Teorie obrazowania w starożytności i średniowieczu 3105-TOWSS
Teorie obrazowania w starożytności i średniowieczu
Wykład o europejskiej myśli o sztuce oraz koncepcjach obrazu i obrazowania w starożytności i średniowieczu, na tle filozofii i teologii, historii kultu i formuł pobożności oraz historii społecznej. Znaczenie różnych antycznych i średniowiecznych wątków, teorematów i schematów historiograficznych dla kultury i historii nowożytnej i nowoczesnej
Wybrane problemy:
• ANTYCZNE FORMUŁY I FUNKCJE OBRAZU I POSĄGU
• SOKRATES – PLATON: debata o pięknie, naśladowaniu natury w sztuce i o wartości sztuki. Platon różnie interpretowany. Późniejsze re-konstrukcje myśli platońskiej (kim „był” Platon: twórcą utopii politycznej, metafizykiem poznania, aksjologiem moralnym?). Początek Wielkiej Teorii.
• ARYSTOTELES. Co by było (lub czego nie byłoby) w sztuce europejskiej, gdyby nie było Filozofa? Konstrukcja pojęcia sztuki a jej późniejsze dekonstrukcje.
• RETORYCZNA KONCEPCJA SZTUKI (Arystoteles, Horacy, Kwintylian, Pseudo-Longinus, Cyceron). Starożytna i nowożytna konstrukcja literackości obrazu; obraz retoryczny wobec ponowoczesnej krytyki (wizualizm, wizualność). Prawda a złudzenie: Platon, Gorgiasz, Arystoteles, Augustyn. Topoi Pliniusza uprawomocnione teoriami wcześniejszych filozofów.
• WITRUWIUSZ. Witruwianizm – Reguła, formuła, postawa, filozofia? Jak był pojmowany i recypowany w średniowieczu i nowożytności?– Nieistnienie w kulturze „czystego” tekstu Witruwiusza – intertekstualność odbioru Witruwiusza w historii średniowiecznej i nowożytnej
• PLINIUSZ – VASARI – NOWOŻYTNA/NOWOCZESNA HISTORIA SZTUKI. Stereotypy historiograficzne Pliniusza, Witruwiusza i Vasariego. Walter Benjamin (nieciągłość, linearyzm, przypadkowość, „strzępy” historii, „nie-/pod-świadoma pamięć”, anachronizacje). Intertekstualność i preposterioryzm.
• IKONOKLAZM BIZANTYŃSKI I WCZESNOŚREDNIOWIECZNY. Dysputa o prawomocności obrazów, o prawdzie i o naturze Chrystusa. Wyrażalność i wyobrażalność sacrum. Różne strategie historycznych dyskursów o obrazach świętych
• NEOPLATONIZM PÓŹNOANTYCZNY I WCZESNOŚREDNIOWIECZNY: Plotyn, Pseudo-Dionizy, Augustyn i ich następcy.
• MYŚL ARABSKA W ŚREDNIOWIECZU
• OPTYKA ARABSKA I ZACHODNIA. KONCEPCJA POSTRZEGANIA I OBRAZOWANIA U ALHAZENA I NA ZACHODZIE EUROPY OK. 1000–1500 Alhazen a łacińska koncepcja obrazu perspektywicznego
• METAFIZYKA I METAFORYKA ŚWIATŁA versus IDEOLOGIA UBOGIEJ RELIGII: dysputa Bernard z Clairvaux versus Suger, opat Saint-Denis, w kontekstach różnych tradycji filozoficznych i teologicznych.
• METODYKA I FILOZOFIA SCHOLASTYCZNA ALBERT WIELKI – BONAWENTURA – TOMASZ Z AKWINU. Wielka dysputa teologów.
• NOWE KONCEPCJE OBRAZU W PÓŹNYM ŚREDNIOWIECZU
Zaliczenie pisemne i ustne
Rodzaj przedmiotu
Literatura
• J. Białostocki [red.], Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce. Od starożytności do 1500, Warszawa 1988 oraz Gdańsk 2001 (z uzupełnieniami bibliograficznymi) = JB, Antologia I
• W. Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, wiele wydań
• W. Tatarkiewicz, Historia estetyki, t. 1–2, wiele wydań
• M. Rzepińska, Historia koloru, różne wydania (po 1982)
• S. Swieżawski, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Warszawa 2000
• U. Eco, Sztuka i piękno w Średniowieczu, Kraków 1994, 2006
• E.R. Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. A. Borowski, Kraków 1997
• Człowiek średniowiecza, red. J. Le Goff, tłum. M. Radożycka-Paoletti, Warszawa-Gdańsk 1996
• W. Stróżewski, Wokół piękna. Szkice z estetyki, Kraków 2002
• P. Jaroszyński, Czy dawne koncepcje piękna były wieloznaczne, „Zeszyty Naukowe KUL” 31, 1988, nr 4, s. 19–28
• G. Pochat, Geschichte der Ästhetik und Kunsttheorie von der Antike bis zum 19. Jahrhundert, Köln 1986
• M. Barasch, Theories of Art from Plato to Winckelmann, New York–London 1995
• R. Assunto, Die Teorie des Schönen im Mittelalter, Köln 1963, 1987
• U. Kultermann, Kleine Geschichte der Kunsttheorie, Darmstadt 1987
• H. Belting, Bild und Kult: eine Geschichte des Bildes vor dem Zeitalter der Kunst, München 1990; po ang. : Likeness and Presence: A History of the Image before the Era of Art, Chicago 1997
• M. Kapustka, Figura i hostia. O obrazowym przywoływaniu obecności w późnym średniowieczu, Wrocław 2008
• Geschichte der klassischen Bildgattungen in Quellentexten und Kommentaren:
t. 1: Historienmalerei, red., eseje i komentarze Th.W. Gaehtgens, U. Fleckner, Berlin 1996
t. 2: Porträt, red., eseje i komentarze R. Preimesberger, H. Baader, Berlin 1999
t. 3: Landschaftsmalerei, red., eseje i komentarze W. Busch, Berlin 1997
t. 4: Genremalerei, red., eseje i komentarze B. Gaehtgens, Berlin 2002
t. 5: Stilleben, red., eseje i komentarze, E. König, Ch. Schön, Berlin 1996
• seria antologii tekstów źródłowych z komentarzami: Prentice Hall Sources and Documents in the History of Art, ed. H.W. Janson, Englewood Cliffs, N.J. od 1962:
o C. Davis, Early Medieval Art
o Th. Frisch, Late Medieval Art
o C. Mango, Byzantine Art
o C. Gilbert, Italian Art 1400–1500
o W. Stechow, Northern Renaissance Art 1400–1600
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: