Rosja-ZSRR-Federacja Rosyjska (XX-XXI w.) (blok: Historia Rosji) 3104-WH15HRTR2-OG

Przedmiotem wykładu będą dzieje Cesarstwa Rosyjskiego, Rosji bolszewickiej, Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich, a następnie Federacji Rosyjskiej w ciągu XX w., do czasów współczesnych. Wykład obejmie, zatem analizę sytuacji Rosji u progu XX w., przebieg i konsekwencje wojny rosyjsko – japońskiej oraz rewolucji 1905 r. Omówione zostaną: udział Rosji w I wojnie światowej, a następnie geneza i przebieg rewolucji 1917 roku w Rosji i wojny domowej. Dużo uwagi poświęcone zostanie początkom i organizacji państwa bolszewickiego w latach 1918 – 1923, okolicznościom dojścia do władzy Józefa Stalina, działalności organów bezpieczeństwa oraz polityce wewnętrznej ZSRS, w tym kolektywizacji i forsownej industrializacji oraz „Wielkiej czystce” lat 1937 – 1939. Obszernie omówiona zostanie także polityka zagraniczna ZSRS i Międzynarodówki Komunistycznej (Kominternu), oraz geneza wybuchu II wojny światowej, a następnie przebieg wojny niemiecko - sowieckiej. Przedmiotem analizy będzie następnie sytuacja wewnętrzna w ZSRS po zakończeniu wojny, geneza i skutki „zimnej wojny”, ewolucja systemu politycznego po śmierci Stalina. Historia ZSRS w latach 60-tych i 70-tych przedstawiona zostanie na tle sytuacji międzynarodowej z uwzględnieniem sytuacji wewnętrznej w bloku komunistycznym i ewolucji „zimnej wojny” z Zachodem. Dużo uwagi poświęcone zostanie ekonomicznym, politycznym i społecznym przyczynom upadku ZSRS od połowy lat 80-tych do 1991 roku. Ostatni wykład dotyczyć będzie głównych problemów ekonomicznych, społecznych i politycznych współczesnej Rosji, a także jej polityki zagranicznej w latach 1991 – 2014.

Zakres tematów:
1. Rosja w pierwszych latach XX w.
Sytuacja społeczna, ekonomiczna i demograficzna Rosji u progu XX w., mapa polityczna przedwojennej Rosji; przyczyny, przebieg i konsekwencje wojny rosyjsko – japońskiej (1904 – 1905) i rewolucji 1905 r. Reformy Piotra Stołypina, powstanie Ententy. Polityka wewnętrzna i zagraniczna caratu w ostatnich latach przed I wojną św.
2. Rosja w czasie I wojny światowej
Przebieg działań militarnych i ich konsekwencje; sytuacja gospodarcza i społeczna Rosji w czasie wojny; wybuch rewolucji lutowej.
3. Rewolucja październikowa i powstanie państwa bolszewików (1917- 1921)
Przyczyny i przebieg rewolucji październikowej, program polityczny i taktyka RKP (b). Powstanie i organizacja państwa bolszewickiego. Polityka gospodarcza, społeczna i zagraniczna partii bolszewickiej. Czerwony terror: jego przyczyny i konsekwencje.
4. Wojna domowa w Rosji (1918 – 1921)
Pokój brzeski, przebieg wojny domowej w Rosji, wojna z Polską; sytuacja społeczna i polityczna Rosji sowieckiej w okresie wojny domowej: komunizm, wojenny, bunty chłopskie.
5. Od Lenina do Stalina: Rosja bolszewicka i Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich w latach 1922 – 1928
Nowaja Ekonomiczeskaja Politika, polityka zagraniczna – stosunek do sytuacji w Niemczech i w Polsce; Śmierć W. I. Lenina, sukcesja władzy: przejęcie władzy przez J. W. Stalina, rozprawa z opozycją. Główne problemy polityczne i gospodarcze Rosji w latach 1924 – 1928; rozpoczęcie kolektywizacji, ogłoszenie plan 5-cioletniego.
6. Budowa potęgi (1929 – 1939)
ZSRS wobec Wielkiego kryzysu” na Zachodzie, intensywna industrializacja, wprowadzenie „stalinowskiej” konstytucji 1936; powstanie systemu GUŁAG-ów, kult J. Stalina, rozbudowa armii, plany ataku na Zachód; wielka czystka: przyczyny, przebieg skutki.
7. Wobec wojny (1939 – 1943)
ZSRS wobec perspektywy wojny, stan Armii Czerwonej, sytuacja polityczna na Dalekim Wschodzie, układ Ribbentrop – Mołotow, agresja na Polskę i Finlandię. Stosunki niemiecko – sowieckie, konsekwencje klęski Francji, polityka sowiecka wobec Niemiec i Europy wiosną 1941 r. Agresja niemiecka na ZSRS i jej skutki, obrona Moskwy; powstanie Wielkiej Koalicji i jej funkcjonowanie; nieudana próba ofensywy wiosennej Armii Czerwonej, atak niemiecki na Kaukaz i Stalingrad, kapitulacja 6 armii feldmarszałka Paulusa pod Stalingradem;
8. Ku zwycięstwu (1943 – 1945)
Bitwa pod Kurskiem i dalsza ofensywa sowiecka na Zachód; cele polityki sowieckiej w drugiej fazie wojny; operacja „Bagration”, zajęcie Bałkanów i części ziem polskich; główne kierunki polityki sowieckiej w II fazie wojny. Rok 1945, konferencja w Jałcie, ostateczne pokonanie Niemiec i jego konsekwencje.
9. Umacnianie imperium i zimna wojna (1945 – 1953)
Konferencja w Poczdamie, sytuacja ZSRS po zakończeniu wojny, cele polityczne J. Stalina, zapadanie „żelaznej kurtyny”. Zimna wojna: blokada Berlina, powstanie RFN, walka o pokój, wybuch wojny w Korei. Sytuacja wewnętrzna ZSRS, czystka antysemicka, wzmożenie terroru, przygotowania do wojny.
10. Odwilż (1953 – 1956)
Śmierć J. Stalina: okoliczności i konsekwencje, walka o sukcesję; Odprężenie na arenie międzynarodowej. Zmiany w polityce wewnętrznej, ograniczenie terroru. Interwencja zbrojna na Węgrzech i jej konsekwencje, przełom w październikowy w Polsce i stosunki w obozie komunistycznym, w tym zwłaszcza z Chińską Republiką Ludową.
11. Od odprężenia do globalnej konfrontacji (1956 – 1968)
Zmiany w polityce wewnętrznej, częściowa destalinizacja (XXII Zjazd KPZR 1961 r.); polityka gospodarcza Nikity Chruszczowa, narastanie konfliktu z Zachodem (kryzysy: berliński, kubański), konflikt z Chińską Republiką Ludową. Przejęcie władzy przez Leonida Breżniewa, interwencja w Czechosłowacji i doktryna Breżniewa o ograniczonej suwerenności państw satelickich.
12. Era stabilizacji i odprężenia (1969 – 1979)
Polityka zagraniczna i wewnętrzna ery breżniewowskiej; Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie jej ustalenia i konsekwencje; działalność dysydentów; wyścig zbrojeń: przebieg i konsekwencje. Interwencja ZSRS w Afganistanie i jej konsekwencje.
13. Schyłkowe lata ZSRS (1980 – 1991)
Reakcja władz ZSRS na powstanie „Solidarności” w Polsce; sytuacja gospodarcza i społeczna w ZSRS w latach 80-tych. Okoliczności dojścia do władzy Michaiła Gorbaczowa, katastrofa w Czarnobylu; pieriestrojka: założenia i realizacja; przebieg rozkładu imperium.
14. Federacja Rosyjska 1991 – 2014
Powstanie i ustrój Federacji Rosyjskiej; jej polityka wewnętrzna i zagraniczna w pierwszych latach rządów B. Jelcyna; powstanie Wspólnoty Niepodległych Państw. I wojna czeczeńska i jej konsekwencje. Dojście do władzy Władimira Putina i główne kierunki jego polityki. II wojna czeczeńska i dążenie do restauracji imperium.
15. Podsumowanie: test sprawdzający

Metody dydaktyczne:
Wykład z elementami dyskusji.

Student powinien posiadać podstawową wiedzę zakresu historii świata i Europy w w XIX i XX w.