Architektura i urbanistyka miast w „Kraju Przywiślańskim” około 1900 roku: obrazy z czasów transformacji 3105-LLAIU-K
1) Między Królestwem Polskim a Krajem Przywiślańskim: ogólne wprowadzenie historyczne do problematyki badawczej zaboru rosyjskiego w latach 1867-1914. Główne zagadnienia prawne, administracyjne, polityczne, ekonomiczne, kulturowe i społeczne a badania nad rozwojem miast i procesami industrializacji.
2) Warszawa jako „trzecie miasto Imperium” i polska stolica - czy peryferyjny ośrodek administracyjny? Zarys głównych problemów rozwoju urbanistycznego miasta około 1900 roku i postawienie pytań o kulturę architektoniczną Warszawy przełomu wieków. Dynamika wzrostu, czynniki rozwoju przestrzennego, ruch budowlany, przekształcenia urbanistyczne i wykształcenie się metropolii przemysłowej. Polityczność a przestrzenie publiczne miasta i jego architektura. Miejsce Warszawy w rosyjskim systemie władzy a perspektywa polska, żydowska i porównawczo: międzynarodowa.
3) Problemy inwestycji miejskich i państwowych w Warszawie 1870-1914 z perspektywy administracyjnej gospodarki miejskiej; deficyt infrastruktury i architektury publicznej; projekty modernizacyjne i realia ich realizacji; próby modelowania i korygowania rozwoju miasta a krytyczne oceny przestrzeni Warszawy ok. 1900; konflikt czy współpraca różnych instytucji? Walka o reformy miejskie a konflikty etniczne, polityczne i społeczne w przestrzeni Warszawy (rewolucja 1905-1907). / Praca z tekstem na zajęciach, el. konwers.
4) Łódź. Dysfunkcjonalny system zarządu miejskiego w Kraju Przywiślańskim: zarządzanie metropolią przemysłową. Warunki i realia ekspansji przestrzennej miasta 1870-1914, główne problemy cywilizacyjne i architektoniczne „polskiego Manchesteru”. Aktorzy, którzy „zbudowali Łódź”. Rynek budowlany, kulisy projektowania architektonicznego, komercjalizacja przestrzeni i historii na przykładzie miasta przemysłowego. Klasowość/nacjonalizm podziałów w przestrzeni miasta nowoczesnego: Łódź jako „złe miasto” w publicystyce i krytyce polskiej początków XX wieku. / Praca z tekstem na zajęciach, el. konwers.
5) Perspektywa miasta prowincjonalnego w Kongresówce około 1900 roku: przykład Kalisza w perspektywie porównawczej. Między stagnacją a karierą ośrodka przemysłowego. Procesy nowoczesności a architektura i urbanistyka: nacjonalizm, industrializacja, komercjalizacja, dyskursy modernizacyjne a polityka, „wzorce tożsamości” a przepływ wzorców architektonicznych, problemy nowoczesnej administracji miejskiej. Od ośrodka prowincjonalnego do miasta przemysłowego: problemy społeczne w architekturze okresu transformacji industrialnej Kalisza 1900-1914. / Praca z tekstem na zajęciach, el. konwers.
6) Przestrzenie konfliktów, przestrzenie współistnienia, przestrzenie transformacji. Miasta w Kraju Przywiślańskim w perspektywie procesów kulturowych nowoczesności: przegląd zagadnień i przykładów zjawisk (Przestrzenie polityczne/problem architektury politycznej; polityka Imperialna wobec Kraju Przywiślańskiego a konflikt etniczno-polityczny w przestrzeni miast; wizje modernizacyjne i „architektura przyszłości” Warszawy w sferze publicznej około 1900; zjawiska proletaryzacji i stygmatyzacji w przestrzeni miast a architektura i procesy „higienizacji”; procesy komercjalizacji – „miasto atrakcji” i przestrzenie rozrywki, konsumpcji i pożądania; architektura w perspektywie „wynajdywanej tradycji” politycznej/kapitalistycznej/etnicznej/religijnej.
7) Urbanizacja i kultura miejska w Kongresówce w środkowoeuropejskiej perspektywie porównawczej. Zajęcia konwersatoryjne, praca z tekstami źródłowymi na zajęciach, dyskusja nad porównaniem największych miast dawnej Rzeczypospolitej około 1910. Wnioski – zarysowanie obszarów badawczych i postawienie pytań. Metody badawcze historii architektury jako kultury architektonicznej. / Praca z tekstem na zajęciach, konwersatorium.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza
Studentka/Student wymienia i opisuje realia historyczne rozwoju miast w zaborze rosyjskim przełomu XIX-XX wieku
Opisuje przykłady dynamicznego rozwoju miast przemysłowych, wskazując na realia prawne, polityczne i społeczne znaczące dla urbanistyki i architektury;
Wymienia wybrane realizacje architektoniczno-urbanistyczne w głównych miastach d. Królestwa Polskiego około 1900 roku, opisuje realia ich powstania i funkcjonowania
Przedstawia i omawia, na przykładzie jednego wybranego miasta lub zagadnienia, specyfikę rozwoju miejskiego w d. Królestwie Polskim około 1900 roku, wskazując na czynniki polityczne, społeczne czy kulturowe, mające wpływ na architekturę tego czasu;
Orientuje się w możliwościach zastosowania do badań nad architekturą współczesnych teorii i metod interdyscyplinarnych humanistyki;
Umiejętności
Opisuje problematykę badań nad architekturą i urbanistyką miast XIX-wiecznych, wskazuje na narzędzia badawcze angażujące wątki i konteksty społeczne, kulturowe, polityczne przydatne podczas analizy miast przemysłowych;
Analizuje funkcjonowanie architektury i przestrzeni miejskiej w realiach zaboru rosyjskiego przełomu XIX-XX wieku, krytycznie analizuje istniejącą literaturę przedmiotu, wykorzystuje zdobytą wiedzę do analizowania funkcjonowania architektury w kulturze, dyskursach społecznych;
Zajmuje własne stanowisko w zakresie różnych metod badań nad architekturą dziewiętnastego wieku w Europie, uzasadnia je i broni w dyskusji;
Postawy
Krytyczne analizuje wpływ sytuacji politycznej czy gospodarczej na wytwarzanie i praktykowanie nowoczesnych przestrzeni miejskich;
Dostrzega związki między procesami urbanizacyjnymi w XIX wieku a XX-wieczną i dzisiejszą sytuacją miast dawnego zaboru rosyjskiego w zakresie infrastruktury, problemów przestrzennych i społecznych;
Dostrzegając istotną rolę teorii dla badań historycznych potrafi sformułować i ocenić drogę własnego postępowania badawczego i je doskonalić;
Kryteria oceniania
obecność
- merytoryczny udział w częściach konwersatoryjnych
- kolokwium końcowe
Literatura
Literatura ogólna do wyboru
Źródła:
Z. Bartkiewicz, Złe miasto, wydanie Warszawa 1930
B. Bouffał, Gospodarka finansowa zarządów miejskich w Królestwie Polskim (z wyjątkiem Warszawy), Warszawa 1905
S. Dziewulski, H. Radziszewski, Warszawa, t. 2, Gospodarstwo miejskie, Warszawa 1915
Z. Gloger (red.), Królestwo Polskie, Warszawa 1905
S. Gorski, Łódź spółczesna-obrazki i szkice publicystyczne, Łódź 1904
W. Koleżak, Powiśle Warszawy, Warszawa 1901
A. Lauterbach, Potrzeby estetyczne Warszawy, Warszawa 1915
J. Polak, Wykład Hygjeny miast z uwzględnieniem stanu zdrowotnego i potrzeb miast polskich, Warszawa 1908
J. Raciborski, Monografja Kalisza, Kalisz 1912
E. Strasburger, Gospodarka naszych wielkich miast : Warszawa, Łódź, Kraków, Lwów, Poznań : na podstawie budżetu na rok 1911 : w porównaniu z latami poprzedniemi, Kraków 1913
A. Suligowski, Warszawa i jej gospodarstwo miejskie, Warszawa 1903
Z. Wasilewski, Warszawa współczesna w dwunastu obrazkach, Lwów 1903
W trakcie zajęć będziemy również korzystać z wybranych roczników dawnej prasy:
„Inżynierji i Budownictwa”, „Przeglądu Technicznego”, „Architekta”;„Tygodnika Ilustrowanego”, „Świata”, „Kraju”, „Gazety Kaliskiej”;
Opracowania:
Ł. Biskupski, Miasto Atrakcji – narodziny kultury masowej na przełomie XIX i XX wieku. Kino w systemie rozrywkowym Łodzi, Warszawa 2013
A. Chwalba, Historia Polski 1795-1918, wyd. Kraków 2005
A. Chwalba, Historia powszechna: wiek XIX, Warszawa 2008
B. Czechowska, Kaliskie Korso. Architektura i urbanistyka Alei Wolności w Kaliszu, Kalisz 2010
M. Górzyński, Dziewiętnastowieczny ratusz w Kaliszu – architektura i niezrealizowany projekt nowoczesności, Kalisz 2014
S. Herbst, Ulica Marszałkowska, wyd. Warszawa 1998
W. Jordan, W kręgu łódzkiej secesji, Łódź 2005
S. Kieniewicz, Warszawa 1795-1918, Warszawa 1976
L. Królikowski, M. Ostrowski, Rozwój przestrzenny Warszawy, Warszawa 2009
J. S. Majewski, Warszawa nieodbudowana. Metropolia Belle Epoque, Warszawa 2004
M. Nietyksza, Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim 1865-1914, Warszawa 1986
I. Pietrzak Pawłowska (red.), Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r., Warszawa 1970
I. Popławska, Architektura mieszkaniowa Łodzi w XIX wieku, Warszawa 1992
J. Roguska, Wpływ przepisów na kształtowanie zabudowy Warszawy w 2 połowie XIX i na początku XX wieku, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 1980, z. 3-4, s. 275-299
M. Rolf, Imperiale Herrschaft im Weichselland: Das Königreich Polen und das russische Imperium (1864-1915), Oldenburg 2015
W. Rusiński (red.), Dzieje Kalisza, Poznań 1977
A. Rynkowska, Ulica Piotrkowska, Łódź 1970
K. Stefański, Jak zbudowano przemysłową Łódź. Architektura i urbanistyka miasta w latach 1821-1914, Łódź 2001
J. Strzałkowski, Architekci i budowniczowie w Łodzi do 1944 roku, Łódź 1997
E. Szwankowski, Warszawa. Rozwój urbanistyczny i architektoniczny, Warszawa 1952
A. Tabaka, M. Błachowicz, Nowy Kaliszanin, Kalisz 2012
T. R. Weeks, Nation and State in Late Imperial Russia. Nationalism and Russification on the Western Frontier 1863-1914, Northern Illionois Press 1996
Portale: www.warszawa1939.pl ; www.polona.pl
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: