Kościoły-okręty, kościoły-namioty, kościoły-kury. Architektura sakralna w PRL 3105-KOK-K
Zajęcia poświęcone będą dwudziestowiecznej architekturze sakralnej powstającej w Europie w kręgu Kościoła Rzymskokatolickiego. Główny akcent położony zostanie na budownictwo kościołów w Polsce w okresie PRL (1945-1989). Architektura sakralna przedstawiana będzie w perspektywie przemian społecznych, artystycznych i liturgicznych. XX wiek to okres bezprecedensowych zmian w myśleniu o przestrzeni sakralnej i sposobach kształtowania jej. Przeanalizowane zostaną motywacje stojące za tymi przemianami oraz ich skutki.
W pierwszej kolejności zaprezentowany zostanie zarys historii architektury sakralnej w końcu XIX wieku i w XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem nurtu reformatorskiego znajdującego punkt kulminacyjny w postanowieniach II Soboru Watykańskiego. Następnie omówiona zostanie sytuacji Kościoła Katolickiego w PRL w kontekście budownictwa sakralnego, po czym przedstawione zostaną główne realizacje z dziedziny architektury sakralnej 2. poł. XX wieku na ziemiach polskich.
Druga część zajęć dotyczyć będzie warszawskich kościołów powstałych w dobie PRL. Wybrane realizacje zostaną zaprezentowane podczas zajęć terenowych, jeśli pozwolą na to obowiązujące przepisy.
Stałym przedmiotem refleksji będzie logika powstawania kościołów: wybór lokalizacji, proces decyzyjny, wybór projektanta i form architektonicznych, określenie programu użytkowego, przebieg budowy, recepcja budynku przez wiernych. Istotnym zagadnieniem będzie również analiza adaptowania przez architektów projektujących kościoły języka modernistycznego.
Proponowany program konwersatorium:
Program podzielony jest na dwie części.
I. Wprowadzenie w problematykę:
1. Zarys problematyki: sztuka sakralna u progu XX wiek. Główne tendencje i projektanci architektury sakralnej w 1. poł. XX wieku.
2. Architektura sakralna w Europie między II wojną światową i II Soborem Watykańskim. Rewolucja czy kontynuacja? Przemiany katolicyzmu XX wieku, wpływ II Soboru Watykańskiego na sztukę, zmiany w liturgii i duszpasterstwie.
3. Zarys historii architektury sakralnej lat 1965-2000. Kościół a państwo w PRL. Jak zbudować kościół w PRL? Kto projektuje kościoły w PRL? Jak badać współczesną architekturę sakralną? Wybrane perspektywy.
II. Studia przypadków: zajęcia terenowe (jeśli będzie to możliwe) lub zdalne.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza:
K_W04: student posiada podstawową wiedzę na temat przemian architektury sakralnej w XX wieku;
K_W05: student zyskuje wiedzę z zakresu historii sztuki;
K_W16: student posiada podstawową wiedzę na temat zależności architektury sakralnej od innych dziedzin twórczości artystycznej;
K_W17: student posiada pogłębioną wiedzę o szczególnych warunkach powstawania architektury sakralnej w PRL.
Umiejętności:
K_U01: student ćwiczy pisanie pracy naukowej;
K_U04: student rozumie złożony charakter procesów historycznych i historyczno-artystycznych;
K_U05: student ćwiczy krytyczną analizę tekstów źródłowych;
K_U07: student uczy się analizować dzieła architektury w perspektywie społecznej i politycznej.
Postawy:
K_K02: student dostrzega przydatność badań nad historią architektury najnowszej i odpowiedzialność zawodową historyka sztuki wobec dziedzictwa kulturowego;
K_K04: student prawidłowo wartościuje dzieła architektury współczesnej.
Kryteria oceniania
Obecność na zajęciach, udział w dyskusjach, krótka prezentacja podczas zajęć oraz praca pisemna – recenzja (o objętości ok. 4 stron) publikacji naukowej dotyczącej współczesnej architektury sakralnej wybranej przez studentkę/studenta w porozumieniu z prowadzącym.
Dopuszczalne są dwie nieusprawiedliwione nieobecności.
Literatura
Publikacje obowiązkowe niedostępne w bibliotece IHS zostaną przesłane studentom w formie PDF.
Literatura uzupełniająca (we fragmentach):
Andrzej Basista, „Betonowe dziedzictwo. Architektura w Polsce czasów komunizmu”, Warszawa – Kraków 2001.
ks. Adam Boniecki, „Budowa kościołów w diecezji przemyskiej”, Paris 1980.
„Budowa i konserwacja kościołów. Poradnik – vademecum”, red. Adam Grabowski i in., Warszawa 1981.
Izabela Cichońska, Karolina Popera, Kuba Snopek, „Architektura VII dnia”, Wrocław 2016.
Ryszard Gryz, „Pozwolić czy nie? Władze PRL wobec budownictwa katolickich obiektów sakralnych w latach 1971-1980”, Kielce 2007.
Konrad Kucza-Kuczyński, Andrzej Mroczek, „Nowe kościoły w Polsce”, Warszawa 1991.
Konrad Kucza-Kuczyński, „Widzialne niewidzialnego. Nowe kościoły warszawskie”, Warszawa 2015.
Mateusz Opaliński, „Zgody nie wyrażono. Problem budownictwa sakralnego w diecezji łódzkiej 1945-1989”, Łódź 2018.
„Pod dyktando ideologii. Studia z dziejów architektury i urbanistyki w Polsce Ludowej”, red. Paweł Knap, Szczecin 2013.
„Postmodernizm polski. Architektura i urbanistyka”, t. 1, red. Lidia Klein oraz t. 2, Alicja Gzowska, Lidia Klein, Warszawa 2013.
Maria Ewa Rosier-Siedlecka, „Posoborowa architektura sakralna. Aktualne problemy projektowania architektury kościelnej”, Lublin 1979.
„Sacrum i sztuka”, red. Nawojka Cieślińska, Kraków 1989.
„European Church Architecture 1950-2000”, red. Wolfgang Jean Stock, Munich-Berlin-London-New York 2002.
„European Church Architecture 1900-1950”, red. Wolfgang Jean Stock, Munich-Berlin-London-New York 2006.
Cezary Wąs, „Antynomie współczesnej architektury sakralnej”, Wrocław 2008.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: