu. Szkice o warsztacie tłumacza poezji z dołączeniem małej antologii przekładów-problemów, Wydawnictwo a5.
Bassnett S., Lefevere A. (ed.), 1990, Translation, History and Culture, Cassell.
Bednarczyk A., 2008, W poszukiwaniu dominanty translatorskiej, Wyd. Naukowe PWN.
Bończa Bukowski de P., Heydel M. (red.), 2013, Polska myśl przekładoznawcza. Antologia, Wyd. UJ.
Bukowski P., Heydel M. (red.), 2009, Współczesne teorie przekładu. Antologia, Wyd. Znak.
Dąbska-Prokop U. (red.), 2000, Mała encyklopedia przekładoznawstwa, Educator.
Hejwowski K., 2015, Iluzja przekładu, „Śląsk”.
Legeżyńska A., 1986, Tłumacz i jego kompetencje autorskie, PWN.
Nowicka-Jeżowa A., Knysz-Tomaszewska D. (red.), 1997, Przekład literacki. Teoria – Historia – Współczesność, Wyd. Naukowe PWN.
Studia o przekładzie (wybrane tomy), red. P. Fast i inni, „Śląsk”.
Tabakowska E., 2001, Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu, tłum. A. Pokojska, Universitas.
The Translation Studies Reader, 2000, ed. Venuti L., Routledge.
Venuti L., 1995, The Translator’s Invisibility. A History of Translation, Routledge.

Stanisław Barańczak „ Przekład artystyczny jako „samoistny” i „związany” obiekt interpretacji interpretacji (na przykładzie niektórych tłumaczeń Gottfrieda Benna” [w:] Z teorii i historii przekładu artystycznego, red. Jacek Baluch, Kraków 1974.
Karl Dedecius Notatnik tłumacza, Kraków 1974.
Edward Balcerzan Literatura z literatury (strategie tłumaczy), Katowice 1998.
Piotr Fast „O granicach przekładalności” [w:] Przekład artystyczny, T. I: Problemy teorii i krytyki, red. Piotr Fast, Katowice 1991. (ss. 19-31).

Przekład specjalistyczny/przekład literacki* (jeden wybrany przedmiot do zrealizowania w semestrze 1 lub 2.)

Przekład specjalistyczny/przekład literacki* (jeden wybrany przedmiot do zrealizowania w semestrze 1 lub 2.)