Historia sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej 3105-HSCHOWE
Zajęcia dotyczące przemian, które u schyłku antyku następowały
w kulturze i sztuce, a których jedną z podstawowych przyczyn
było pojawienie się, a następnie i wzrost znaczenia religii
chrześcijańskiej. W pierwszym semestrze omówione zostaną:
okoliczności powstania sztuki wczesnochrześcijańskiej, tradycje,
do jakich się odnosiła; geneza chrześcijańskich budowli
kultowych; najdawniejsze programy ikonograficzne w nich
zachowane; zagadnienia związane z kultem męczenników i jego
konsekwencjami dla sztuki, a więc początki sztuki sepulkralnej;
trwałość wątków antycznych i pojawianie się nowych,
chrześcijańskich tematów ikonograficznych w malarstwie
katakumbowym i rzeźbie sarkofagowej, a wreszcie w sztuce
monumentalnej.
W drugiej części wykładu, w drugim semestrze, omówione będą
najważniejsze problemy sztuki bizantyjskiej – od jej początków,
związanych z założeniem Konstantynopola aż po upadek
Cesarstwa. Szerzej przedstawiane zostaną procesy
prowincjonalizacji sztuki grecko-rzymskiej; ukształtowania się
w związku z nową obrzędowością specyficznych cech
architektury a także malarstwa; dzieje ikonoklazmu i powstania
bizantyjskiej doktryny obrazu kultowego, a zatem okoliczności
zwycięstwa zwolenników ikon oraz powstanie kanonu
ikonograficznego; stosunek Bizantyjczyków do tradycji
antycznej i problem tzw. renesansów bizantyjskich; tradycja
artystyczna epoki Paleologów oraz „długie trwanie” sztuki
bizantyjskiej. Wykład zakończy przedstawienie podstawowych
pojęć i zagadnień związanych z tradycją sztuki postbizantyjskiej.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
K_W02; zna podstawową terminologię historyczno-artystyczną
w zakresie sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej,
dotyczącą dzieł sztuki, w szczególności w zakresie technik i
materiałów, funkcji, datowania,
K_W03; ma uporządkowaną wiedzę w zakresie historii sztuki
wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej: zna podstawowe
problemy związane z początkami sztuki wczesnego
chrześcijaństwa i Bizancjum, zasady analizy ikonograficznej i
formalnej dzieł plastycznych powstałych w kręgu kultury
wschodniochrześcijańskiej, potrafi identyfikować najważniejsze
dzieła sztuki powstałe na tym obszarze, a także formułować
opinie na temat zagadnień związanych z tą tradycją;
ma uporządkowaną wiedzę w zakresie historii sztuki
wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej w zakresie metodologii,
dziejów i teorii dyscypliny
K_W04; ma uporządkowaną wiedzę szczegółową w zakresie
historii sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej, w ujęciu
chronologicznym, tematycznym i problemowym, w zakresie
najważniejszych kierunków artystycznych i tendencji, ruchów i
środowisk
K_W16; ma podstawową wiedzę o powiązaniach historii sztuki
wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej z innymi dziedzinami,
takimi jaki literatura, teologia; antropologia i wiedza o kulturze i
religiach
Kryteria oceniania
Egzamin składa się z dwóch części: egzaminu pisemnego tj.
testu (slajdy) oraz części ustnej (pytań otwartych).
Literatura
Bibliografia w języku polskim:
S. Awierincew, Na skrzyżowaniu tradycji (szkice o literaturze i
kulturze wczesnobizantyjskiej), przeł. D. Ulicka, Warszawa
1988.
H. Belting, Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki,
przeł. T. Zatorski, Warszawa 2010.
R. Browning, Justynian i Teodora, przeł. M. Boduszyńska-
Borowikowa, Warszawa 1977, 1996.
R. Browning, Cesarstwo Bizantyńskie, przeł. G. Żurek,
Warszawa 1980, 1997.
H. Chadwick, Kościół w epoce wczesnego chrześcijaństwa,
przeł. A. Wypustek, Warszawa 2004.
P. Chuvin Ostatni poganie. Zanik wierzeń pogańskich w
cesarstwie rzymskim od panowania Konstantyna do Justyniana,
przeł. J. Stankiewicz-Prądzyńska, Warszawa 2008.
R. Cormack, Malowanie duszy. Ikony, maski pośmiertne i
całuny, przeł. K. Kraśniewicz, Kraków 1999.
F. W. Deichmann, Archeologia chrześcijańska, przeł. E.
Jastrzębowska, Warszawa 1994.
Dionizjusz z Furny, Hermeneia czyli Objaśnienie sztuki
malarskiej, przeł. I. Kania, red. M. Smorąg Różycka, Kraków
2003.
J. Herrin, Bizancjum. Niezwykłe dziedzictwo średniowiecznego
imperium, przeł. N. Radomski, Poznań 2009.
B. Filarska, Archeologia chrześcijańska zachodniej części
Imperium Rzymskiego, Warszawa 1999
E. Jastrzębowska, Sztuka wczesnochrześcijańska, Kraków 2008.
C. Mango, Historia Bizancjum, przeł. M. Dąbrowska, Gdańsk
1997.
J. Miziołek, Sol Verus. Studia nad ikonografią Chrystusa w
sztuce pierwszego tysiąclecia, Wrocław 1991.
J. Meyendorff, Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, przeł.
J. Prokopiuk, Warszawa 1984.
G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, przekł. pod red. Evert –
Kappesowa, Warszawa 1967.
Prokopiusz z Cezarei, O budowlach, przeł., wst., objaśnienia i
komentarze P. Ł. Grotowski, Warszawa 2006.
E. Przekop, Wschodnie patriarchaty starożytne (IV-X w.),
Warszawa 1984.
M. Simon, Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I-IV w.,
przeł. E. Bąkowska, Warszawa 1979.
Ch. Schönborn, Ikona Chrystusa, przeł. W. Szymona, Poznań
2001.
Symeon z Tessaloniki, O świątyni Bożej, przeł. A. Maciejewska,
Kraków 2007.
L. Uspienski, Teologia ikony, przeł. M. Żurowska, Poznań 1993.
E. Wipszycka, Kościół w świecie późnego antyku, Warszawa
1994.
Wybrana bibliografia w językach obcych:
Age of Spirituality: a Symposium, ed. K. Weitzmann, New York
1980, s. 101-120.
H. Belting An Image and its Function in the Liturgy: the Man of
Sorrows in Byzantium, „Dumbarton Oaks Papers”, 34, 1980-
1981, s. 1-16.
L. Brubaker, Vision and Meaning in Ninth-Century Byzantium:
Image as Exegesis in Homilies of Gregory of Nazianzus,
Cambridge 1999.
W. W. Byczkow, Wizantijskaja estietika. Tieoreticzeskije
problemy, Moskwa 1977.
Byzantium (330-1453), ed. by R. Cormack, M. Vassilaki,
London 2008.
Byzantium. Faith and Power (1261-1557), ed. by H. C. Evans,
New York 2004.
A. Effenberger, Frühchristliche Kunst und Kultur. Von den
Anfängen bis zum 7. Jahrhundert, Leipzig 1986.
A. Grabar, Le premier art chrétern (200-395), Paris 1966.
A. Grabar, Christian Iconography: A Study of Its Origins,
Princeton 1968.
P. Johnstone, The Byzantine Traditions in Church Embroidery,
London 1967.
A. Kazhdan, H. Maguire, Byzantine Hagiographical Texts as
Sources on Art., „Dumbarton Oaks Papers”, 45, 1991, s. 1-22.
E. Kitzinger, The Cult of Images in the Age before Iconoclasm,
“Dumbarton Oaks Papers”, VIII, 1954, s. 83-150.
E. Kitzinger, Byzantine Art in the Making. Main lines of stylistic
development in Mediterranean Art 3 rd – 7nd Century, London
1977.
H. Maguire, Art and Eloquence in Byzantium, Princeton 1981.
H. Maguire, Icons of their Bodies. Saints and their Images in
Byzantium, Princeton 1996.
H. Maguire, Profane Aesthetic in Byzantine Art and Literature,
“Dumbarton Oaks Papers”, 53, 1999, s. 189-205.
C. Mango, The Art of Byzantine Empire 312-1453. Sources and
Documents, New Jersey 1972.
Mother of God. Representations of the Virgin in Byzantine Art,
ed. by M. Vassilaki, Athens 2000.
N. Patterson Ševčenko, The Vita Icon and the Painter as a
Hagiographer, „Dumbarton Oaks Papers”, 53, 1999, s, 149-165.
D. J. Sahas, Icon and Logos. Sources in Eight-Century
Iconoclasm, Toronto-Buffalo-London 1988.
Synthronon. Art et archéologie de la fin de l’Antiquité et du
Moyen Age, Paris 1968.
The Glory of Byzantium. Art and Culture oft he Middle
Byzantine Era, 843-1261, ed. H.V. Evans, W.D. Wixom, New
York 1997.
G. Vikan, Art, Medicine, and Magic in Early Byzantium,
„Dumbarton Oaks Papers”, 38, 1984, s. 65-86.
G. Vikan, Byzantine Pilgimage Art, Dumbarton Oaks 1982.
K. Weitzmann, The Monastery of Saint Catherine at Mont Sinai.
The Icons. Vol. 1: From the Sixth to the Tenth Century,
Princeton, New Jersey 1976.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: