Zakopane -kolonia, środowisko, azyl 3105-ZKS-SP
Zakopane ukształtowało się w krótkim czasie, w ostatnich dekadach XIX i pierwszych XX w. jako fenomen kulturowy o niezwykłej intensywności. Powstała tam, jak chcą niektórzy, kolonia artystyczno-literacka, którą próbuje się zestawiać z powszechnym w tym czasie zjawiskiem skrywanym pod tym pojęciem; niewątpliwie powstało bogate środowisko artystyczne i naukowe, a także azyl w wymiarze społeczno-politycznym. Przyrodę, klimat, charakter lokalnej społeczności z jej specyfiką kulturową, uznawano za katalizatory narodzin tego fenomenu. Formowany przez intelektualistów i artystów głównie z Krakowa i Warszawy, stał się on laboratorium nowoczesnej polskiej architektury, sztuk plastycznych, literatury i muzyki. W pewnym stopniu także – koncepcji społecznych i politycznych. Specyficznie polski, wykazuje jednak wiele pokrewieństw z ówczesnymi również w górach w różnych miejscach Europy powstającymi tendencjami, grupami, koloniami czy azylami.
Nigdy nie powstało tam jednolite środowisko artystyczne, ani grupa o spójnym programie. Wiele propozycji twórczych zrodzonych jednak w Zakopanem w ciągu stulecia jego aktywności jako ośrodka kultury, przybierało kształt zarówno istotnych, konkretnych koncepcji (np. tzw. styl zakopiański), jak też szeroko pojętych postaw (np. wpływy tamtejszej szkoły artystycznej i potem jej nauczyciela A. Kenara).
Zajęcia pozwolą podjąć refleksję nad zagadnieniem (kluczowym dla kultury europejskiej ok. 1900) stylu narodowego i „powrotu do źródeł“, fascynacji prymitywem; nad kształtowaniem się pojęcia nowoczesności i modernizacji; próbami odrodzenia rzemiosła w kontekście poszukiwań awangardowych i rolą kultu materiału dla takich prób; nad sposobami kształtowania się środowisk twórczych w zamkniętych kręgach (np. sanatoria, kółka towarzyskie skupione w gościnnych domach pisarzy czy lekarzy). Zakopane niemal od początku, od narodzin miasta w II poł. XIX w. kształtowało swoją mitologię i legendę (dla których obecność gór była najwyższej wagi), widoczne nie tylko w tekstach wspomnieniowych i literackich, ale także np. w fotografii.
Porównawczo poddane zostaną analizie inne europejskie ośrodki kultury i kolonie artystyczne, tworzące się w zbliżonym czasie w okolicach górskich (Niemcy, Szwajcaria, Skandynawia). Zjawiskiem, którego istnienia w obszarze kultury polskiej należy tu być też świadomym, jest „konkurencyjna“ fascynacja Huculszczyzną.
Przedmiotem refleksji metodologicznej będą m.in. takie fenomeny, jak kolonia artystyczna, wernakularyzm, prymitywizm, synteza sztuk, odrodzenie rękodzieła i pedagogiki artystycznej. Analizowana będzie działalność takich twórców, jak m.in. A. Kenar, J. Koszczyc-Witkiewicz, R. Malczewski, W. Skoczylas, K. Stryjeński, S. Witkiewicz ojciec, Witkacy.
Na początku semestru odbędą się dwa spotkania o charakterze organizacyjnym, połączone z wykładami wprowadzającymi. Rozdane zostaną uczestnikom zadania (zgodnie z ich preferencjami i propozycjami), które będą oni przygotowywać do końca semestru (także w czasie spotkań konsultacyjnych z prowadzącym), kiedy to nastąpi wyjazd na 4 dni do Zakopanego. Zajęcia wyjazdowe będą miały charakter warsztatowy: zwiedzanie określonych zabytków i muzeów połączone będzie z dyskusją lub prowadzone będzie przez studentki/ów.
Metody prowadzenia zajęć: konwersatorium / praca w grupie (także w terenie)
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Absolwent po ukończeniu kursu zna i rozumie:
K2_W02 – w stopniu pogłębionym terminologię, teorię i metodologię z zakresu historii sztuki oraz jej powiązania z innymi naukami historycznymi.
K2_W03 – kluczowe fakty, obiekty i zjawiska, stanowiące pogłębioną wiedzę o wszechstronnym i ogólnym charakterze z zakresu nauk o sztuce.
K2_W06 – zaawansowane metody analizy, interpretacji, krytyki, wartościowania i problematyzowania różnych wytworów kultury, właściwe dla wybranych tradycji, teorii i szkół badawczych w zakresie nauk o sztuce.
Absolwent po ukończeniu kursu potrafi:
K2_U01 – wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i integrować informacje z zakresu historii sztuki z wykorzystaniem różnych źródeł oraz formułować na tej podstawie krytyczne sądy.
K2_U02 – wykorzystywać wiedzę i umiejętności badawcze, obejmujące analizę prac innych autorów, syntezę różnych idei i poglądów, dobór metod i konstruowanie narzędzi badawczych, opracowanie i prezentację wyników, pozwalające na oryginalne rozwiązywanie złożonych problemów w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych właściwych dla historii sztuki.
K2_U04 – przeprowadzić krytyczną analizę i interpretację różnych rodzajów dzieł sztuki, stosując oryginalne podejścia, uwzględniające nowe osiągnięcia historii sztuki, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego oraz miejsca w procesie historyczno-kulturowym.
K2_U07 – stosować umiejętność formułowania opinii krytycznych o wytworach kultury na podstawie wiedzy naukowej i doświadczenia oraz umiejętność prezentacji opracowań krytycznych w różnych formach i w różnych mediach.
K2_U08 – porozumiewać się z wykorzystaniem różnych kanałów i technik informacyjno-komunikacyjnych ze specjalistami z zakresu historii sztuki oraz dziedzin nauki i dyscyplin pokrewnych oraz niespecjalistami, a także popularyzować wiedzę o humanistyce oraz wytworach kultury i jej instytucjach.
K2_U13 – samodzielnie zdobywać wiedzę i poszerzać umiejętności badawcze oraz podejmować autonomiczne działania zmierzające do rozwijania zdolności i kierowania własną karierą zawodową.
Absolwent po ukończeniu kursu jest gotów do:
K2_K01 – krytycznej oceny posiadanej wiedzy i odbieranych treści, uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych oraz zasięgania opinii ekspertów w przypadku trudności z samodzielnym rozwiązywaniem problemu.
K2_K03 – przekuwania projektów w profesjonalne działania o charakterze badawczym, muzealniczym lub wystawienniczym, myśląc w sposób przedsiębiorczy i działając na rzecz dobra wspólnego.
Kryteria oceniania
Zaliczenie: Ocenie podlegać będzie cała aktywność studente Art, culture, and national identity in fin-de-siecle Europe, red. M. Facos, Sh. Hirsh, Cambridge 2003.
- K. Chrudzimska-Uhera, Stylizacje i modernizacje. O rzeźbie i rzeźbiarzach w Zakopanem w latach 1879-1939, Warszawa 2013.
- K. Chrudzimska-Uhera, Miłość do sztuki, dziewczyny i skały. M. Szczuka w Zakopanem (1923-1927),w: Initium sapientiae humilitas. Studia ofiarowane Prof. Jakubowi Pokorze z okazji 70. urodzin, Warszawa 2015.
- L. Długołęcka, M. Pinkwart, Zakopane. Przewodnik historyczny, Warszawa 1989.
- D. Folga-Januszewska, Zakopane w czasach R. Malczewskiego, Olszanica 2006.
- M. Karłowicz, W Tatrach, Kraków 1910 [i reprint].
- U. Kenar, Antoni Kenar 1906-1959, Warszawa 2006.
- J. Kochanowski, „Wolne Miasto” Zakopane 1956–1970,
Kraków 2020.
- Kpiarze pod Giewontem, antologia red. R. Hennel, Warszawa 1987.
- M. Krupa, Kroniki zakopiańskie, Wołowiec 2015.
- M. Leśniakowska, Architekt Jan Koszczyc-Witkiewicz (1881 - 1958) i budowanie w jego czasach, Warszawa 1998.
- M. Leyko, Teatr w krainie utopii. Monte Verita, Mathildenhoehe, Hellerau, Goetheanum, Bauhaus, Gdańsk 2012.
- U. Makowska, W cieniu „Czarodziejskiej góry", „Ikonotheka” 15, 2002.
- H. Micińska-Kenarowa, Od zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego do Szkoły Kenara. Studium z dziejów szkolnictwa zawodowo-artystycznego w Polsce, Kraków 1978.
- tejże, Długi wdzięczności, Warszawa 2003.
- Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789-1950, red. D. Konstantynów i inni, Warszawa 1998.
- Naród, Styl, Modernizm. Materiały konferencji CIHA, red. J. Purchla, W. Tegethoff, Kraków 2006.
- „Na wysokiej połoninie”. Sztuka Huculszczyzny – Huculszczyzna w sztuce, kat. wyst. w MN w Krakowie, Kraków 2011.
- G. Niewiadomy, Krajobraz z góralem. Tatry i podhalanie w sztuce -polskiej, t. 1: Tatry romantyczne 1836-1889, Gdańsk 1995.
- A. Pieńkos, Dom sztuki. Siedziby artystów w nowoczesnej kulturze europejskiej, Warszawa 2005 [i wersja nowa ang. 2015].
- Polska, kraj folkloru?, kat. wyst. w Galerii Zachęta, red. J. Kordjak, Warszawa 2016.
- Relacja Warszawa – Zakopane, kat. wyst. w Muzeuk/ów, udział w dyskusjach i ich inicjatywa w dookreślaniu tematów oraz sposobach ich realizacji; jedno lub kilka wystąpień w trakcie wyjazdu. Po zakończeniu zajęć zaliczenie specjalizacji zostanie dokonane na podstawie w/w aktywności oraz referatu złożonego w formie pisemnej jako abstrakt lub konspekt (tekst o objętości max. 3 znormalizowanych stron wraz z bibliografią).
Kryteria oceny pracy:
- - merytoryczne (zakres tematu, oryginalność wniosków, odpowiednio dobrana bibliografia)
- formalne (zgodność tytułu z treścią, przejrzysty układ pracy, poprawnie sporządzona bibliografia, ewent. zestaw i spis ilustracji)
- kryteria poprawności językowej (stylistyczne, gramatyczne, ortograficzne).
Literatura
-m Rzeźby im. X. Dunikowskiego w Warszawie i w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem w 2017-2018, red. K. Kucharska-Hornung, Warszawa 2017.
- L. Sokół, Zakopane jako przewrotna forma życia, „Przegląd Humanistyczny”, nr 3(390) 2005.
- Stanisław Witkiewicz. Człowiek – artysta – myśliciel, red. Z. Moździerz, Zakopane 1997.
- K. Stefański, Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź 2002.
- P. Strożek, Duch spółdzielczości na szlaku. Legenda Gospody Włóczęgów i polska turystyka robotnicza, w: Szklane domy. Wizje i praktyki modernizacji społecznych po roku 1918, red. J. Kordjak, Warszawa 2018.
- A.D. Sznapik, Tatrzańska Arkadia. Zakopane jako ośrodek artystyczno - intelektualny od około 1880 do 1914 roku, Warszawa 2010.
- Tatry w poezji i sztuce polskiej, Antologia, Kraków 1975.
- B. Tondos, Styl zakopiański i zakopiańszczyzna, Wrocław 2004.
- Ucieczki z miasta/ Stadtfluchten, red. M. Omilanowska, B. Stoertkuhl, Warszawa 2011.
- Vernacular art in Central Europe: international conference, red. J. Purchla, Kraków 2001.
- J. Woźniakowski, Tatry w malarstwie, Marki 2006.
- Zakopane: czterysta lat dziejów, t. 2, red. R. Dutkowa, Kraków 1991.
- J. Zdebski, Stary Cmentarz w Zakopanem, Przewodnik biograficzny, Warszawa-Kraków 1986.
[osobną kategorię stanowią teksty literackie, wspomnienia, listy i inne dokumenty osobiste bywalców Zakopanego, np. Choromańskiego, Makuszyńskiego, Witkacego itd.]
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: