Podbój czy obrona? Ekspansja terytorialna państwa carów w interpretacji historyków rosyjskich XVIII–XX w. 3104-WH14BLA

Pełny opis przedmiotu
Podczas wykładu zostaną omówione koncepcje historyków rosyjskich, objaśniające przyczyny i znaczenie w rosyjskich dziejach ekspansji terytorialnej państwa moskiewskiego, a następnie Imperium Rosyjskiego począwszy od włączenia Republiki Nowogrodzkiej w granice Wielkiego Księstwa Moskiewskiego przez Iwana III Srogiego (1478), po włączenie w granice Imperium królestw gruzińskich (1801).
Podczas wykładu omówione zostaną koncepcje historyków rosyjskich począwszy kniazia Michała Szczerbatowa, oficjalnego historiografa Imperium w czasach Katarzyny II (1762–1796), po historyków marksistowskich. Uwzględnione zostaną także wybrane koncepcje współczesne.
W wykładzie wskazane zostaną czynniki naukowe (odkrycia źródeł, doskonalenie metod badawczych, oddziaływanie koncepcji filozoficznych i szkół historycznych), jaki i pozanaukowe (wydarzenia polityczne, przemiany społeczne, dominująca ideologia państwa i in.), których wpływ widoczny jest w koncepcjach historyków.

Zakres tematów
– Ekspansja terytorialna państwa moskiewskiego i Imperium Rosyjskiego XV–początek XIX w. – kraje i terytoria, najważniejsze wydarzenia.
– Interpretacje sformułowane przez historyków rosyjskich na temat:
a) włączenia Republiki Nowogrodzkiej (1478) w granice Wielkiego Księstwa Moskiewskiego;
b) włączenia w granice carstwa moskiewskiego Chanatu Kazańskiego (1552) i Chanatu Astrachańskiego (1556);
c) podbój Syberii XVI–XVIII w.
d) włączenie lewobrzeżnej Ukrainy (1667/1686) – Kozacy dnieprowscy
e) walka o dostęp do Morza Bałtyckiego w czasach Iwana IV Groźnego; włączenie Inflant, Estonii, Ingrii, Karelii w granice Rosji (1721);
f) włączenie w granice Imperium Chanatu Krymskiego (1783);
g) udział Rosji w rozbiorach Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1772, 1793, 1795);
h) ekspansja na Kaukaz od uznania zwierzchności Iwana IV przez króla Kachetii (1527) do 1801 r.
– Interpretacje:
a) w ujęciu oficjalnych historiografów Imperium w czasach Katarzyny II i Aleksandra I – kniaź Michał M. Szczerbatow, Mikołaj M. Karamzin;
b) fundamentalne zmiany interpretacyjne w historiografii oficjalnej u progu lat 30. XIX w.: Michał P. Pogodin, Mikołaj G. Ustrjałow;
c) historiografia oficjalna drugiej połowy XIX w. – podtrzymanie głównych tez sformułowanych w latach 30. i 40.: Dymitr I. Iłowajski;
c) tzw. szkoła państwowa wobec rozbudowy terytorialnej państwa moskiewskiego i Imperium Rosyjskiego: Sergiusz S. Sołowjow
d) ekspansja terytorialna w ujęciu tzw. szkoły socjologicznej: Wasilij O. Kluczewski;
e) marksistowska interpretacja ekspansji przed rewolucją 1917 i po niej: Michał M. Pokrowski;
f) nowe ujęcia i stare koncepty w historiografii ZSRS;
g) interpretacje współczesne: Aleksy I. Miller.
– Podsumowanie.