Zakopane jako środowisko artystyczne 3105-ZSA-SP
Zakopane stało się pod koniec XIX w. ważnym ośrodkiem kultury polskiej, w zakresie architektury, sztuk plastycznych, literatury i muzyki. Konfrontacja krakowskich, lwowskich, warszawskich intelektualistów i artystów z lokalną tradycją ludową i przyrodą górską przybrała formy poszukiwania kultury narodowej, ożywczego dla niej "stylu". Zakopane nigdy jednak nie było ośrodkiem określonej kolonii artystycznej, a raczej miejscem, gdzie krzyżowały się, ścierały różne tendencje, eksperymenty. Nigdy nie powstało tam jednolite środowisko artystyczne, ani grupa o spójnym programie. Wiele propozycji twórczych zrodzonych jednak w Zakopanem w ciągu stulecia jego aktywności jako ośrodka kultury, przybierało kształt zarówno istotnych, konkretnych koncepcji (np. tzw. styl zakopiański), jak też szeroko pojętych postaw (np. wpływy tamtejszej szkoły artystycznej i potem jej nauczyciela A. Kenara).
Zajęcia pozwolą podjąć refleksję nad zagadnieniem (kluczowym dla kultury europejskiej ok. 1900) stylu narodowego i "powrotu do źródeł"; nad próbami odrodzenia rzemiosła w kontekście poszukiwań awangardowych i rolą kultu materiału dla takich prób; nad sposobami kształtowania się środowisk twórczych w zamkniętych kręgach (np. sanatoria, kółka towarzyskie skupione w gościnnych domach pisarzy czy lekarzy). Zakopane niemal od początku, od narodzin miasta w II poł. XIX w. kształtowało swoją mitologię i legendę (dla których obecność gór była najwyższej wagi), widoczne nie tylko w tekstach wspomnieniowych i literackich, ale także np. w fotografii.
Porównawczo poddane zostaną analizie inne europejskie ośrodki kultury i kolonie artystyczne, tworzące się w zbliżonym czasie w okolicach górskich (Niemcy, Szwajcaria, Skandynawia). jawiskiem, którego istnienia w obszarze kultury polskiej należy tu być też świadomym, jest fascynacja Huculszczyzną.
Przedmiotem refleksji metodologicznej będą m.in. takie fenomeny, jak kolonia artystyczna, wernakularyzm, synteza sztuk, odrodzenie rękodzieła i pedagogiki artystycznej. Analizowana będzie działalność takich twórców, jak m.in. W. Hasior, A. Kenar, J. Koszczyc-Witkiewicz, R. Malczewski, W. Skoczylas, K. Stryjeński, S. Witkiewicz ojciec, Witkacy.
Na początku semestru odbędą się dwa spotkania o charakterze organizacyjnym, połączone z wykładami wprowadzającymi. Rozdane zostaną uczestnikom zadania, które będą oni przygotowywać do końca semestru (także w czasie spotkań konsultacyjnych z prowadzącym), kiedy to nastąpi wyjazd na 4 dni do Zakopanego. Zajęcia wyjazdowe będą miały charakter warsztatowy: zwiedzanie określonych zabytków i muzeów połączone będzie z dyskusją lub prowadzone będzie przez studentów.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Zajęcia kształtują umiejętność zrozumienia zależności między zjawiskami artystycznymi i historyczno-politycznymi określonej epoki, ćwiczą znajomość podstawowej terminologii historii sztuki nowoczesnej, a także innych dziedzin wiedzy o kulturze; pozwalają systematyzować główne kierunki myśli o kulturze europejskiej XIX i XX w.; poszerzają wiedzę o relacjach społecznych w momencie narodzin nowoczesnych społeczeństw europejskich.
Ponadto efektem jest pogłębienie znajomości metod badawczych i technik argumentacji historii sztuki; doskonalenie znajomości profesjonalnych narzędzi wyszukiwawczych w dziedzinie kultury. Zajęcia ćwiczą również umiejętności pracy w terenie, w konfrontacji źródeł i opracowań pisanych z konkretnymi zabytkami.
Kryteria oceniania
Zaliczenie: Ocenie podlegać będzie cała aktywność studentów, udział w dyskusjach i ich inicjatywa w dookreślaniu tematów oraz sposobach ich realizacji; jedno lub kilka wystąpień w trakcie wyjazdu. Po zakończeniu zajęć złożą krótki konspekt z bibliografią, dotyczący wybranego, jednego z zagadnień omawianych w czasie wyjazdów.
Literatura
- Art, culture, and national identity in fin-de-siecle Europe, red. M. Facos, Sh. Hirsh, Cambridge 2003.
- A. Chmielewska, W służbie państwa, społeczeństwa i narodu, Warszawa 2006.
- K. Chrudzimska-Uhera, Stylizacje i modernizacje. O rzeźbie i rzeźbiarzach w Zakopanem w latach 1879-1939, Warszawa 2013.
- Dom miłośnika sztuki. Kultura artystyczna Czech i Moraw 1870-1930, kat. wyst. w MCK w Krakowie, Kraków 2010.
- D. Folga-Januszewska, Zakopane w czasach R. Malczewskiego, Olszanica 2006.
- U. Kenar, Antoni Kenar 1906-1959, Warszawa 2006.
- M. Leśniakowska, Architekt Jan Koszczyc-Witkiewicz (1881 - 1958) i budowanie w jego czasach, Warszawa 1998.
- M. Leyko, Teatr w krainie utopii. Monte Verita, Mathildenhoehe, Hellerau, Goetheanum, Bauhaus, Gdańsk 2012.
- I. Luba, Duch romantyzmu i modernizacja. Sztuka oficjalna Drugiej Rzeczpospolitej, Warszawa 2012.
- H. Micińska-Kenarowa, Od zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego do Szkoły Kenara. Studium z dziejów szkolnictwa zawodowo-artystycznego w Polsce, Kraków 1978.
- tejże, Długi wdzięczności, Warszawa 2003.
- Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789-1950, red. D. Konstantynów i inni, Warszawa 1998.
- Naród, Styl, Modernizm. Materiały konferencji CIHA, red. J. Purchla, W. Tegethoff, Kraków 2006.
- „Na wysokiej połoninie”. Sztuka Huculszczyzny – Huculszczyzna w sztuce, kat. wyst. w MN w Krakowie, Kraków 2011.
- A. Pieńkos, Dom sztuki. Siedziby artystów w nowoczesnej kulturze europejskiej, Warszawa 2005.
- Stanisław Witkiewicz. Człowiek – artysta – myśliciel, red. Z. Moździerz, Zakopane 1997.
- K. Stefański, Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź 2002
- B. Tondos, Styl zakopiański i zakopiańszczyzna, Wrocław 2004.
- Ucieczki z miasta/ Stadtfluchten, red. M. Omilanowska, B. Stoertkuhl, Warszawa 2011.
- Vernacular art in Central Europe: international conference, red. J. Purchla, Kraków 2001.
- J. Zdebski, Stary Cmentarz w Zakopanem, Przewodnik biograficzny, Warszawa-Kraków 1986.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: