Wstęp do historii społecznej (blok: Historia społeczna XIX i XX w.) 3104-WH11WHS

Niniejszy cykl wykładów jest obowiązkowy dla studentów I roku studiów magisterskich historii, którzy są uczestnikami bloku tematycznego "Historia społeczna", ale dostępny i przydatny również dla adeptów innych kierunków, których serdecznie zapraszamy. Ma on zaznajomić słuchaczy z najważniejszymi metodami badawczymi i dorobkiem historii społecznej XIX i XX wieku (chociaż niektóre przykłady ich zastosowania będą dotyczyły również epok wcześniejszych). W trakcie zajęć przeanalizujemy główne koncepcje tradycyjnej i współczesnej socjologii, stosowane w studiach nad przeszłością społeczeństw europejskich i pozaeuropejskich ze szczególnym uwzględnieniem polskiego. Omówimy źródła (zwłaszcza masowe) służące tym badaniom oraz sposoby ich wykorzystywania. Zajmiemy się poszczególnymi "szkołami badawczymi", inspirowanymi przez kolejne wielkie nurty refleksji intelektualnej - od pozytywizmu do postmodernizmu. Uwzględnimy również "narodowe szkoły historii społecznej" i ich najważniejsze koncepcje. Zastanowimy się nad punktami widzenia antropologów kulturowych i ich rosnącym wpływem na historyków społeczeństwa. Wiele miejsca poświęcimy problemom zmiany i modernizacji społecznej, roli czynników demograficznych, gospodarczych i kulturowych, oddziaływaniu na zachowania społeczne religii i ideologii, kwestiom pamięci i tożsamości zbiorowej. Rozważaniom teoretycznym będzie towarzyszyć prezentacja najciekawszych artykułów i najznakomitszych książek z tego zakresu. Sporo uwagi poświęcimy kwestiom przydatności różnych kryteriów podziałów społecznych oraz czynnikom określającym społeczne więzi.
Wiedza zdobyta przez pilnych słuchaczy ułatwi im, jak sądzę, udział w ćwiczeniach i seminariach oraz pisanie prac magisterskich z najszerzej rozumianej historii społecznej.

Zakres tematów:
1. Geneza badań nad historią społeczną. Przegląd dawniejszej historiografii
2. Historia społeczna wśród nauk historycznych i na tle współczesnej humanistyki
3. Materiały do badań nad historią społeczną - źródła narracyjne i masowe
4. Metody kwantytatywne. Od rejestrów danych do "kliometrii"
5. Demografia historyczna i historia gospodarcza a historia społeczna
6. Koncepcje i wyniki: rola społeczna, płeć i identyfikacja z rolą płciową, rodzina i pokrewieństwo. Modele i wzorce
7. Koncepcje i wyniki: społeczność i tożsamość, przynależności grupowe, narody i nacjonalizm
8. Koncepcje i wyniki: podziały społeczne i ich kryteria, klasy społeczne, grupy statusowe, elity i grupy marginalne, ruchliwość społeczna
9. Mentalność i ideologia. Rola pamięci zbiorowej
10. Koncepcje modernizacji i zmiany społecznej. Społeczeństwo masowe i kultura masowa
11. Historia społeczna i antropologia kulturowa
12. Narodowe szkoły historii społecznej. Francja, Niemcy, Wielka Brytania
13. Przegląd badań nad dziejami społeczeństwa polskiego w XIX i XX wieku (cz. 1)
14. Przegląd badań nad dziejami społeczeństwa polskiego w XIX i XX wieku (cz. 2)
15. W kręgu najnowszych koncepcji i metod
Sprawdzian wiadomości - test zaliczeniowy

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne
ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Wykłady są obowiązkowe dla studentów I roku studiów magisterskich historii, którzy są uczestnikami bloku tematycznego „Historia społeczna”.

Efekty kształcenia

Po zaliczeniu wykładu student:
- potrafi prawidłowo operować terminologią z zakresu historii społecznej
- potrafi omówić podstawowe metody stosowane przez historyków społeczeństwa
- dobrze rozumie i potrafi kompetentnie analizować teksty naukowe z tego zakresu
- potrafi wyjaśnić przyczyny, przebieg i skutki procesów modernizacji społecznej w XIX i XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem ziem polskich
- potrafi porównywać wybrane aspekty odmiennych społeczności i kultur

Kryteria oceniania

Konieczna obecność na większości wykładów (co najmniej 9 z 15), znajomość i zrozumienie podstawowych informacji przekazywanych na zajęciach. Bezpośrednim warunkiem zaliczenia jest odpowiedź na pytania zawarte w krótkim, prostym teście o charakterze otwartym. Jeśli nie wypadnie on zadowalająco, słuchaczowi przysługuje prawo do zdawania ustnego kolokwium .

Literatura

J. Asmann, Pamięć kulturowa, Warszawa 2008; B. Anderson, Wspólnota wyobrażona. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu sie nacjonalizmu, Warszawa 1997; P. Burke, Historia i teoria społeczna, Warszawa 2000; R. Czepulis-Rastenis, "Klassa umysłowa". Inteligencja Królestwa Polskiego 1831-1862,Warszawa 1973; E. Domańska, Historie niekonwencjonalne. Refleksje o przeszłości w n owej humanistyce, Poznań 2006; E. Gellner, Narody i nacjonalizm, Warszawa 1991; A. F. Grabski, Dzieje historiografii, Poznań 2003; M. Halbwachs, Społeczne ramy pamięci, Warszawa 1969, 2008; E. Hobsbawm, Narody i nacjonalizm po 1780 roku: programy, mit, rzeczywistość, Warszawa 2010; Tenże, Tradycja wynaleziona, Kraków 2008; Historia społeczna, historia codzienności, mikrohistoria, wyd. W. Schulze, Warszawa 1995; Historia życia prywatnego, t. IV, red. G. Duby, M. Perrot Wrocław 1999, t. V, red. A. Prost, Wrocław 2000; I. Ihnatowicz, A. Mączak, B. Zientara, J. Żarnowski, Społeczeństwo polskie X-XX wiek, wyd. IV rozszerzone, Warszawa 1999; J. Jedlicki, Klejnot i bariery społeczne, Warszawa 1968; J. Jedlicki (red.), M. Janowski, J. Jedlicki, M. Micińska (autorzy), Dzieje inteligencji polskiej do 1918 roku, t. I-III, Warszawa 2008; D. R. Kelley, Granice historii. Badania przeszłości w XX wieku, Warszawa 2009; T. Kizwalter, O nowoczesności narodu. Przypadek Polski, Warszawa 1999; Kobieta i społeczeństwo na ziemiach polskich w XIX wieku, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 1995; J. Kocka, O historii społecznej Niemiec, Poznań 1997; C. Kuklo, Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009; M. Kula, Historia a socjologia, "Dzieje Najnowsze" r. XX, 1988, nr 3-4, s. 149-158; M. Kula, Wybór tradycji, Warszawa 2003; Tenże, Krótki raport o użytkowaniu historii, Warszawa 2006; W. Kula, Problemy i metody historii gospodarczej, Warszawa 1983; W. Mędrzecki, S. Rudnicki, A, Żarnowski, Społeczeństwo polskie w XX wieku, Warszawa 2003; P. Pleskot, Związki polskich humanistów badaczy z nauka francuską w latach 1956-1989, Warszawa 2007; Przemiany społeczne w Królestwie Polskim 1815-1849, red. W. Kula, J. Leskiewiczowa, Warszawa 1980; W. Reinhard, Życie po europejsku. Od czasów najdawniejszych do współczesności, Warszawa 2009; A. D. Smith, Kulturowe podstawy narodów: hierarchia, prawo, republika, Kraków 2009; Społeczeństwo w dobie przemian, Wiek XIX i XX, red. M. Nietyksza i in., Warszawa 2003; J. Szacki, Historia myśli socjologicznej cz. 1-2, Warszawa 1981 (i nast. wydania); A. Szwarc, Zespół Badawczy Historii Społecznej Polski XIX i XX Wieku w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, "Przegląd Historyczny", t. XCVI, 2005, z. 1, s. 123-133; J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984; A. Żarnowska, Kobieta i rodzina w przestrzeni wielkomiejskiej w miastach polskich w XIX i XX wieku, Warszawa 2013; J. Żarnowski, Historia społeczna. Metodologia - ewolucja - perspektywy [= Metamorfozy społeczne 3], Warszawa 2011; Tenże, Historia społeczna w XXI wieku, [w:] Metamorfozy społeczne 2. Badania nad dziejami społecznymi XIX i XX wieku, Warszawa 2007, s. 9-37.

Wskazane lektury nie są obowiązkowe; stanowią one raczej tworzywo wykładu. Osoby gruntowniej zainteresowane niektórymi tematami mogą sięgać do poszczególnych pozycji

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3104-WH11WHS w USOSweb