Królowie i mnisi w średniowieczu. Opactwa krolewskie w średniowiecznej Europie (IX-XIII wieku) 3105-KIMWS-KK
Tematem zajęć będzie funkcjonowanie wielkich klasztorów w
średniowiecznej Europie i ich związki z władzą monarszą, ze
szczególnym uwzględnieniem następujących zagadnień:
rola klasztorów w kształtowaniu i rozwoju podstaw ideowych
władzy monarszej w średniowiecznej Europie
królewski kult świętych i relikwii
mecenat artystyczny władców w wielkich królewskich
opactwach
klasztory jako miejsca pamięci historycznej i jej tworzenia
średniowieczna teologia polityczna związana z kultem
świętych i relikwii
monarszy kult świętych i relikwii od czasów karolińskich do
pełnego średniowiecza
kult świętych i relikwii w Królestwie Francji, Anglii i
Cesarstwie zachodnim w średniowieczu
Zakres tematów:
1. Klasztory i królowie w epoce merowińskiej i karolińskiej:
przykład Saint-Denis i jego historia legendarna
2. Legendarna historia wielkich opactw I: Charroux: Liber de
constitutione, institutione, consecratione, reliquiis, ornamentis
et privilegiis Karrofensis cenobii, ed. Dom D. P. de
Monsabert, „Archives historiques du Poitou”, 39, 1910, s. 7-9.
Lektura uzupełniająca: J. Pysiak, Karolińska legenda relikwii
Korony Cierniowej z opactwa Saint-Denis, w: Europa
barbarica, Europa christiana. Studia mediaevalia Carolo
Modzelewski dedicata, Warszawa 2008, s. 169-189
3. Legendarna historia wielkich opactw II: Westminster: Sulcard
z Westminsteru, Prologus de construccione Westmonasterii,
wyd. Bernard W. Scholz, „Traditio”, 20, 1964, s. 59-91
(wydanie i komentarz); R. W. Southern, The First Life of
Edward the Confessor, „English Historical Review” 58 (232),
1943, s. 385-400; Matthew Paris, La Estoire de seint Aedward
le Rei, wyd. H. R. Luard, w: Lives of Edward the Confessor,
Rolls Series, London 1858, w. 2065-2323, s. 236-244 i 83-90
4. Karolińskie opactwo monarsze i jego topografia sakralna:
Saint-Riquier (Centula), Angilberti abbatis de ecclesia
Centulensi libellus, wyd. Georg Waitz, Monumenta
Germaniae Historica, Scriptores (in folio), t. 15/1, rozdz. 1-3,
s. 174-177; źródła ikonograficzne: ryciny przedstawiające
opactwo Saint-Riquier oraz plan opactwa; Lektura
uzupełniająca: P. Riché, Życie codzienne w państwie Karola
Wielkiego, s. 39-44, 83-87, 211-224, 244-260; M. Starnawska,
Świętych życie po życiu, s. 133-139
5. Klasztor w Luxeuil i jego święci patroni w świecie
postkarolińskim: Miracula ss. Waldeberti et Eustasii, rozdz. 2-
3, MGH Scriptores (in folio), t. 15/2, s. 1173-1174; Lektura
uzupełniająca: E. M. Hallam, J. Everard, Francja w czasach
Kapetyngów 987-1328, Warszawa 2006, s. 29-39; G. Duby,
Rok Tysięczny, s. 77-93, 153-158, 179-184.
6. Święty patron opactwa i cuda w życiu codziennym: święta
Fides z Conques. Źródła: De eo qui sancta Fidis detrahens,
repentina tecti ruina perlit, wyd. w: Liber miraculorum
sanctae Fidis, wyd. A. Bouillet, ks. I, 11, s. 38-41
7. Skarbiec klasztoru królewskiego około roku 1000: Prüm.
Źródła: Inwentarz z Prüm z roku 1003, wyd. w: Urkundenbuch
zur Geschichte der, jetz die preussischen Regierungsbezirke
Coblenz und Trier bildenden mittelrheinishen Territorien, ed.
H. Beyer, t. 1, Coblenz 1860, Nachtrag, nr 3, s. 717-719
(dostępne w Internecie pod adresem
http://www.rlb.de/mrHist/91-3152-som/3.3.html i następne 2
strony: http://www.rlb.de/mrHist/91-3152-som/3.4.html i
http://www.rlb.de/mrHist/91-3152-som/3.5.html )
8. Opactwa cesarskie w epoce ottońskiej i salickiej: Reichenau,
Essen, Gandersheim
9. Królewskie opactwo w średniowiecznej Hiszpanii: San Isidor
de León
10. Westminster za czasów Henryka III – translacja Prawdziwej
Krwi Chrystusa. Źródła: Matthew Paris, Chronica majora, t. 4,
wyd. H. R. Luard, Rolls Series, s. 640-645; tekst dostępny w
internecie pod adresem
http://archive.org/search.php?query=chronica%20majora lub
http://gallica.bnf.fr należy kliknąć zakładkę „Recherche” i w
rubryce „Mots du titre” wstukać tytuł; stron szukamy pod
hasłem „Aller page”; strony można ściągnąć – „Télécharger”
(format PDF lub TIFF) i wydrukować
11. Opactwo Saint-Denis i jego skryptorium – wybrane przykłady:
Vita et passio sancti Dionysii (1317). Źródło: rękopis BnF ,
Ms. Latin 2090, 2091, 2092. Literatura: Charles Liebman,
Étude sur la Vie en prose de Saint Denis, Geneva – New York
1942
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po uczestnictwie w konwersatorium student rozpoznaje i wyjaśnia
kluczowe problemy związane z funkcjonowaniem królewskich
klasztorów w zachodniej Europie w średniowieczu.
K – W06:
ma wiedzę o dawnych i współczesnych instytucjach kultury i
orientację w życiu kulturalnym związanym z funkcją kultu świętych, a
w szczególności kultu Najświętszej Marii Panny w dawnej kulturze
K – W14
posiada podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i
najważniejszych osiągnięciach w zakresie nauki o kulturze oraz
pokrewnych dyscyplin nauk humanistycznych i społecznych na
przykładzie funkcjonowania klasztorów w średniowiecznej Europie
K – U05
potrafi krytycznie analizować teksty z obszaru historiografii i nowych
mediów, socjologii i filozofii kultury dotyczące funkcjonowania
klasztorów w średniowiecznej Europie
K – U07
posiada umiejętność merytorycznego argumentowania z
wykorzystaniem poglądów różnych badaczy historii sztuki i historii
kultury oraz umiejętność wyciągania wniosków dotyczących historii
religijności i podstaw ideowych monarchii i społeczeństwa w
średniowiecznej Europie
K – K02
ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie światowego i
krajowego dziedzictwa kulturowego, standardów upowszechniania,
bezpieczeństwa i ochrony dzieł sztuki – związanych z dziejami
monastycyzmu w kulturze europejskiej i jego średniowieczną genezą
K – K04
prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z
wykonywaniem zawodu (muzealnika, kuratora, edukatora historii
sztuki, animatora kultury, recenzenta wystaw) w zakresie znajomości
historii monastycyzmu średniowiecznego i jego funkcji politycznej,
społecznej i kulturowej.
W praktyce oznacza to, że słuchacz, który uzyskał zaliczenie
konwersatorium:
– zdobywa znajomość literatury przedmiotu dotyczącej społecznej i
kulturowej funkcji opactwa w monarchii średniowiecznej Europy
zachodniej oraz kultu relikwii i kultu świętych dla kształtowania
podstaw ideowych monarchii średniowiecznej, a także potrafi
przeprowadzić analizę krytyczną dotychczasowego dorobku
historiograficznego w tym zakresie
– zdobywa znajomość wyboru i charakteru źródeł narracyjnych,
liturgicznych, dyplomatycznych i ikonograficznych mówiących o
społecznej i kulturowej funkcji opactw oraz kultu relikwii i kultu
świętych w cywilizacji średniowiecznej Europy
– dzięki znajomości literatury przedmiotu samodzielnie wyszukuje
informacje w źródłach, analizuje i interpretuje zróżnicowane źródła
tekstowe i ikonograficzne, i potrafi rozpoznać różnice w sposobie
przekazu i kodowania informacji kulturowych zawartych w różnych
typach źródeł
– potrafi odkodować, zrozumieć i zinterpretować przekaz źródeł
średniowiecznych w zależności od ich typu i kontekstu kulturowego
– potrafi przeprowadzić analizę porównawczą przekazu źródeł
tekstowych różnego typu i przeprowadzić syntezę interpretacyjną,
prowadzącą do wniosków natury ogólnej
– analizuje zjawisko pobożności monarszej w Europie łacińskiej i jego
postrzeganie przez elity duchowne w okresie od IX do XIII wieku
– samodzielnie rozpoznaje i dostrzega swoiste cechy cywilizacji
średniowiecznej w aspekcie kultury monastycznej
– potrafi krytycznie analizować źródła ikonograficzne i interpretować
je w zestawieniu ze źródłami tekstowymi: narracyjnymi,
hagiograficznymi, dyplomatycznymi, liturgicznymi
– rozumie wielorakie znaczenie uczestnictwa królów w obrzędach
kultu relikwii
– rozpoznaje, rozumie i analizuje funkcje średniowiecznych instytucji
monastycznych w kształtowaniu i sakralizacji porządku społecznego i
politycznego
– potrafi rozpoznawać, analizować i poddać krytycznej interpretacji
źródła narracyjne o charakterze apokryficznym
– potrafi wyjaśniać funkcję kultu relikwii i kultu świętych w
kształtowaniu podstaw ideowych społeczeństwa średniowiecznego i
władzy monarszej w średniowiecznej Europie łacińskiej
– potrafi dostrzegać, nazywać i analizować zjawiska długiego trwania
oraz przeciwstawną lub komplementarną wobec nich ewolucję postaw
religijnych i podstaw ideowych władzy monarszej w średniowieczu
między epoką karolińską a pełnym średniowieczem
– potrafi syntetycznie przedstawić wypracowane samodzielnie lub
grupowo wnioski poznawcze i przedstawić uargumentowaną tezę
naukową.
Kryteria oceniania
Konwersatorium jest zaliczane przygotowywanym w domu przez
studenta pisemnym esejem na jeden wybrany spośród zadanych przez
prowadzącego tematów – jedynie na podstawie treści wykładu.
Literatura
1. Jerzy Pysiak, Król i Korona Cierniowa. Kult relikwii we
. Francji za panowania Kapetyngów, Warszawa 2012
2. Cynthia Hahn, Passion relics and the Medieval Imagination.
Art., Architecture, and Society, University of California Press,
Oakland, California 2020
3. Paul Binski, Westminster Abbey and the Plantagenets.
Kingship and the Representation of Power 1200-1400, New
Haven – London 1995
4. Édina Bozóky, La politique des reliques de Constantin à Saint
Louis. Protection collective et légitimation du pouvoir, Paris
2006
5. Patrick J. Geary, Furta sacra. Thefts of Relics in the Central
Middle Ages, Princeton 1978
6. André Grabar, Martyrium. Recherches sur le culte des reliques
et l’art chrétien, Paris 1946
7. Thomas Head, Hagiography and the Cult of Saints, the
Diocese of Orléans, 800–1200, Cambridge 1990
8. Martin Heinzelmann, Translationsberichte und andere
Quellen des Reliquienkultes, Typologie des Sources du Moyen
Âge , t. XXXIII, Turnhout 1979
9. William Chester Jordan, A Tale of Two Monasteries:
Westminster and Saint-Denis in the Thirteenth Century,
Princeton 2009
10. Hartmut Kühne, Ostensio reliquiarum. Untersuchungen über
Enstehung, Ausbreitung, Gestalt und Funktion der
Heiltumweisungen im römisch-deutschen Regnum, Arbeiten
zur Kirchengeschichte, t. LXXV, Berlin-New York 2000
11. Éric Palazzo, Liturgie et société au Moyen Âge, Paris 2000
12. Politik und Heiligenverehrung im Hochmittelalter, ed. Jürgen
Petersohn, Vorträge und Forschungen, t. XLII, Sigmaringen
1994
13. Reliques et sainteté dans l’espace médiéval, ed. Jean-Luc
Deuffic, PECIA. Ressources en médiévistique, t. VIII-XI,
2005
14. Reliques. Objets, cultes, symboles. Actes du Colloque
international de l’Universite du Littoral-Côte d’Opale
(Boulogne-sur-Mer), 4-6 septembre 1997, ed. Édina Bozóky,
Anne-Marie Helvétius, Hagiologia, t. I, Turnhout 1999
15. Amy G. Remensnyder, Remembering Kings Past. Monastic
Foundation Legends in Medieval Southern France,
Ithaca–London 1996
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: