Artystyczne oprawy uroczystości w Rzeczypospolitej (XVI-XVIIIw.) 3105-AORZ-K
Organizowanym w okresie nowożytnym uroczystościom zarówno świeckim
jak i religijnym towarzyszyła bogata oprawa artystyczna. Jej splendor miał
podkreślać znaczenie wydarzenia i wywrzeć jak największe wrażenie na
uczestnikach i widzach. Ze względu na tymczasowy charakter powstających
dekoracji, dziś te znane nam są najczęściej dzięki różnorodnym przekazom –
pisanym i ikonograficznym. W oparciu o nie, będą omawiane typy i
programy tego rodzaju realizacji. Na pierwszych zajęciach –
wprowadzających – omawiana będzie terminologia stosowana w odniesieniu
do sztuki okazjonalnej oraz analizowane rodzaje źródeł wykorzystywanych w
badaniach tego rodzaju realizacji. Podczas kolejnych szczegółowej analizie
zostaną poddane wybrane uroczystości świeckie (koronacje, wjazdy, triumfy,
wesela) i religijne (kanonizacje, nabożeństwa czterdziestogodzinne,
koronacje świętych wizerunków). Odtworzenie artystycznej oprawy każdego
z omawianych wydarzeń pozwoli na stworzenie katalogu rozwiązań
formalnych i treściowych; konwencjonalnych i indywidualnych jakich
używano dla uzyskania pożądanego efektu. Zajęcia skoncentrowane na
oprawie artystycznej uroczystości, ale ze względu na jej związek z
konkretnym wydarzeniem uwzględniające problematykę ceremoniału,
propagandy przez sztukę, odbioru.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zrealizowaniu zajęć student:
K_W02 - zna podstawową terminologię historyczno-artystyczną dotyczącą
dzieł sztuki okazjonalnej, w szczególności w zakresie technik, materiałów,
funkcji, datowania, warunków przechowywania.
K_W04 - ma uporządkowaną wiedzę szczegółową z zakresu nowożytnej
sztuki efemerycznej w Polsce w ujęciu chronologicznym, tematycznym i
problemowym, w zakresie najważniejszych artystycznych kierunków,
ruchów, tendencji, środowisk.
K_U04 - potrafi rozpoznać różne rodzaje obiektów sztuki efemerycznej (pod
względem techniki, tematu, typologii, chronologii, stylistyki, genezy,
atrybucji) oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z
zastosowaniem typowych metod, w celu określenia ich znaczeń,
oddziaływania społecznego i miejsca w procesie historyczno-kulturowym,
K_U07 - potrafi komunikować się z otoczeniem z wykorzystaniem
specjalistycznej terminologii, poglądów różnych badaczy historii sztuki i
historii kultury w odniesieniu do nowożytnej sztuki efemerycznej w Polsce
K_U011 - potrafi planować i organizować pracę indywidualną oraz w zespole
(także o charakterze interdyscyplinarnym)
K_K01- jest gotowy do krytycznej oceny posiadanej wiedzy i odbieranych
treści w zakresie nowożytnej sztuki okazjonalnej w Polsce
Kryteria oceniania
Zaliczenie na podstawie obecności , aktywności podczas zajęć oraz testu
dotyczącego omawianych zagadnień przeprowadzonego na ostatnich
zajęciach.
Literatura
Źródła
Constellatio Felix: Die Planetenfeste Augusts des Starken anlässlich der
Vermählung seines Sohnes Friedrich August mit der Kaisertochter Maria
Josepha 1719 in Dresden, hrg. C. Schnitzer, Dresden 2014.
Entrata in Roma dell' eccel[issimo] ambasciatore di Polonia l'anno
MDCXXXIII, Roma 1633, http://special-
1.bl.uk/treasures/festivalbooks/BookDetails.aspx?strFest=0180
Hochzeitlicher Einzug der Jungen Königin zu Cracou. Mit anzeigung aller
Herschafft und Herrlicheiten so von beden Theilen mit eingeritten sindt.
Geschehen den 5 Maij. Anno 1543, Augusburg 1543, http://special-
1.bl.uk/treasures/festivalbooks/BookDetails.aspx?strFest=0290
Jarmundowicz K., Fundacyja kościoła y klasztoru lendzkiego Świętego
Zakonu cystarskiego sześcią wiekami trwałości swoiey stwierdzona, Poznań
1745.
Kronika mieszczanina krakowskiego z lat 1575-1595, wyd. H. Barycz,
Kraków 1930.
Laboureur de J., Relacja z podróży królowej polskiej, [w:] Cudzoziemcy o
Polsce: relacje i opinie, wybrał i oprac. J. Gintel, t. 1: Wiek X – XVIII,
Kraków 1971, s. 238-259.
Ostatnie wielkie widowisko barokowej Europy. Polskie relacje z uroczystości
weselnych Fryderyka Augusta i Marii Józefy w Wiedniu i Dreźnie w 1719 r.,
wstęp, oprac. K. Kuraś, współpr. J. Pabian, Kraków 2015.
Putanowicz J.A., Życie cuda y dzieje kanonizacyi S. Jana Kantego..., Kraków
1780 http://bc.dominikanie.pl/dlibra/docmetadata?id=69&from=pubstats
Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego zebrane i wydane r. p. 1584, wyd.
K.J. Turowski, Kraków 1858, s. 263-265, 877-883.
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=48455&showContent=true
Sławny wjazd do Rzymu Jerzego Ossolińskiego, wielkiego posła polskiego,
[b.m.] 1633
A true relation of the manner of the coronation of the present King of Poland.
And likewise an account of the celebration of the funerals of the two last
deceased kings, London 1676, http://special-
1.bl.uk/treasures/festivalbooks/BookDetails.aspx?strFest=0293
Wjazd, koronacja, wesele najjaśniejszej królowej jej mości Cecylii Renaty w
Warszawie r. 1637, oprac. wstęp i przyp. A. Falniowska-Gradowska,
Warszawa 1991.
Opracowania
Baranowski A.J., Oprawy uroczystości koronacyjnych wizerunków Marii na
Rusi Koronnej w XVIII w., „Biuletyn Historii Sztuki”, 57: 1995, nr 3-4, s.
299-322.
Betlej A., Oprawy artystyczne uroczystości okazjonalnych we Lwowie w
XVIII wieku. Próba rekonesansu, [w]: Velis quod possis. Studia z historii
sztuki ofiarowane Profesorowi Janowi Ostrowskiemu, red. A. Betlej, K.
Brzezina-Scheuerer et al., Kraków 2016
Brzustowski B.W., Turniej rycerski w Królestwie Polskim w późnym
średniowieczu i renesansie na tle europejskim, Warszawa 2003.
Chemperek D., Historiografia i literatura dawna o tryumfie Stanisława
Żółkiewskiego i hołdzie Szujskich w roku 1611, „Res Historica”, 37: 2014, s.
21-46.
Chrościcki J. A., Architektura okazjonalna XVI-XVIII wieku w Polsce. Próba
charakterystyki, [w:] Treści dzieła sztuki, Warszawa 1969, s. 215-234.
Chrościcki J. A., Barokowa architektura okazjonalna, [w:] Wiek XVII –
kontrreformacja, barok. Prace z historii kultury, red. J.Pelc, Wrocław –
Warszawa – Kraków 1970, s. 229-254.
Chrościcki J. A., Intrada z 1646 r. jako przykład związków artystycznych
Gdańska z Antwerpią, [w:] Sztuka pobrzeża Bałtyku, Warszawa 1978, s. 309-
340.
Chrościcki J. A., Viae Regiae w środkowej Europie w XVII i XVIII wieku,
„Rocznik Historii Sztuki”, 16: 1987, s. 267-282.
Dalewski Z., Ceremoniał koronacyjny królów polskich w XV i początkach
XVI wieku, „Kwartalnik Historyczny”, 102: 1995, nr 3-4, s. 37-60.
Europa triumphans: Court and Civic Festivals in Early Modern Europe, vol.
1-2, ed. J. R. Mulryne, H. Watanabe-O'Kelly, M. Shewring, London 2004.
Fabijańska-Żurawska T., Ceremonialne wjazdy paradne w Polsce XVII
wieku, [w:] Królewskie karety Jana III Sobieskiego, red. E. Birkenmajer, A.
Kwiatkowska, Warszawa 2003
Gałuszka J., „Akt sławny, wielki i nigdy w Polszcze niewidziany…”
Warszawski triumf Stanisława Żółkiewskiego (1611) na tle uroczystości z
1583 roku, „Zapiski Historyczne”, 84: 2019, nr 2, s. 171-203.
Gieysztor-Miłobędzka, E. Nabożeństwo Czterdziestogodzinne a sztuka,
„Biuletyn Historii Sztuki”, 47: 1985, nr 1-2, s. 3-14.
Kowalczyk J ., Sławne theatrum na weselu podkanclerzego Jana
Zamoyskiego, „Pamiętnik Teatralny", 17: 1964, nr 3, s. 242-251:
Kowalczyk J .,, Triumf i sława wojenna „all'antica" w Polsce w XVI w., w:
Renesans, Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum Naukowego Komitetu
Nauk o Sztuce PAN, Kraków, czerwiec 1972, Warszawa 1976, s. 293-348
Kowalczyk J., Mars i Parys. Uroczystości triumfalne i weselne w Krakowie w
1583 r., [w:] idem. W kręgu kultury dworu Jana Zamoyskiego, Lublin1980, s.
103 -159.
Król jedzie! Wizyty władców polskich w Gdańsku XV-XVIII w., Katalog
wystawy, Muzeum Gdańska, 6 lipca – 30 października 2018 r., t. 1: Eseje,
red. E. Kizik, t. 2: Katalog, red. Jacek Kriegseisen, Gdańsk 2018
Makowski T., Poselstwo Jerzego Ossolińskiego do Rzymu w roku 1633,
Warszawa 1996.
Mosingiewicz A., Kaczor D., Emblematyka w służbie władzy. Adama Jacoba
Martieniego corpus emblematicum, czyli projekt chorągwi gdańskich straży
obywatelskich z okazji intrady Ludwiki Marii Gonzagi do Gdańska w 1646
roku, [w:] Sztuka w kręgu władzy. Materiały LVII Ogólnopolskiej Sesji
Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki poświęconej pamięci Profesora
Szczęsnego Dettloffa (1878-1961) w 130. rocznicę urodzin, Toruń, 13-15
listopada 2008, red. E. Pilecka, K. Kluczwajd, Warszawa 2009, s. 161-178.
Mossakowski S., Orbis Polonus studia z historii sztuki XVII-XVIII wieku,
Warszawa 2002, s. 56-65, 85-141, 164-196.
Mroziewicz K., Pamięć o wjeździe Zygmunta III do Krakowa (1587) i
problem reprezentacji oprawy artystycznej uroczystości w przekazach
drukowanych w XVI i XVII wieku, „Rocznik Historii Sztuki”, 44: 2019, s.
163-177.
http://journals.pan.pl/dlibra/publication/131207/edition/114605/content
Nowaszczuk J. , Jasnogórskie homagium koronacyjne, Szczecin 2019
Osiecka-Samsonowicz H., Polskie uroczystości w barokowym Rzymie 1587-
1696. Warszawa 2012.
Petrus J.T., Rolka Wazowska. Wjazd królowej Konstancji do Krakowa w roku
1605, Kraków 1996.
Rożek M., Ostatnia koronacja w Krakowie i jej artystyczna oprawa,
„Rocznik Krakowski”, 44: 1973, s. 97-112.
Rożek M., Uroczystości w barokowym Krakowie, Kraków 1976.
Śliwowska A., Uroczyste wjazdy monarsze do Wrocławia w latach 1527-
1620, Wrocław 2008.
Targosz K., Królewskie uroczystości weselne w Krakowie i na Wawelu 1512-
1605, Kraków 2007.
Theatrum ceremoniale na dworze książąt i królów polskich, red. M.
Markiewicz, R. Skowron, Kraków 1999.
Tracz Sz., Artystyczna oprawa brackich świąt i uroczystości w diecezji
krakowskiej do 1783 roku, „Rocznik Historii Sztuki”, 44: 2019, S. 227-248.
http://journals.pan.pl/dlibra/publication/131211/edition/114609/content
Walczak M., Uroczystości pięćsetlecia kanonizacji św. Stanisława w
Krakowie w r. 1753 okiem historyka sztuki, „Folia Historica Cracoviensia”, 9:
2003, s. 227-262.
Weil M.S., The Devotion of the Holy Hours and Roman Baroque Illusions,
„Journal of the Warburg and Courtland Institutes”, 37, 1974, s. 218-248.
Wesela, chrzciny i pogrzeby w XVI–XVIII wieku. Kultura życia i śmierci, red.
H. Suchojad, Warszawa 2001
Widacka H., Triumfy antyczne a entraty poselskie XVII w. w zbiorach
graficznych Biblioteki Narodowej, „Rocznik Biblioteki Narodowej”, 9: 1973,
s. 441-460.
Wijaczka J., Rejestr wydatków na poselstwo bawarskie w 1553 roku,
„Kieleckie Studia Historyczne”, 12: 1994, s. 205-237.
Woś J.W., Dwie wizyty legata papieskiego Enrica kardynała Caetaniego w
Warszawie 1596-1597 według relacji spisanej przez mistrza ceremonii
Giovanniego Paola Mucantego, Warszawa 1996.
Zdańkowska M., Rolka Sztokholmska skarb Zamku Królewskiego w
Warszawie, Warszawa 2019.
Żukowski J., Phoenix alter. Program ideowy pierwszej wizyty Władysława IV
w Gdańsku (1634), „Barok. Historia – Literatura – Sztuka”, 18: 2011, nr
2(36), s. 131-173.
Żukowski J., Architektura okazjonalna na uroczystości zaślubin i koronację
Ludwiki Marii Gonzagi w roku 1646, „Biuletyn Historii Sztuki”, 73: 2011, nr
1-2, s. 45-90.
Żukowski J., „Cnotą przewyższasz gockiego Adolfa”. Oprawa artystyczna
toruńskiej (1635) i elbląskiej (1636) intrady Króla Jego Mości, w: Polis –
Urbs – Metropolis, red. L. Lameński i E. Błotnicka-Mazur, Warszawa 2011,
s. 105-124.
Żukowski J., Arte et Marte: wileńskie bramy triumfalne Władysława IV,
„Chronicon Palatii Magnorum Ducum Lithuaniae”, vol. 2, 2011 (wyd. 2012),
s. 250-273.
Żukowski J., Święto sławy. Ingres koronacyjny Cecylii Renaty w 1637 roku,
„Biuletyn Historii Sztuki”, LXXV, 2013, 2, s. 233-293.
Żukowski J., Ephemeral Architecture in the Service of Vladislaus IV Vasa, w:
Ceremonial Entries in Early Modern Europe. The Iconography of Power, ed.
J.R. Mulryne, M.I. Aliverti, A.M. Testaverde, London 2015, s. 189-219.
Żukowski J., Żądza chwały. Władysław IV Waza w ikonografii
performatywnej, Warszawa 2018
Żygulski Z. jun., Wspaniały turniej sprawiony w Polsce (uwagi
kostiumologiczne), ”Biuletyn Historii Sztuki”, 54: 1992, nr 4, s. 3-22.
Żygulski Z. jun., Rolka Sztokholmska, [w:] Urbs celeberrima. Księga
pamiątkowa na 750-lecie lokacji Krakowa, red. A. Grzybkowski, Z. Żygulski
jun., T. Grzybkowska, Kraków 2008, s. 408-429.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: