Dawne i nowe spojrzenia na romanizm 3105-LDINSNR-K
Celem zajęć jest zapoznanie słuchaczy z metodami
stosowanymi od końca XIX wieku po czasy współczesne
do badania architektury romańskiej w Polsce. Podczas
spotkań analizować będziemy teksty naukowe z
kolejnych dekad, zwracając uwagę na specyfikę
poszczególnych metod. W powyższy sposób
zrekonstruowana zostanie historia wykorzystywanych
metod do badania architektury romańskiej w Polsce.
Uzupełnieniem będzie lektura tekstów dotyczących
samej metodologii badań używanych w odniesieniu do
sztuki średniowiecznej. Zajęcia skierowane są do
studentów I roku studiów licencjackich historii sztuki.
Specyficzny przedmiot badań, jakim jest najstarsza
architektura w Polsce, wymaga od badacza świadomości
pewnych problemów w procesie badawczym: podczas
zajęć omówimy problem rekonstrukcji, szczątkowych
reliktów, nieobecności źródeł historycznych, redukcji
formy. Poza zapoznaniem się z historią badań nad
architekturą romańską w Polsce uczestnicy zajęć
poznają różne metody typowe dla historii sztuki,
uzupełnione narzędziami pracy historyka i archeologa.
Krytyczna lektura tekstów pozwoli na ocenę różnych
podejść metodologicznych, ich zalet oraz ryzyka z nimi
związanego. Osoby studenckie, niezależnie od głównego
pola zainteresowań (architektura lub plastyka
późnejszych epok), będą mogły wykorzystać zdobytą
wiedzę do własnych badań oraz aplikować poznane
metody podczas swojej pracy badawczej. Zajęcia
budować mają w osobie studenckiej krytyczne podejście
do czytanych tekstów naukowych. Jednocześnie zajęcia
umożliwią zapoznanie się z najważniejszymi zabytkami
sakralnymi sztuki romańskiej w Polsce: architektury
katedralnej, monastycznej, możnowładczej i parafialnej,
chociaż nie jest to głównym celem zajęć. Program zajęć
obejmie różne podejścia badawcze, reprezentowane
m.in. przez: XIX-wieczną starożytniczą historię sztuki,
Władysława Łuszczkiewicza, Mariana Sokołowskiego,
międzywojenne teksty inwentarzowe, Mariana
Gumowskiego, środowisko architektoniczno-
konserwatorskie (A. Szyszko-Bohusz, Oskar Sosnowski),
badania milenijne, opracowania katalogowe (Z.
Świechowski), teksty podręcznikowe (M. Walicki),
badania porównawczo-stylowe oraz genetyczne,
opracowania archeologiczne, metodę ikonologiczną (J.
Białostocki), współczesne badania monograficzne i
syntetyzujące (T. Rodzińska-Chorąży, M. Graczyńska, A.
Bukowska), Nową Historię Sztuki.
Pierwsze zajęcia będą poświęcone przedstawieniu
metod oceniania oraz specyfiki przedmiotu zajęć -
omówione zostaną pojęcia rekonstrukcji, reliktu,
negatywu, architektury kopalnej oraz uwaga zostanie
zwrócona na potrzebę interdyscyplinarnego podejścia w
procesie badawczym (łączenie metod historii sztuki,
historii, archeologii). Przed większością zajęć osoby
studenckie będą proszone o lekturę wybranego tekstu,
który następnie będzie przedmiotem analizy na
zajęciach. Podczas spotkań będzie stosowana metoda
pracy w grupie (dyskusja nad problemem w
wyznaczonym przez osobę prowadzącą czasie), rutyna
krytycznego myślenia, grupa ekspercka, mapa myśli,
wykorzystane narzędzia cyfrowe, np. kahoot, menti
meter. Każde zajęcia będą zaplanowane zgodnie z
dynamiką pracy grupowej, tj. zmienności aktywności po
maksymalnie 30 minutach każdego działania. Ostatnie 5-
10 minut każdego spotkania poświęcone zostanie na
podsumowanie wniosków z danych zajęć w
różnorodnych formach (wspólnej mapy myśli, quizu,
rozmowy). Ostatnie spotkanie poświecone zostanie 10-
minutowym prezentacjom zaliczeniowym osób
studenckich, prezentujących wybrany problem
podniesiony podczas cyklu spotkań w odniesieniu do
wybranego obiektu architektonicznego i analizy jego
stanu badań. Alternatywnie w porozumieniu z osobą
prowadzącą możliwe jest zaliczenie w formie pisemnej
zgodnie z koncepcją SCL (Student Centre Learning).
Metody prowadzenia zajęć:
konwersatorium / praca z tekstem /
praca w grupie / burza mózgów
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu kursu
absolwent zna i rozumie:
K_W02 – w zaawansowanym stopniu terminologię
historyczno-artystyczną dotyczącą dzieł sztuki i
architektury odnoszącą się do sztuki czasów romańskich
K_W04 – szczegółowe zagadnienia z zakresu historii
sztuki w ujęciu chronologicznym, tematycznym i
problemowym, w zakresie najważniejszych stylów
artystycznych, kierunków, ruchów, tendencji, środowisk,
epok historyczno-artystycznych - zna chronologię epoki
romańskiej, potrafi wskazać na trudności
terminologiczne na tym polu, dostrzega powiązania
problemowe w odniesieniu do najstarszej architektury
ziem Polski
absolwent potrafi:
K_U04 – wykorzystywać posiadaną wiedzę w zakresie
rozpoznawania różnych rodzajów obiektów sztuki (pod
względem techniki, typologii, chronologii, stylistyki,
genezy, atrybucji) oraz przeprowadzenia ich krytycznej
analizy i interpretacji z zastosowaniem typowych metod,
w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania
społecznego i miejsca w procesie historyczno-
kulturowym - dostrzega interdyscyplinarność metod
służących do badania architektury romańskiej, potrafi je
określić, wskazać, rozumie zasadność ich stosowania,
częściowo potrafi je aplikować na wybrany przedmiot
badań
K_U07 – komunikować się z otoczeniem z
wykorzystaniem specjalistycznej terminologii, poglądów
różnych badaczy historii sztuki i historii kultury
K_U11 – planować i organizować pracę indywidualną
oraz w zespole (także o charakterze
interdyscyplinarnym) - pracuje w grupie studenckiej
przyjmując różne role oraz przygotowując pracę
zaliczeniową
absolwent jest gotów do:
K_K01 – krytycznej oceny posiadanej wiedzy i
odbieranych treści, dostępnych poprzez wszystkie kanały
wykorzystywane w naukach o sztuce
K_K02 – uznawania znaczenia wiedzy we właściwym
określeniu priorytetów służących realizacji zadań,
sformułowanych problemowo przez siebie i innych, w
tym ekspertów
Kryteria oceniania
prezentacja, praca pisemna,
praca na zajęciach (zgodnie z sylabusem zajęć) Osoba studencka zobowiązana jest w uczestniczeniu w
zajęciach - możliwa jest jedna nieobecność bez
koniecznego usprawiedliwienia. W razie większej liczby
nieobecności (do trzech) możliwe jest zaliczenie jej u
osoby prowadzącej. W trakcie spotkań planowane jest
jedno krótkie kolokwium dotyczące ostatnio
realizowanych treści na zajęciach. Podstawą zaliczenia
jest uzyskanie co najmniej 50% punktów z kolokwium
oraz krótka prezentacja na ostatnich zajęciach (opisana
w pełnym opisie zajęć), alternatywnie możliwa forma
pisemna.
Literatura
Literatura obowiązkowa (w całości - artykuły - lub we
fragmentach - książki):
A. Bukowska, Najstarsza katedra w Poznaniu. Problem
formy i jej genezy w kontekście architektury około roku
1000, Kraków 2013.
Dzieje budownictwa w Polsce wg Oskara Sosnowskiego,
t. 1. do poł. XIII wieku, oprac. Z. Świechowski, J.
Zachwatowicz, Warszawa 1964.
M. Gumowski, Starsze bazyliki romańskie w Polsce
średniowiecznej., „Przegląd powszechny”, 44:1927, t.
175, s. 136-169, 270-288, t. 176, s. 82-96.
L. Kalinowski, Sztuka przedromańska i romańska w
Polsce a dziedzictwo karolińskie i ottońskie, „Folia
Historiae Artium”, 16:1980, s. 5-20.
W. Łuszczkiewicz, Kościół kolegiacki św. Marcina w
Opatowie - studyum zabytku romańszczyzny XII wieku w
Polsce, “Sprawozdania Komisyi do badania Historyi
Sztuki w Polsce”, VI: 1900, s. 17-41.
T. Mroczko, Sztuka przedromańska i romańska w Polsce,
seria „Sztuka polska”, Warszawa 1988.
T. Rodzińska-Chorąży, Sztuka w Polsce od X do XII
wieku - przedromańska, romańska, ottońska czy
wczesnopiastowska?, w: Początki architektury
romańskiej w Polsce, red. T. Janiak, D. Stryniak, Gniezno
2004.
T. Rodzińska-Chorąży, Badania nad architekturą
wczesnośredniowieczną w Polsce – między
romantyzmem a dekonstrukcją, w: Architektura romańska
w Polsce, red. T. Janiak, Gniezno 2009, s. 51–66.
T. Rodzińska-Chorąży, Archeologia architektury
wczesnośredniowiecznej a historia sztuki, w: Przeszłość
społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński,
A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań 2012, s.
924-934.
Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII
wieku, red. M. Walicki, Warszawa 1971.
A. Szyszko-Bohusz, Wawel średniowieczny, Kraków
1932.
Z. Świechowski, Zagadnienie redukcji i koniunkcji na
przykładzie architektury wczesnośredniowiecznej,
„Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 4:1959, z. 3/4, s.
113-124.
Z. Świechowski, Katalog architektury romańskiej w
Polsce, Warszawa 2009.
P. Urbańczyk, Wczesnośredniowieczna architektura
polska w kontekście archeologicznym, w: Początki
architektury monumentalnej w Polsce. Materiały z Sesji
Naukowej, Gniezno, 20-21 listopada 2003 roku, red. T.
Janiak, D. Stryniak, Gniezno 2004, s. 25–36.
Literatura uzupełniająca:
R. Michałowski,
, Warszawa
1993.
T. Rodzińska-Chorąży, The Great Moravian-Bohemian-
Polish Relations in Architecture as a Research Problem
of Archaeology and History of Art, in: Architektura w
początkach państw Europy Środkowej/Architecture in the
Early Period of Central European States, red./ed. T.
Janiak, D. Stryniak, Gniezno 2018, 223-238.
Z. Świechowski, Architektura wczesnego średniowiecza
w Polsce między rzeczywistością a fantazją, w: Polska
na przełomie I i II tysiąclecia, Materiały sesji
Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Poznań listopad
2000, Poznań 2001, s. 247 i nn.
Z. Świechowski, Razem czy osobno - o współpracy w
badaniach nad wczesną architekturą, w: Scriptura Custos
Memoriae. Prace historyczne, red. D. Zydorek, Poznań
2001, s. 323-338.
Z. Świechowski, Architektura romańska w Polsce,
Warszawa 2000.
Z. Świechowski, Sztuka polska. Romanizm, Warszawa
2004.
A. Tomaszewski, Historia architektury - badania zabytku
architektury - konserwacja zabytku, w: Metodyka badań
archeologiczno-architektonicznych, red. Z. Kobyliński,
Warszawa 1999, s. 9-22.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: