Sztuka i kultura wizualna Żydów w XIX-XX w. 3104-WHJS16RP-OG

W XIX wieku kształtowała się nowoczesna, świecka kultura i sztuka żydowska, pojawili się pierwsi malarze i rzeźbiarze Żydzi – m.in. Josef Israels w Holandii, Max Liebiermann w Niemczech, Mark Antokolski w Rosji, w Polsce Maurycy Gottlieb. Żydowskie idee narodowe (m.in. integracja, syjonizm, jidyszyzm) znalazły odbicie także w sztuce. Artyści współtworzyli nową żydowską ikonosferę – symboliczny wizerunek narodu, jego historii i kultury, odnosili się do antysemityzmu, idei asymilacyjnych oraz umacniającego się żydowskiego nacjonalizmu. Ważnym doświadczenie, była fala pogromów, która w latach 1903-1906 przeszła przez ziemie cesarstwa rosyjskiego. Przełom XIX i XX wieku to czas, gdy w Palestynie, w bliskości ze sztuką tworzoną w Europie rodzi się sztuka nowoczesnego Izraela. Dla jej rozwoju najważniejsze było powołanie w 1906 roku w Jerozolimie Szkoły Rzemiosł Artystycznych Becalel.
I wojna św. zmieniła rolę sztuki w społeczności żydowskiej. Przez krótki okres po rewolucji październikowej w Rosji trwał dynamicznie rozwijała się żydowska sztuka narodowa (Kultur Lige), w początkach lat 20. XX w. żydowska awangarda przenosi się do Berlina, Warszawy (Chaliastre), Paryża (Chagall).
Ważną częścią żydowskiego dziedzictwa jest także sztuka artystów – Żydów, którzy tworzyli sztukę bez narodowych powinności, jak np. członkowie grupy dada czy twórcy, którzy stali się częścią Ecole de Paris.
W Polsce – w Warszawie, Lwowie, Wilnie i Krakowie powstawały ugrupowania artystyczne od Jung Jidysz do Jung Wilne, organizowano wystawy, powstawały stowarzyszenia działające na rzecz sztuk pieknych (np. Żydowskie Towarzystwo Krzewienia Sztuk Pięknych). Otwarto kolejne (po warszawskim Muzeum im. Mathiasa Bersohna) muzea żydowskie: w Wilnie i we Lwowie.
II wojna światowa – sztuka w gettach i obozach koncentracyjnych. Zagłada w sztuce.

Zob. "Zakres tematów" w danym cyklu dydaktycznym.

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne
ogólnouniwersyteckie

Efekty kształcenia

Po zaliczeniu bloku/specjalizacji student:

– ma uporządkowaną wiedzę o historii sztuki i kultury wizualnej

Żydów w XIX i XX w.

– zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych

wytworów kultury właściwych dla tradycji żydowskiej

– potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać i wykorzystywać

informacje z wykorzystaniem różnych źródeł

– potrafi zanalizować najważniejsze zjawiska/prądy nowoczesnej

sztuki żydowskiej

– rozumie najważniejsze zagadnienia intelektualne, dylematy,

preferencje estetyczne formułowane wewnątrz społeczności

żydowskiej w XIX i XX w.

Kryteria oceniania

- obecność na zajęciach
- test

Literatura

Żydzi w Polsce. Obraz i słowo, pod red. Marka Rostworowskiego, Warszawa 1993
Jerzy Malinowski, Malarstwo i rzeźba Żydów Polskich w XIX i XX wieku, Warszawa 2000
Artur Tanikowski, Malarze żydowscy w Polsce, cz. 1 i 2, Edipresse, Warszawa 2006
Tamara Sztyma-Knasiecka, Syn swojego Ludu. Twórczość Henryka Glicensteina 1870-1942 (t. III Archiwum Sztuki Polskiej), Warszawa 2008
Natasza Styrna, Zrzeszenie Żydowskich Artystów Malarzy i Rzeźbiarzy w Krakowie (1931-1939), Warszawa 2009
Artur Kamczycki, Syjonizm i sztuka. Ikonografia Teodora Herzla, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań – Gniezno 2014

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3104-WHJS16RP-OG w USOSweb