Materialność obrazów. Rola tworzywa w sztuce późnego średniowiecza 3105-LMO-K
Zajęcia mają na celu refleksję nad materialnością i funkcją
obrazów wytwarzanych w Europie Zachodniej i Środkowej
w latach 1430-1530. Celem jest wspólne rozpoznanie
fizycznych cech materiałów – drewna, kamienia,
tekstyliów, metali i innych – oraz sposobów ich obrabiania.
Zrozumienie metod pozyskiwania surowców, procesu ich
przetwarzania, następnie wytwarzania obiektów i handlu
nimi umożliwią z kolei lepsze zrozumienie kontekstu
historyczno-kulturowego działania tych przedmiotów.
Tworzywo stanowiło i stanowi jeden z głównych – jeśli nie
najważniejszy – czynnik warunkujący odbiór dzieła i to
właśnie jego jakość prowokowała aplikowanie mu
symbolicznych konotacji i semantycznych znaczeń. Użyte
materiały warunkowały i konstytuowały nie tylko
społeczny status posiadaczy dzieł i ich postawy jako
odbiorców; były również aktorami w rozgrywkach
politycznych, ekonomicznych i tożsamościowych. O
potencjale „materialnego” podejścia stanowi również
rozpoznanie multisensoryczności obiektów, wariantów
manipulowania nimi i sposobów używania, a także możliwa
redefinicja statusu późnośredniowiecznego wytwórcy.
W czasie zajęć zastanowimy się nad surowcami
luksusowymi i ich tańszymi zamiennikami, nad postawami
twórców i odbiorców wobec materiałów surowych i
przekształconych, nad skalą wyrobów i poziomem
trudności ich technicznej produkcji. Skupimy się również
nad tym, w jaki sposób zmieniło się pojęcie wartości
obiektu oraz jak kształtowała się relacja między
kosztownością materiału a kunsztem rzemieślników.
Ramowy program zajęć:
1. Zajęcia wprowadzające. Zarys problematyki badań
nad materialnością i funkcją dzieł późnego
średniowiecza [zjazd stacjonarny]
2. Figury „jak żywe”. Problem skali i polichromii bądź
jej braku. Problem mimetyzmu: dlaczego pewne
rzeczy udają, że są czymś innym [zjazd online]
3. Konstruowanie malarskiego obrazu: etapy produkcji
i efekty specjalne [zjazd online]
4. Wspólny wysiłek: nastawy ołtarzowe i wielość ich
funkcji [zjazd stacjonarny]
5. Późnośredniowieczne tekstylia i sprawczość ich
skali. Witrażownictwo – produkcja całkiem
odrębna? [zjazd online]
6. Drobne obiekty jako przedmioty prywatnej dewocji
i świeckiego kolekcjonerstwa. Mikro-snycerka,
malarstwo małej skali oraz złotnictwo [zjazd online]
7. Ogrody Zamknięte. Multisensoryczne tryptyki z
Mechelen. Podsumowanie [zjazd online]
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza:
K_W01 – absolwent ma podstawową wiedzę o miejscu i
znaczeniu historii sztuki w systemie nauk oraz o jej
specyfice przedmiotowej i metodologicznej, zwłaszcza w
zakresie dzieł późnego średniowiecza
K_W02 – absolwent zna podstawową terminologię
historyczno-artystyczną dotyczącą dzieł sztuki późnego
średniowiecza, w szczególności w zakresie technik,
materiałów, funkcji i muzealnych warunków
przechowywania
K_W10 – absolwent zna na terminologię z zakresu teorii i
praktyki malarskiej, rysunkowej, rzeźbiarskiej, złotniczej i
innych
K_W17 – absolwent zna i rozumie podstawowe metody
analizy i interpretacji obiektów późnośredniowiecznych,
stosowane w historycznej i aktualnej historii sztuki i potrafi
je dostosować do badania konkretnego dzieła
Umiejętności:
K_U01 – absolwent potrafi wyszukiwać, analizować,
oceniać, selekcjonować i użytkować informacje,
wykorzystując różne źródła i sposoby
K_U02 – absolwent posiada podstawowe umiejętności
badawcze w zakresie sztuki późnego średniowiecza,
obejmujące formułowanie i analizę problemów
badawczych, dobór metod i narzędzi badawczych,
opracowanie i prezentacje wyników w formie krótkiego
referatu ustnego
K_U04 – absolwent rozpoznaje różne rodzaje obiektów
sztuki (pod względem materiału i funkcji) oraz potrafi
przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację w celu
określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego i
miejsca w procesie historyczno-kulturowym
Kompetencje:
K_K05 – absolwent poznaje zbiory muzealne MNW:
ekspozycję stałą.
Kryteria oceniania
Podstawą zaliczenia jest obecność na zajęciach
(dopuszczalne są dwie nieusprawiedliwione nieobecności)
oraz aktywny udział w dyskusji.
Forma zaliczenia konwersatorium do wyboru: każdy z
uczestników przedstawi krótką analizę obiektu z ekspozycji
stałej w MNW w formie pisemnej (2-3 strony) albo ustnej
konsultacji z prowadzącą (15 minutowa rozmowa).
Literatura
Literatura będzie w razie potrzeby modyfikowana w
kierunku indywidualnych zainteresowań uczestników;
istotne publikacje zostaną przesłane drogą elektroniczną.
Baxandall M., The limewood sculptors of Renaissance
Germany, New Haven, London, 1985
Białostocki J., Sztuka XV wieku od Parlerów do Dürera,
przekł. G. Przewłocki, Warszawa 2010
Bier J., Riemenschneider as a goldsmith’s model maker,
„The Art Bulletin” 37, 1955, s. 103-112
Bowyer E., Desire for life, [w:] Life Like: Sculpture, Color,
and the Body, kat. wyst. New York, Metropolitan Museum
of Art 2018
Drawing in Silver and Gold. Leonardo to Jasper Jones, kat.
wyst. National Gallery of Art, Washington 2015
Cud światła. Witraże średniowieczne w Polsce, kat. wyst.
Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2020
Husband T. The World in Play: Luxury Cards 1430-1540,
kat. wyst. The Metropolitan Museum of Art, New York
2016
Jopek N., Veit Stoss and the origins of collecting small-
scale sculpture before 1500, [w:] Re-thinking Renaissance
Objects: Design, Function and Meaning, red. P. Motture,
M. O’Malley, Oxford 2011
Jung J. E., The Tactile and the Visionary: Notes on the
Place of Sculpture in the Medieval Religious Imagination,
[w:] In Looking Beyond: Visions, Dreams, and Insights in
Medieval Art & History, red. C. Hourihane, Princeton 2019
Lindquist S. C. M., The meanings of nudity in Medieval Art:
an introduction, [w:] The Meanings of Nudity in Medieval
Art, Aldershot 2012
Long P., Artisan/Practitioners and the Rise of the New
Sciences. 1400-1600, Corvallis 2011
Nash S., Northern Renaissance Art, Oxford 2008
Neilson C., Carving life: the meaning of wood in early
modern European sculpture, [w:] The Matter of art, red.
Ch. Anderson, A. Dunlop, P. H. Smith, Manchester 2014
Nordenfalk C., The five senses in late medieval and
Renaissance art, „Journal of the Warburg and Courtauld
Institutes” 48, 1985, s. 1-22
Rath M., Actus et Imago. Die Gliedergruppe. Kult-Kunst-
Konzept, Berlin 2016
Shelby L. R., Gothic Design Techniques. The fifteenth-
century design booklets of Mathes Roriczer and Hanns
Schmuttermayer, London 1977
Small Wonders, red. F. Scholten, kat. wyst. Rijksmuseum,
Amsterdam 2017
Stielau A., Intent and Independence: Late Fifteenth-
Century Object Engravings, [w:] Visual Acuity and the Arts
of Communication in Early Modern Germany, red. Jeffrey
Chipps Smith, Farnham 2014
Söll-Tauchert S., Die grosse Kunstkammer: Bürgerliche
Sammler und Sammlungen in Basel, Basel 2011
Unfinished. Thoughts left visible, kat. wyst. The
Metropolitan Museum of Art, New York 2016
Watteeuw L., Enclosed Gardens of Mechelen: Late
Medieval Paradise Gardens Revealed, Amsterdam 2018
Ziemba A., Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500,
tom I: Sztuka dworu burgundzkiego i miast niderlandzkich,
Warszawa 2008
Ziemba A., Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500,
tom III: Wspólnota rzeczy: sztuka niderlandzka i
północnoeuropejska 1380-1520, Warszawa 2015
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: