Artysta nowoczesny – kapłan, cygan, błazen 3105-ANKCB-K
Jednym z wyznaczników nowoczesności w dziejach sztuki są przemiany miejsca społecznego, rangi i samoświadomości twórcy. Rozwinięta w wieku XVIII teoria geniusza, narodziny rynku sztuki i muzeów, powstanie akademii i innych form stowarzyszania się twórców oraz edukacji artystycznej doprowadziły do wyraźnej transformacji miejsca artystów na poziomie ekonomicznym i psychologicznym. Narodziły się nowe postawy, mogły one już po 1800 r. przybierać formy radykalne, bulwersujące społeczeństwo, mogły niekiedy wypierać twórczość samą (bycie członkiem elity artystycznej wystarcza, nie trzeba już malować, komponować itp.).
Motywacje i sposoby samookreślania się (strój, specyficzna obyczajowość, miejsce tworzenia itp.) bywały różne, z reguły miały jednak na celu odróżnienie się. Cyganeria jest jedną z najlepiej widocznych formuł tej rewolucji. Artysta mógł być odmieńcem, wyrzutkiem, buntownikiem, chorym, „innym“. Ale mógł też dochodzić do pozycji „arystokratycznej“, stylizując się na „księcia-malarza“, tworząc okazałą rezydencję, odgrywając spektakl (fikcyjnego, pozornego?) tworzenia. Stylizacja „bycia artystą“ mogła również wyrażać się w podejmowaniu roli kapłana nowych obrzędów, nawet w realnym przejmowaniu duchowego bądź realnego przywództwa narodowego. Ok. 1900 awangardy w wielu krajach rozwiną niektóre z owych XIX-wiecznych koncepcji w jeszcze bardziej radykalny sposób.
Przedmiotem analizy będą rozmaite przejawy konstruowania artystyczności w epoce nowoczesnej, w tym m.in. strój, język, życie rodzinne, przestrzeń tworzenia (pracownia, dom), formy kultu artysty, w tym pogrzeby, nagrobki, pomniki.
Materiał proponowany na zajęcia obejmuje zjawiska ze sztuki europejskiej (w tym polskiej) od ok. 1800 do pierwszych dekad XX w.
Sięgając do różnego rodzaju źródeł, a także opracowań – religioznawczych, historycznoliterackich, antropologicznych, do przykładów z różnych sztuk, w tym filmu, uczestnicy będą mieli za zadanie szukać mutacji dawnych toposów, legend, odkrywać powody zainteresowania życiem artysty, demaskować „klisze“, także te konstruowane przez samych twórców. Dlatego materiał do analiz mogą stanowić teksty historiograficzne i teoretyczne, literatura piękna dotycząca twórczych jednostek (np. H. Balzac, M. Shelley, O. Wilde, V. Woolf, Th. Mann, N. Żmichowska), także ta popularna, filmy o artystach, biograficzne i nie tylko, wreszcie ikonografia – obrazy, rysunki, wizerunki twórców przy pracy, autoportrety itp.
Metody prowadzenia zajęć: konwersatorium / praca z tekstem / praca w grupie.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu kursu student/ka:
K_W02 – zna podstawową terminologię historyczno-artystyczną dotyczącą dzieł sztuki, w szczególności w zakresie technik, materiałów, funkcji, datowania, warunków przechowywania
K_W03 – ma uporządkowaną wiedzę ogólną z zakresu historii sztuki, obejmującą dzieje, teorię i metodologię dyscypliny
K_W04 – ma uporządkowaną wiedzę szczegółową z zakresu historii sztuki w ujęciu chronologicznym, tematycznym i problemowym, w zakresie najważniejszych artystycznych kierunków, ruchów, tendencji, środowisk
K_W16 – ma podstawową wiedzę o powiązaniach historii sztuki z innymi dziedzinami nauki, jak historia, filozofia, antropologia, wiedza o kulturze, religii i literaturze
K_W17 – zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji obiektów sztuki, stosowane w historycznej i aktualnej historii sztuki i potrafi je dostosować do badania konkretnego dzieła
K_U01 – potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje, wykorzystując różne źródła i sposoby
K_U03 – potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami historii sztuki w typowych sytuacjach profesjonalnych
K_U04 – potrafi rozpoznać różne rodzaje obiektów sztuki (pod względem techniki, tematu, typologii, chronologii, stylistyki, genezy, atrybucji) oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych metod, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego i miejsca w procesie historyczno-kulturowym, umie opisać dzieła omawianego okresu identyfikując i wartościując zjawiska i problemy szczególnie istotne
K_U06 – umie samodzielnie zdobywać wiedzę i zdobywać umiejętności badawcze kierując się wskazówkami opiekuna naukowego
K_U07 – posiada umiejętność merytorycznego argumentowania z wykorzystaniem poglądów różnych badaczy historii sztuki i historii kultury oraz umiejętność wyciągania wniosków
K_U10 – posiada umiejętność przygotowywania typowych prac w języku polskim, dotyczących zagadnień szczegółowych, z wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych oraz innych źródeł
K_U11 – posiada umiejętność przygotowania wystąpień ustnych w języku polskim, dotyczących zagadnień szczegółowych, z wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych w zakresie historii sztuki oraz innych źródeł
K_U12 – ma umiejętności językowe w zakresie historii sztuki, zgodnie z wymaganiami określonymi dla poziomu B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego
K_U13 – potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w niej różne role
Kryteria oceniania
Wygłoszenie referatu na zajęciach na wybrany i samodzielnie opracowany temat, złożenie go w formie pisemnej (esej) na koniec semestru, aktywność dyskusyjna na konwersatorium.
Dopuszczalne są maks. 3 nieobecności nieusprawiedliwione.
Literatura
O. Bätschmann, Ausstellungskünstler. Kult und Karriere im Modernen Kunstsystem, Köln 1997.
- Bagińska A., Pracownia artysty w polskiej sztuce i kulturze drugiej połowy XIX i początku XX w., Warszawa 2015.
- Bagińska A. (red.), The space of creation in art and art history, Warsaw 2015.
- Becker H.S., Art Worlds, Berkeley 1982.
- Belting H., The Invisible Masterpiece, Chicago 2001.
- Cahn W., Arcydzieła. Studia z historii pojęcia,Warszawa 1988.
- Cyganeria warszawska, red. S. Kawyn, Wrocław 2004.
- Emison P., Creating the „Divine“ Artist from Dante to Michelangelo, Leiden 2004.
- Franck D., Bohema. Życie paryskiej cyganerii na początku XX wieku, Warszawa 2000.
- Golka M., Socjologia sztuki, Warszawa 2008.
- Heinich N., Być artystą. Rzecz o przekształceniach statusu malarzy i rzeźbiarzy, Warszawa 2007.
- tejże, Socjologia sztuki , Warszawa 2010.
- Klibansky R., E. Panofsky, F. Saxl, Saturn i melancholia. Studia z historii, filozofii, przyrody, medycyny, religii oraz sztuki, Kraków 2009.
- Kowalczykowa A., Ciemne drogi szaleństwa, Kraków 1978.
- Kris E., O. Kurz, Die Legende vom Künstler, 1934 [i wersje w innych jęz.]
- Leyko M., Teatr w krainie utopii: Monte Verità, Mathildenhöhe, Hellerau, Goetheanum, Bauhaus, Gdańsk 2012.
- Ogień Niestrzeżony. Pracownie malarzy polskich XIX i XX wieku, katalog wystawy Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 1995.
- Pieńkos A., Dom sztuki. Siedziby artystów w nowoczesnej kulturze europejskiej, Warszawa 2005 (i zmieniona wersja angielska z 2016).
- Poprzęcka M., Wizerunek mistrza, w: Ikonografia romantyczna: materiały Sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk, Nieborów 1975 r., red. M. Poprzęcka, Warszawa 1977.
- tejże, „Wielcy artyści“, „arcydzieła“ i inne słowa, w: tejże, Pochwała malarstwa, Gdańsk 2000.
- Pracownia i dom artysty XIX i XX wieku. Mitologia i rzeczywistość. Materiały z konferencji Instytutu Historii Sztuki UW oraz Stowarzyszenia Historyków Sztuki w Warszawie 25 i 26 kwietnia 2002 r., red. A. Pieńkos, Warszawa 2002.
- Starobinski J., Portret artysty jako linoskoczka, „Literatura na Świecie” 1976, nr 9.
- The Studio Reader. On the Space of Artists, red. M. J. Jacob, M. Grabner, Chicago-London 2010.
Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976.
- Wittkower M. i R., Born under Saturn. The Character and Conduct of Artists, London 1963.
- W tej pracowni zamknąłem me życie. Pracownie malarzy polskich XIX i pocz. XX wieku, katalog wystawy Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 1991.
- Z problemów prozy – powieść o artyście, red. W. Gutowski i E. Owczarz, Toruń 2006.
- Życie artysty: problemy biografiki artystycznej. Materiały Seminarium Metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Nieborów 1994, red. M. Poprzęcka, Warszawa 1995.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: