Brokat, splendor i godzinki. Związki sztuki i liturgii w średniowieczu 3105-BSG-K
Przedmiotem zajęć jest analiza wybranych obiektów związanych
z liturgią średniowieczną. Osoby biorące udział w
konwersatorium będą poznawać treść oraz przebieg różnych
celebracji liturgicznych oraz ich specyfikę. Wiedza ta pozwoli im
na lepsze zrozumienie funkcji przedmiotów związanych z
liturgią: rozmaitych paramentów liturgicznych, szat, relikwiarzy,
ksiąg liturgicznych.
Drugim celem zajęć jest przybliżenie uczestnikom przedstawień
liturgii powstałych w średniowieczu.
Zagadnienia poruszane w trakcie zajęć:
- organizacja kościelna, struktury diecezjalne i monastyczne
- typy celebracji liturgicznych i związanych z nimi ksiąg,
zróżnicowanie formularzy mszalnych
- dramat liturgiczny i obiekty z nim związane
- rok liturgiczny, rodzaje świąt, budowa kalendarza, wyliczanie
dat świąt i Wielkanocy
2
- sprzęty liturgiczne – wpływ funkcji na formę, programy
ikonograficzne
- szaty duchownych używane w czasie liturgii i poza nią
- kult relikwii i ceremonie z nimi związane, przedmioty związane
z przechowywaniem i pokazywaniem relikwii
- wpływ liturgii na treści nastaw ołtarzowych, malarskiego
wystroju przestrzeni sakralnej i sztuki sepulkralnej
- liturgia w ikonografii: przedstawienia mszy, Eucharystii i
pozostałych sakramentów, pogrzebu, procesji, ikonografia
związana z kultem relikwii
- udział świeckich w liturgii, pobożność prywatna, jej przemiany
i towarzyszące jej przedmioty
- materiały używane do wyrobu sprzętów liturgicznych i ich
symboliczne znaczenie
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza absolwent zna i rozumie:
K_W02: zna podstawową terminologię historyczno-artystyczną
dotyczącą dzieł sztuki, w szczególności w zakresie technik,
materiałów, funkcji, datowania, warunków przechowywania
K_W03: ma uporządkowaną wiedzę ogólną z zakresu historii
sztuki, obejmującą dzieje, teorię i metodologię dyscypliny
4
K_W04: ma uporządkowaną wiedzę szczegółową z zakresu
historii sztuki w ujęciu chronologicznym, tematycznym i
problemowym, w zakresie najważniejszych artystycznych
kierunków, ruchów, tendencji, środowisk
K_W05: ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach
rozwoju i najważniejszych naukowych osiągnięciach aktualnej
historii sztuki
K_W16: ma podstawową wiedzę o powiązaniach historii sztuki z
innymi dziedzinami nauki, jak historia, filozofia, antropologia,
wiedza o kulturze, religii i literaturze
K_W17: zna i rozumie podstawowe metody analizy i
interpretacji obiektów sztuki, stosowane w historycznej i
aktualnej historii sztuki i potrafi je dostosować do badania
konkretnego dzieła
Umiejętności absolwent potrafi:
K_U01: potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować
i użytkować informacje, wykorzystując różne źródła i sposoby
K_U03: potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami
teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami historii
sztuki w typowych sytuacjach profesjonalnych
K_U04: potrafi rozpoznać różne rodzaje obiektów sztuki (pod
względem techniki, tematu, typologii, chronologii, stylistyki,
genezy, atrybucji) oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i
interpretację z zastosowaniem typowych metod, w celu
określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego i miejsca w
procesie historyczno-kulturowym, umie opisać dzieła
omawianego okresu identyfikując i wartościując zjawiska i
problemy szczególnie istotne
K_U06: umie samodzielnie zdobywać wiedzę i zdobywać
umiejętności badawcze kierując się wskazówkami opiekuna
naukowego
K_U07: posiada umiejętność merytorycznego argumentowania
z wykorzystaniem poglądów różnych badaczy historii sztuki i
historii kultury oraz umiejętność wyciągania wniosków
K_U10: posiada umiejętność przygotowywania typowych prac w
języku polskim, dotyczących zagadnień szczegółowych, z
wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych oraz innych
źródeł
K_U11: posiada umiejętność przygotowania wystąpień ustnych
w języku polskim, dotyczących zagadnień szczegółowych, z
wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych w zakresie
5
historii sztuki oraz innych źródeł
K_U12: ma umiejętności językowe w zakresie historii sztuki,
zgodnie z wymaganiami określonymi dla poziomu B2
Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego
K_U13: potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w
niej różne role
Kompetencje społeczne:
Kryteria oceniania
- aktywność na zajęciach oparta na przeczytaniu oraz
przemyśleniu zadanej lektury
- samodzielna, pisemna analiza obiektów związanych z liturgią
oraz przedstawień liturgii
Literatura
- H. Belting, Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki,
przekł. T. Zatorski, Gdańsk 2010.
- W. Bielak, Wpływ devotio moderna na formację polskiego
duchowieństwa. Szkic zagadnienia, [w:] Średniowieczny kościół
polski. Z dziejów duszpasterstwa i organizacji kościelnej, red.
M.T. Zahajkiewicz, S. Tylus, Lublin 1999, s. 23–57.
- A. Błażejewska, Sztuka społeczności wiejskiej w okresie
późnego średniowiecza, [w:] Sztuka około 1400. Materiały sesji
Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa 1996, s. 349–371.
- A. Bochnak, J. Pagaczewski, Polskie rzemiosło artystyczne
wieków średnich, Kraków 1959.
- D. Brzeziński, B. Leszkiewicz B., Średniowieczna płocka liturgia
katedralna na podstawie Biblii Płockiej z XII wieku, Płock 2017.
- S. Bylina, Religijność późnego średniowiecza. Chrześcijaństwo
a kultura tradycyjna w Europie Srodkowo-Wschodniej w XIV–XV
w., Warszawa 2009.
- J. Harper, Formy i układ liturgii zachodniej od X do XVIII wieku.
Wprowadzenie historyczne i przewodnik dla studentów i
muzyków, Kraków 1997.
- M. Jakubek-Raczkowska, Tu ergo flecte genua tua. Sztuka a
praktyka religijna w diecezjach pruskich państwa zakonu
krzyżackiego do połowy XV wieku, Pelplin 2014.
- K. Kopania, Animated Sculptures of the crucified Christ in the
religious culture of the Latin Middle Ages, Warszawa 2011.
- T.A. Kruszyński, Parury, czyli dawne ozdoby alby i humerału.
3
Studjum z zakresu paramentyki, Kraków [1929?].
- W. Marcinkowski, Przedstawienia dewocyjne jako kategoria
sztuki gotyckiej, Kraków 1994.
- Miller M.C., Clothing the Clergy. Virtue and Power in Medieval
Europe, London 2014.
- Monumenta Sacra Polonorum, t. I–V.
- Ornamenta Ecclesiae. Kunst und Künstler der Romanik.
Katalog zur Ausstellung des Schnütgen-Museums in der Josef-
Haubrich-Kunsthalle, t. I–III, Köln 1985.
- É. Palazzo, Liturgie et société au Moyen Age, Paris 2000.
- W. Rozynkowski, O liturgii w zakonie krzyżackim w
średniowieczu, [w:] Rewitalizacja zespołu kościoła Najświętszej
Marii Panny w Malborku, red. J. Hochleitner, Malbork 2016, s.
49–66.
- Skarb średniowiecznych paramentów z Kościoła Mariackiego w
Gdańsku. Katalog zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku, t.
I–III, H. Hryszko, M. Stachurska, A. Krzemińska-Maciejko,
Gdańsk 2020.
- P. Szczaniecki, Służba Boża w dawnej Polsce, Kraków 2020.
- K. Szczepkowska-Naliwajek, Relikwiarze średniowiecznej
Europy od IV do początku XVI wieku. Geneza, treści, styl i
techniki wykonania, Warszawa 1996.
- B. Włodarski, Chronologia staropolska, Warszawa 1957.
- A. Ziemba, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500, t. III:
Wspólnota rzeczy. Sztuka niderlandzka i północnoeuropejska
1380–1520, Warszawa 2015.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: