Staropolska sztuka wojenna na tle europejskim XVI-XVIII w. Geneza-Rozwój-Upadek (I) 3104-WH15NAG/Z-OG

Studenci na podstawie tak literatury polskiej jak obcojęzycznej będą mogli zaznajomić się z problemami dt. organizacji, struktury, wyposażenia wojsk tak koronnych jak litewskich począwszy od rozpoczęcia zmagań na teatrze wschodnim ( 1492) po plany wojny tureckiej Władysława IV ( 1648). Wykłady nie będą omawiały dziejów wojennych Rzeczypospolitej ( kampanie, bitwy ), ale syntetycznie będą ukazywały przemiany zachodzące w wojskowości staropolskiej pod wpływem zmagań tak na teatrze północnym ( prusko-inflanckim), wschodnim ( wojny z Moskwą) oraz płd-wsch ( najazdy tatarskie na Rzeczypospolitą). Stąd problematyka zajęć będzie dotyczyła w szczególności:
-organizacji i struktury wojska koronnego i litewskiego w omawianym okresie;
-składu społeczno-narodowego tak oficerów jak żołnierzy na obu teatrach działań wojennych;
-składu wyznaniowego armii rzeczypospolitej w omawianym okresie;
-kosztów utrzymania armii w związku z przemianami zachodzącymi w jej organizacji- od obrony potocznej po oddziały sił kwarcianych;
-odrębności w organizacji sił W.Ks. Lit. w tym udziału ziemskiej służby litewskiej w obronie teatru wschodniego w konfrontacji z Moskwą;
-odrębności staropolskiej sztuki wojennej XVI-XVII w.- na ile różniła się ona od armii państw ościennych w ówczesnej Europie ( moskiewskiej, szwedzkiej, cesarskiej czy francuskiej)
-przemian zachodzących w taktyce , uzbrojeniu i organizacji sił zbrojnych państw zachodnioeuropejskich i ich wpływu na koronną sztukę wojenną w XVI w.;
-wpływu reform batoriańskich na wojskowość staropolską przełomu XVI/XVII wieku’
-wpływu teoretyków i praktyków wojennych ( na czele z Gustawem Adolfem szwedzkim) na przeobrażenia w organizacji, strukturze i taktyce wojsk Rzeczypospolitej;
-prób reform wojsk Rzeczypospolitej w I połowie XVII w. , w tym założenia pierwszych szkół rycerskich dla braci szlacheckiej;
-organizacji naczelnego dowództwa tak w siłach koronnych jak litewskich w tym składu sztabu hetmańskiego;
-zmian zachodzących w systemie utrzymania i opłacania wojska stałego jak innych oddziałów państwowych i niepaństwowych;
-stosunku wojska do własnego społeczeństwa i odwrotnie tak w trakcie prowadzonych działań wojennych jak w okresie pokojowym;
-prezentacji liczebności sił Rzeczypospolitej w kontekście liczebności innych armii europejskich w ww. okresie;
-problemów związanych z utrzymaniem i wyposażeniem wojska wynikających z ograniczonego budżetu Rzeczypospolitej i niechęci szlachty do składania podatków na rzecz armii.

1.Przedstawienie źródeł i literatury odnoszącej się do armii rzeczypospolitej XVI-XVII w.
2.Zagrożenia ze strony Tatarów w I połowie XVI w. na przykładzie bitwy pod Kleckiem w 1506 r.
3.Struktura i organizacja chorągwi wchodzących w skład tzw. obrony potocznej do obrony kresów płd-wsch. Rzeczypospolitej .
4.Rywalizacja W.Ks. Lit. z Moskwą na teatrze wschodnim za I Jagiellona na przykładzie działań z 1514 r. ( Smoleńsk- Orsza)
5.Wojskowa myśl operacyjna hetmana w. kor. Jana Tarnowskiego w kontekście kampanii starodubsko-homelskiej 1531 r.
6. Teoretyczna myśl wojskowa Korony i Litwy w połowie XVI wieku na tle piśmiennictwa wojskowego europejskiego ( J.Tarnowski, consilium rationis bellicae,F.Zebrzydowski, Regulaminy wojskowe; A.Hohenzollern, Kriegsordnung).
7.Siły Korony i Litwy w dobie panowania ostatniego Jagiellona –Zygmunta Augusta w kontekście nieudanej wyprawy radoszkowickiej.
8.Armia koronna i litewska w dobie I wojny północnej w rywalizacji o Inflanty (1560-1570) – różnice i podobieństwa z organizacją , strukturą innych armii walczących w Inflantach ( duńską, szwedzką oraz moskiewską).
9.Reformy batoriańskie w dobie walk z Moskwą. Od Połocka ( 1579) do Pskowa ( 1581) . Wpływ reform na rozwój staropolskiej sztuki wojennej w XVI-XVIII w. ( piechota wybraniecka, artyleria, rozwój husarii).
10.W konfrontacji z zachodnioeuropejską sztuką wojenną na polach Byczyny ( 24 I 1588). Zamoyski a Maksymilian –analiza składu i działań operacyjnych rywalizujących armii o polską koronę!
11.Struktura, organizacja oraz uzbrojenie i wyposażenie chorągwi kwarcianych działających na trzech odrębnych teatrach operacyjnych Rzeczypospolitej.
12.Powstanie autoramentu cudzoziemskiego za Władysława IV w kontekście przygotowań Rzeczypospolitej do wojny smoleńskiej ( 1632-1634) z Moskwą. Stały element w strukturze wojsk I rzeczypospolitej do końca XVIII w.
13.Siły Rzeczypospolitej, ich organizacja, skład i taktyka w kontekście toczonych działaniach wojennych doby wojny trzydziestoletniej ( 1618-1648). Co działania te wniosły do staropolskie sztuki wojennej , mając na uwadze zmagania ze Szwecją Gustawa Adolfa począwszy od 1617 do 1629 r.( wojna o ujście Wisły).
14.Kozaczyzna zaporoska – odrębny rodzaj sił państwowych w służbie Rzeczypospolitej – pierwsze powstania i brak koncepcji rozwiązania problemu kozackiego przez władze Rzeczypospolitej ( 1591-1638).
15.Kondotier czy obywatel? –postawy wojska Rzeczypospolitej szlacheckiej wobec społeczeństwa na podstawie źródeł epoki. Teoria a praktyka ( na podstawie artykułów wojennych publikowanych przed kampaniami wojennymi).

Metody dydaktyczne:

Wykład połączony z prezentacją literatury specjalistycznej dt. historii wojen i wojskowości; poza omówieniem dorobku poszczególnych badaczy wojskowości, głównych ich dziedzin i pól badawczych prowadzący zaznajamia studentów z ich pracami, podstawowymi dla prezentacji głównych problemów z zakresu historii wojskowości staropolskiej.

Studenci powinni posiadać podstawową wiedzę dotyczącą znajomości dziejów Rzeczypospolitej na tle powszechnym XVI-XVII wieku, gdyż wykład będzie poświęcony specjalistycznym zagadnieniom z dziedziny wojen i wojskowości.