Wojsko i wojskowość w Rzeczypospolitej XVI-XVII wieku .Cz .1: Wojsko i wojskowość Korony i W.Ks. Lit. w XVI wieku - c.d. 3104-WH11NAG1

1.Stan źródeł i podstawowej literatury dt. funkcjonowania armii polsko-litewskiej w XVII wieku na tle europejskim. Postulaty badawcze oaz stan badań.
2.Wojskowość polsko-litewska w początkach /xvii wieku w kontekście dymitriad i wojny z Moskwą (1609-1619); wpływ działań na wschodzie na stan morale i dyscypliny wojska; ukazanie systemu skarbowo-woskowego Rzeczypospolitej w kontekście konfederacji wojskowych po 1612 r. Powstanie nowych formacji woluntarskich w wojsku – Lisowczycy i ich wpływ na charakter działań na wschodzie.
3.Początek wojen ze Szwecją (1600-1629); znaczenie powstania teatru prusko-inflanckiego dla Rzeczypospolitej i jego specyfika; znaczenie zagrożenia Rygi i Gdańska dla funkcjonowania szlacheckiej Rzeczypospolitej; recepcja i wzajemne oddziaływanie wojskowości polskiej i szwedzkiej w kontekście przemian zachodzących w poszczególnych rodzajach broni ( piechota, jazda oraz artyleria)
4.Płd-wsch. teatr działań i jego specyfika; funkcjonowanie wojsk kwarcianych do 1644 r. (Ochmatów) , ich organizacja, skład oraz pierwsze symptomy upadku chwały husarii.; omówienie systemu obrony kresów płd-wsch. Rzeczypospolitej wobec stałych najazdów ord tatarskich do poł. XVII wieku.; próby modernizacji wojska kwarcianego przez S.Żółkiewskiego i jego następców.
5.Reformy Władysława IV – powstanie autoramentu cudzoziemskiego w kontekście wojny smoleńskiej ( 1632-1634); stosunek szlachty i hetmanów do nowych reform ( wotum na sejmie walnym K.Radziwiłła o wojnie smoleńskiej ) oraz stan armii Rzeczypospolitej w kontekście toczących się działań wojny trzydziestoletniej ( podobieństwa –różnice).
6.Dramat jazdy polskiej w dobie powstania kozackiego B.Chmielnickiego ( 1648-1653); przyczyny klęsk sił koronnych w walce z Kozaczyzną zaporoską i próby reform ; poglądy szlachty na zreformowanie armii i wybór taktyki z siłami kozacko-tatarskimi w świetle pism politycznych wydanych przez S.Ochmann-Staniszewską.
7.Przyczyny załamania się Rzeczypospolitej ( wojska i społeczeństwa )w 1655 r. w wojnie ze Szwecją- powody przejścia wojsk koronnych na stronę szwedzką Karola X Gustawa i jego konsekwencje .Stan sił koronnych w końcu 1655 i ich odbudowa w następnych latach „potopu”.
8.Wysiłek militarny Rzeczypospolitej w dobie wojny ze Szwecją ( 1655-1660); omówienie struktury, liczebności i składu wojsk polsko-litewskich w schyłkowym okresie wojny ze Szwecją- na tle ówczesnych państw europejskich; próby reform skarbowo-wojskowych i ustrojowych w dobie „potopu”.
9.Załamanie się finansowe Rzeczypospolitej po wojnach ze Szwecją i Moskwą (1655-1661); programy naprawy państwa i systemu skarbowo-wojskowego w dobie konfederacji wojskowych tak koronnej jak litewskiej lat 1661-1663; rola kół wojskowych w systemie demokracji szlacheckiej Rzeczypospolitej i ich wpływ na upadek planów wzmocnienia władzy królewskiej w Rzeczypospolitej w schyłkowym okresie rządów Jana Kazimierza Wazy.
10.Upolitycznienie wojska w dobie rokoszu J.Lubomirskiego i walk malkontentów z regalistami w okresie rządów Michała Korybuta Wiśniowieckiego; wpływ armii na walkę polityczną tej doby w kontekście zawiązywanych konfederacji wojskowych ( A.Ostrzyckiego i szczebrzeszyńskiej 1672 r.).
11.Próby modernizacji armii koronnej postulowane przez Jana III w dobie wojny z Turcją ( 1672- 1676); analiza projektów zgłaszanych na sejmach walnych przez Sobieskiego dt. zmian w organizacji i liczebności wojska zaciąganego na wojnę z Turcją ( 1673, 1676).
12.Armia polsko-litewska w dobie kampanii wiedeńskiej 1683 r.; omówienie sztuki dowódczej Jana III w kontekście tak przygotowań do kampanii ,jej przebiegu z opracowaniem planu operacyjnego działań przeciwko siłom Kara Mustafy oraz porównanie tych sił z uczestniczącymi w działaniach siłami sprzymierzeńców : oddziałami niemieckimi i austriackimi.
13.Wpływ Orientu na siły zbrojne Rzeczypospolitej w kontekście zmagań z Turcją w latach 1672- 1699; wpływ kontaktów z Orientem na uzbrojenie, oporządzenie i taktykę wojska koronnego w schyłkowym okresie panowania Jana III oraz ich wpływ na skostnienie sztuki operacyjnej polskiego dowództwa w ostatnich kampaniach przełomu lat 80/90 XVII wieku.
14.Upadek staropolskiej sztuki wojennej w początkowym okresie wielkiej wojny północnej i próby jej naprawy przez H.A.Lubomirskiego ( wotum na sejmie walnym 1703 r.); stan armii koronnej na tle ówczesnych armii europejskich w pocz.XVIII w..

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie
fakultatywne

Efekty kształcenia

Po zaliczeniu przedmiotu studenci powinni wykazać się wiedzą nie tylko z zakresu historii wojen i wojskowości polsko-litewskiej, ale z elementami wojskowości powszechnej, gdyż w ww. epoce obserwujemy wzajemne wpływy państw ościennych na polską wojskowość i odwrotnie. W szczególności studenci będą mogli:
-Zapoznać się ze źródłami i literaturą dt. tej problematyki
-wskazać elementy wyróżniające polsko-litewska wojskowość od wojskowości tak zachodnioeuropejskiej jak wschodnioeuropejskiej.
-określić podstawowe zasady staropolskiej sztuki wojennej ( odrębności i podobieństwa dt. wojskowości powszechnej)
-przedstawić specyfikę teatrów operacyjnych Rzeczypospolitej, a w szczególności teatru północnego ( prusko-inflanckiego), który w XVII w. odegra istotną rolę.
-przedstawić specyfikę systemu skarbowo-wojskowego Rzeczypospolitej odróżniającą ją od innych państw europejskich w XVII wieku 9 decentralizacja systemu skarbowego)
-zapoznać się z terminologią wojskową obowiązującą przy badaniu dziejów wojskowości tej epoki.
-nabyć umiejętności analizy zjawisk społecznych, ekonomicznych , demograficznych i kulturowych towarzyszących wojnie
-poznać podstawowe dzieła piśmiennictwa wojskowego oraz traktaty wojskowe tak polskie jak zagraniczne odnoszące się do funkcjonowania wojska XVII wieku
Zapoznać się ze zjawiskami społecznymi towarzyszącymi wojnie a głównie złożonym relacjom pomiędzy wojskiem a społeczeństwem w kontekście toczonych wojen tak na swoim jak obcym obszarze.

Kryteria oceniania

Wymagany test zaliczeniowy pisany przez studentów na przedostatnich zajęciach.

Literatura

Podstawowa literatura dt. wykładu:
S.Żółkiewski, O chowaniu żołnierza kwarcianego. Traktat na sejmie Anno 1616; oprac. K.Tyszkowski, w:PHW, 1930, t.2/2, s. 288-293.
K.Radziwiłł, Relacja z wojny moskiewskiej 1632-1634; oprac. W.Lipiński, w:PHW, 1934, t.7/1, s. 116-121.
Przyczynki do działań hetmana polnego koronnego S.Koniecpolskiego w Prusach, w:PHW, t.9/3, 1937, s. 418-444.
J.Sobieski, Sposób i porządek obrony Rzplitej podczas wojny tureckiej z 1676 ; w:PHW, t. 2/2, 1930, s.144-149.
Akta do dziejów króla Jana III sprawy roku 1683, a osobliwie wyprawy wiedeńskiej wyjaśniające, wyd. F.Kluczycki, Kraków 1883
Wotum hetmana h.Lubomirskiego na sejmie lubelskim 1703 r.; w:PHW, t.6/1, 1933, s. 108-117.
Hetmani Rzeczypospolitej Obojga Narodów pod red. M.Nagielskiego, Warszawa 1995.
Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864 pod red. J.Sikorskiego, t.I-II, Warszawa 1965.
Polskie tradycje wojskowe pod red. J.Sikorskiego, warszawa 1990.
J.Wimmer, Wiedeń 1683, Warszawa 1983.
J.Wimmer, Historia piechoty polskiej do roku 1864, Warszawa 1978.
K.Olejnik, Rozwój polskiej myśli wojskowej do końca XVII wieku, Poznań 1976.
G.Parker, Historia sztuki wojennej. Od starożytności do czasów współczesnych, Warszawa 2008.
J.Sikorski, Polskie piśmiennictwo wojskowe do 1939 roku, Warszawa 1989.
E.Janas, Konfederacja wojska koronnego w latach 1661- 1663, Lublin 1998.
A.Rachuba, Konfederacje wojska litewskiego 1657-1663, Zabrze 2010.
J.Urwanowicz, Wojskowe „sejmiki” .Koła w wojsku Rzeczypospolitej XVI- XVIII wieku, Białystok 1996.
Rzeczpospolita wobec Orientu w epoce nowożytnej pod red. D.Milewskiego, Zabrze 2011.
L.Wyszczelski, Teorie wojenne i ich twórcy na przestrzeni dziejów, Warszawa 2009.
J.Maroń, Wokół teorii rewolucji militarnej .Wybrane problemy, Wrocław 2011.
M.Roberts, The Military Revolution 1560- 1660, Belfast 1956
G.Parker, The Military Revolution. Military Innovation and the rise of the West 1500- 1800, Cambridge 1988
J.Black, A Military Revolution ? Military Change and European Society 1550-1800, London 1991.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3104-WH11NAG1 w USOSweb