Kultura miejska w późnym średniowieczu 3105-KMWPS-KK
Miasta wykształciły w późnym średniowieczu swoistą kulturę zawieszoną pomiędzy definiowanymi według dzisiejszych kategorii sacrum i profanum. Sytuacja gospodarcza, polityczna czy położenie geograficzne miały wpływ na pomyślne funkcjonowanie miast, w zasadzie czasem trudno określić, który z wymienionych czynników był przyczyną a który skutkiem kondycji miast w późnym średniowieczu. Kultura miejska zostanie omówiona na rozmaitych przykładach będących jej przejawami.
Głównym omawianym w czasie zajęć zjawiskiem będzie mecenat artystyczny mieszczan oraz kleru będący uchwytnym dla historyków a kapitalnym dla zrozumienia mentalności późnego średniowiecza przejawem kultury miejskiej. Fundacje świadczyły o bogactwie darczyńcy, budowały jego prestiż i pamięć o nim. Ich kształt oraz program wyrażał postawy i system wartości, budował wreszcie wizerunek miasta oraz jego mieszkańców.
Zagadnienia poruszane w trakcie zajęć:
- miasto jako zjawisko, typy miast, cechy miasta oraz status prawny jego mieszkańców
- różnice w rozwoju miast w Europie Środkowo-Wschodniej i czynniki je warunkujące
- typy budowli miejskich, zarówno świeckich jak i kościelnych, ośrodki życia miejskiego
- wpływ organizacji społecznej na mecenat artystyczny
- cechy i grupy zawodowe (kolegia duchownych) jako środowiska mające wpływ na kształtowanie życia artystycznego
- kościół farny i inne kościoły na terenie miasta; budowle sakralne i ich wyposażenie jako najlepszy przykład aktywności fundatorskiej mieszczan i duchownych
- upamiętnienie mieszczan – sztuka sepulkralna
- kaplice, ich funkcje i ich wyposażenie: od wielkich skrzydłowych retabulów po niewielkie tablice dewocyjne
- budowle użyteczności publicznej, ich położenie i treści ideowe wyposażenia
- wyposażenie kościołów a ruchy reformatorskie
Metody prowadzenia zajęć:
konwersatorium, konwersatorium z elementami wykładu wprowadzającego, praca z tekstem, praca w grupie, burza mózgów
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu kursu student/studentka t zna i rozumie:
K_W10
w zaawansowanym stopniu zagadnienia z zakresu wiedzy ogólnej o głównych kierunkach rozwoju oraz o najważniejszych osiągnięciach w zakresie dyscyplin nauk humanistycznych.
Po ukończeniu kursu student/studentka potrafi:
K_U07 – komunikować się z otoczeniem z wykorzystaniem specjalistycznej terminologii, poglądów różnych badaczy historii sztuki i historii kultury
K_U11 – planować i organizować pracę indywidualną oraz w zespole (także o charakterze interdyscyplinarnym)
Po ukończeniu kursu student/studentka jest gotów/a do:
K_K02 – uznawania znaczenia wiedzy we właściwym określeniu priorytetów służących realizacji zadań, sformułowanych problemowo przez siebie i innych, w tym ekspertów
Kryteria oceniania
Forma zaliczenia:
- praca na zajęciach oparta na przemyśleniu zadanych lektur (50%)
- kolokwium na ostatnich zajęciach - samodzielna, pisemna analiza obiektów, które zostaną wybrane spośród omawianych na na zajęciach
Kryteria oceniania:
– warunkiem zaliczenia jest uzyskanie przynajmniej połowy punktów za pracę pisemną (15 z 30 punktów) i łącznie co najmniej 60% punktów z obu składowych oceny
– regularny, merytoryczny udział w zajęciach
Obecność:
- dopuszczalne są maksymalnie dwie nieobecności na zajęciach
- większa liczba nieobecności uniemożliwia osiągnięcie efektów uczenia się przewidzianych w sylabusie
Literatura
E. Badstübner, Dostosowanie średniowiecznej budowli sakralnej do potrzeb mieszczaństwa – jej integracja z organizmem miasta [w:] Sztuka miast i mieszczaństwa XV–XVIII wieku w Europie Środkowowschodniej, red. J. Harasimowicz, Warszawa 1990, s. 59–76.
Czechowicz B., Między katedrą a ratuszem. Polityczne uwarunkowania sztuki Wrocławia u schyłku średniowiecza, Warszawa 2008.
J. Domasłowski, Czternastowieczne wyobrażenie św. Krzysztofa z kościoła Franciszkanów w Kaliszu. Ikonografia, związki artystyczne, znaczenie [w:] Super fundamenta. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Szczęsnemu Skibińskiemu, red. J. Jarzewicz, T. Ratajczak, A. Soćko, J. Żuchowski, Poznań 2022, s. 389–419.
Dzieje i skarby kościoła świętojańskiego w Toruniu, red. K. Kluczwajd, M. Woźniak, Toruń 2002.
Fara w mieście od średniowiecza do współczesności. Społeczność – Duchowość – Architektura – Wystrój, red. Naukowa P. Eysymontt, D. Galewski, Wrocław 2019.
Jako serce pośrodku miasta. Kultura artystyczna kościoła Mariackiego w Krakowie, red. M. Walczak, A. Wolska, Kraków 2020–2021.
M. Jakubek-Raczkowska, Tu ergo flecte genua tua. Sztuka a praktyka religijna świeckich w diecezjach pruskich państwa zakonu krzyżackiego do połowy XV wieku, Pelplin 2014.
M. Jakubek-Raczkowska, J. Raczkowski, Średniowieczne malowidła ścienne w kamienicach mieszczańskich Starego i Nowego Miasta Torunia, Toruń 2017.
Rynek krakowski odkryty na nowo, red. E. Firlet, Kraków 2014.
R. Kaczmarek, Portal z tympanonem w fasadzie wschodniej ratusza we Wrocławiu. Przyczynek do ikonografii lwa w herbie [w:] Nobile claret opus. Studia z dziejów sztuki dedykowane Mieczysławowi Zlatowi, red. L. Kalinowski, S. Mossakowski, Z. Ostrowska-Kłębowska, Wrocław 1998, s. 95–105.
M. Król, Cechy krakowskie w XIV–XVI wieku, Kraków 2023.
A.S. Labuda, Wrocławski ołtarz św. Barbary i jego twórcy. Studium o malarstwie śląskim połowy XV wieku, Wrocław 1984.
Migracje. Sztuka późnogotycka na Śląsku, Wrocław 2018.
P. Mrozowski, Polskie nagrobki gotyckie, Warszawa 1994.
P. Okniński, Narodziny miasta komunalnego. Struktury ustrojowe, ramy przestrzenne i podstawy gospodarcze Krakowa w XIII wieku, Warszawa 2018.
P. Oliński, Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo), Toruń 2008.
E. Pilecka, Średniowieczne dwory Artusa w Prusach. Świadectwa kształtowania się nowej świadomości mieszczańskiej, Toruń 2005.
E. Piwowarczyk, Dzieje kościoła mariackiego (XIII–XVI w.), Kraków 2000.
Ratusz w miastach północnej Europy. Materiały z sesji „Ratusz w miastach Nadbałtyckich”, red. S. Latour, Gdańsk 1997.
Rynek krakowski odkryty na nowo, red. E. Firlet, Kraków 2014.
M. Słoń, Miasta podwójne i wielokrotne w średniowiecznej Europie, Wrocław 2010.
Sztuka na Śląsku XII–XVI w., red. B. Guldan-Klamecka, Wrocław 2003.
A. Woziński, Malarstwo i rzeźba w Gdańsku u progu epoki nowożytnej. Pomiędzy tradycją a nowoczesnością, między Północą a Południem [w:] Gdańsk w okresie nowożytnym. Kultura, religia, polityka, społeczeństwo i stosunki międzynarodowe, red. W. Długokęcki, J. Sarnowsky, Gdańsk b.r.w., s. 17–46.
A. Woziński, W świetle gwiazd. Sztuka i astrologia w Gdańsku w latach 1450–1550, Gedania Artistica, t. II, Gdańsk 2011.
A. Ziemba, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500, t. III: Wspólnota rzeczy. Sztuka niderlandzka i północnoeuropejska 1380–1520, Warszawa 2015.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: