Historia sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyńskiej 3105-LHSZBIZ
Zajęcia będą dotyczyły przemian, które u schyłku antyku następowały w kulturze i sztuce, a których jedną z podstawowych przyczyn było pojawienie się, a następnie i wzrost znaczenia religii chrześcijańskiej. W pierwszym semestrze omówione zostaną: okoliczności powstania sztuki wczesnochrześcijańskiej, tradycje, do jakich się odnosiła; geneza chrześcijańskich budowli kultowych; najdawniejsze programy ikonograficzne w nich zachowane; zagadnienia związane z kultem męczenników i jego konsekwencjami dla sztuki, a więc początki sztuki sepulkralnej; trwałość wątków antycznych i pojawianie się nowych, chrześcijańskich tematów ikonograficznych w malarstwie katakumbowym i rzeźbie sarkofagowej, a wreszcie w sztuce monumentalnej.
W drugiej części wykładu, w drugim semestrze, omówione będą najważniejsze problemy sztuki bizantyjskiej – od jej początków, związanych z założeniem Konstantynopola aż po upadek Cesarstwa. Szerzej przedstawiane zostaną procesy prowincjonalizacji sztuki grecko-rzymskiej; ukształtowania się w związku z nową obrzędowością specyficznych cech architektury a także malarstwa; dzieje ikonoklazmu i powstania bizantyjskiej doktryny obrazu kultowego, a zatem okoliczności zwycięstwa zwolenników ikon oraz powstanie kanonu ikonograficznego; stosunek Bizantyjczyków do tradycji antycznej i problem tzw. renesansów bizantyjskich; tradycja artystyczna epoki Paleologów oraz „długie trwanie” sztuki bizantyjskiej. Wykład zakończy przedstawienie podstawowych pojęć i zagadnień związanych z tradycją sztuki postbizantyjskiej.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
K_W02; zna podstawową terminologię historyczno-artystyczną w zakresie sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej, dotyczącą dzieł sztuki, w szczególności w zakresie technik i materiałów, funkcji, datowania,
K_W03; ma uporządkowaną wiedzę w zakresie historii sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej: zna podstawowe problemy związane z początkami sztuki wczesnego chrześcijaństwa i Bizancjum, zasady analizy ikonograficznej i formalnej dzieł plastycznych powstałych w kręgu kultury wschodniochrześcijańskiej, potrafi identyfikować najważniejsze dzieła sztuki powstałe na tym obszarze, a także formułować opinie na temat zagadnień związanych z tą tradycją;
ma uporządkowaną wiedzę w zakresie historii sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej w zakresie metodologii, dziejów i teorii dyscypliny
K_W04; ma uporządkowaną wiedzę szczegółową w zakresie historii sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej, w ujęciu chronologicznym, tematycznym i problemowym, w zakresie najważniejszych kierunków artystycznych i tendencji, ruchów i środowisk
K_W16; ma podstawową wiedzę o powiązaniach historii sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej z innymi dziedzinami, takimi jaki literatura, teologia; antropologia i wiedza o kulturze i religiach
Kryteria oceniania
Egzamin pisemny. W przypadku sesji zdalnej egzamin w formie pracy pisemnej.
Literatura
Bibliografia w języku polskim:
S. Awierincew, Na skrzyżowaniu tradycji (szkice o literaturze i kulturze wczesnobizantyjskiej), przeł. D. Ulicka, Warszawa 1988.
H. Belting, Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki, przeł. T. Zatorski, Warszawa 2010.
R. Browning, Justynian i Teodora, przeł. M. Boduszyńska-Borowikowa, Warszawa 1977, 1996.
R. Browning, Cesarstwo Bizantyńskie, przeł. G. Żurek, Warszawa 1980, 1997.
H. Chadwick, Kościół w epoce wczesnego chrześcijaństwa, przeł. A. Wypustek, Warszawa 2004.
P. Chuvin Ostatni poganie. Zanik wierzeń pogańskich w cesarstwie rzymskim od panowania Konstantyna do Justyniana, przeł. J. Stankiewicz-Prądzyńska, Warszawa 2008.
R. Cormack, Malowanie duszy. Ikony, maski pośmiertne i całuny, przeł. K. Kraśniewicz, Kraków 1999.
F. W. Deichmann, Archeologia chrześcijańska, przeł. E. Jastrzębowska, Warszawa 1994.
Dionizjusz z Furny, Hermeneia czyli Objaśnienie sztuki malarskiej, przeł. I. Kania, red. M. Smorąg Różycka, Kraków 2003.
J. Herrin, Bizancjum. Niezwykłe dziedzictwo średniowiecznego imperium, przeł. N. Radomski, Poznań 2009.
B. Filarska, Archeologia chrześcijańska zachodniej części Imperium Rzymskiego, Warszawa 1999
E. Jastrzębowska, Sztuka wczesnochrześcijańska, Kraków 2008.
J. Kłosińska, Sztuka bizantyńska, Warszawa 1975.
C. Mango, Historia Bizancjum, przeł. M. Dąbrowska, Gdańsk 1997.
J. Miziołek, Sol Verus. Studia nad ikonografią Chrystusa w sztuce pierwszego tysiąclecia, Wrocław 1991.
J. Meyendorff, Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1984.
G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, przekł. pod red. Evert – Kappesowa, Warszawa 1967.
Prokopiusz z Cezarei, O budowlach, przeł., wst., objaśnienia i komentarze P. Ł. Grotowski, Warszawa 2006.
E. Przekop, Wschodnie patriarchaty starożytne (IV-X w.), Warszawa 1984.
M. Simon, Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I-IV w., przeł. E. Bąkowska, Warszawa 1979.
Ch. Schönborn, Ikona Chrystusa, przeł. W. Szymona, Poznań 2001.
Symeon z Tessaloniki, O świątyni Bożej, przeł. A. Maciejewska, Kraków 2007.
L. Uspienski, Teologia ikony, przeł. M. Żurowska, Poznań 1993.
E. Wipszycka, Kościół w świecie późnego antyku, Warszawa 1994.
Wybrana bibliografia w językach obcych:
Age of Spirituality: a Symposium, ed. K. Weitzmann, New York 1980, s. 101-120.
H. Belting An Image and its Function in the Liturgy: the Man of Sorrows in Byzantium, „Dumbarton Oaks Papers”, 34, 1980-1981, s. 1-16.
L. Brubaker, Vision and Meaning in Ninth-Century Byzantium: Image as Exegesis in Homilies of Gregory of Nazianzus, Cambridge 1999.
W. W. Byczkow, Wizantijskaja estietika. Tieoreticzeskije problemy, Moskwa 1977.
Byzantium (330-1453), ed. by R. Cormack, M. Vassilaki, London 2008.
Byzantium. Faith and Power (1261-1557), ed. by H. C. Evans, New York 2004.
A. Effenberger, Frühchristliche Kunst und Kultur. Von den Anfängen bis zum 7. Jahrhundert, Leipzig 1986.
A. Grabar, Le premier art chrétern (200-395), Paris 1966.
A. Grabar, Christian Iconography: A Study of Its Origins, Princeton 1968.
P. Johnstone, The Byzantine Traditions in Church Embroidery, London 1967.
A. Kazhdan, H. Maguire, Byzantine Hagiographical Texts as Sources on Art., „Dumbarton Oaks Papers”, 45, 1991, s. 1-22.
E. Kitzinger, The Cult of Images in the Age before Iconoclasm, “Dumbarton Oaks Papers”, VIII, 1954, s. 83-150.
E. Kitzinger, Byzantine Art in the Making. Main lines of stylistic development in Mediterranean Art 3rd – 7nd Century, London 1977.
H. Maguire, Art and Eloquence in Byzantium, Princeton 1981.
H. Maguire, Icons of their Bodies. Saints and their Images in Byzantium, Princeton 1996.
H. Maguire, Profane Aesthetic in Byzantine Art and Literature, “Dumbarton Oaks Papers”, 53, 1999, s. 189-205.
C. Mango, The Art of Byzantine Empire 312-1453. Sources and Documents, New Jersey 1972.
Mother of God. Representations of the Virgin in Byzantine Art, ed. by M. Vassilaki, Athens 2000.
N. Patterson Ševčenko, The Vita Icon and the Painter as a Hagiographer, „Dumbarton Oaks Papers”, 53, 1999, s, 149-165.
D. J. Sahas, Icon and Logos. Sources in Eight-Century Iconoclasm, Toronto-Buffalo-London 1988.
Synthronon. Art et archéologie de la fin de l’Antiquité et du Moyen Age, Paris 1968.
The Glory of Byzantium. Art and Culture oft he Middle Byzantine Era, 843-1261, ed. H.V. Evans, W.D. Wixom, New York 1997
G. Vikan, Art, Medicine, and Magic in Early Byzantium, „Dumbarton Oaks Papers”, 38, 1984, s. 65-86.
G. Vikan, Byzantine Pilgimage Art, Dumbarton Oaks 1982.
K. Weitzmann, The Monastery of Saint Catherine at Mont Sinai. The Icons. Vol. 1: From the Sixth to the Tenth Century, Princeton, New Jersey 1976.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: