Monarchie, monarchowie i monarchiści na ziemiach polskich w XIX i na początku XX wieku 3104-WH00ASZ

Wykład będzie przede wszystkim zarysem monarchicznego wątku polskiej myśli politycznej w epoce porozbiorowej. Zajmiemy się też monarchiami i monarchami realnie istniejącymi - a zatem Rosją, Prusami i Austrią oraz ich władcami z dynastii Romanowów, Hohenzollernów i Habsburgów. Interesować nas będą ich relacje z polskimi poddanymi, w tym sukcesy i porażki monarchicznej propagandy adresowanej do tych ostatnich. Uwzględnimy podejmowane przez część polskich elit próby zawarcia politycznego kompromisu i ugody - z dążeniem do uzyskania autonomii za cenę rezygnacji z niepodległości Polski i uznania obcych cesarzy i królów za własnych. Kwestie te będziemy rozpatrywać biorąc pod uwagę myśl polityczną i polityczne funkcjonowanie ówczesnych monarchii, z uwzględnieniem ich narastającej krytyki i postępującego osłabienia, które ujawniła w sposób wyraźny pierwsza wojna światowa. W lepszym zrozumieniu politycznych i społecznych uwarunkowań panowania na ziemiach polskich i rządzenia nimi w dziewiętnastowiecznych realiach pomogą nam zwięzłe biografie poszczególnych władców
mocarstw zaborczych - niepozbawione pouczających anegdot.
Tematy wykładów semestru letniego:
1. Wprowadzenie. Monarchiczna Europa schyłku XVIII wieku a Pierwsza Rzeczpospolita
2. Okoliczności upadku państwa polskiego i abdykacji Stanisława Augusta
3. Ustrój monarchii zaborczych i pozycja polityczna ich władców
4. Postawy przedstawicieli polskich elit wobec obcej władzy po utracie niepodległości. Pierwsze próby ugody (cz. 1)
5. Postawy przedstawicieli polskich elit wobec obcej władzy w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości (cz. 2)
6. Polska myśl polityczna w początkach epoki porozbiorowej. Nurt monarchiczny wobec wzrostu znaczenia idei republikańskich i demokratycznych.
7. Księstwo Warszawskie - recepcja idei "nowej monarchii" Napoleona Bonaparte. Ustrój i prawo na tle rodzimych tradycji.
8. Kult Napoleona i pozycja polityczna Fryderyka Augusta.
9. Postawy Polaków poza Księstwem Warszawskim. Plany restytucji monarchiczno-republikańskiej Rzeczypospolitej w 1812 roku
10. Okoliczności powstania Królestwa Polskiego w 1815 roku oraz jego kształt ustrojowy
11. Zasięg propagandy monarchicznej i kultu Aleksandra I w pierwszych latach istnienia Królestwa Polskiego
12. Konserwatyści i liberałowie wobec monarchii (1815-1830)
13. Idea monarchii w dobie powstania listopadowego
14. Style rządzenia i wizerunki monarchów państw zaborczych w świadomości Polaków po 1831 roku (cz. 1)
15. Style rządzenia i wizerunki monarchów państw zaborczych w świadomości Polaków po 1831 roku (cz. 2)

Tematy wykładów semestru letniego:
1. Streszczenie i podsumowanie tematyki wykładów semestru zimowego
2. Myśl polityczna Wielkiej Emigracji. Zwolennicy i krytycy monarchii.
3. "Królewskość" księcia Adama Czartoryskiego w opiniach emigracyjnych i krajowych
4. Idee monarchiczne w twórczości wielkich romantyków (Mickiewicz, Słowacki i Krasiński wobec władzy królewskiej w dziejach Polski i w czasach im współczesnych)
5. Kandydaci do tronu polskiego w dobie wojny krymskiej
6. Chłopski konserwatyzm i monarchizm w Europie i na ziemiach polskich. Mity "dobrego króla" i "dobrego cesarza"
7. Republikańskie i monarchiczne koncepcje polityczne w dobie powstania styczniowego
8. Konserwatyści Galicji i Królestwa Polskiego wobec monarchów Rosji i Austrii po 1864 r.
9. Autonomia galicyjska i kult Franciszka Józefa
10. Kontrowersje wokół idei monarchii w publicystyce i historiografii schyłku XIX wieku
11. Obóz ugody w zaborze rosyjskim na przełomie XIX i XX wieku. Idee i gesty wobec carów Rosji
12. Sylwetki monarchów państw zaborczych (cz. 1)
13. Sylwetki monarchów państw zaborczych (cz. 2)
14. Sylwetki monarchów państw zaborczych (cz. 3)
15. Monarchiczna Europa początków XX wieku a sytuacja ziem polskich. Próba podsumowania.
Bibliografia - zob. Literatura

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne
ogólnouniwersyteckie

Efekty kształcenia

Po zaliczeniu przedmiotu student:
- potrafi zrozumieć i zastosować najważniejsze pojęcia i terminy z dziejów ustroju i europejskiej myśli politycznej XIX wieku
- potrafi rozpoznać główne wątki polskiej myśli politycznej XIX wieku ze szczególnym uwzględnieniem dorobku myśli monarchicznej
- kompetentnie analizuje najważniejsze dokumenty określające kształt ustrojowy ziem polskich w XIX wieku
- potrafi wyjaśnić na czym polegały metody monarchicznej propagandy i określić społeczny zasięg jej oddziaływania

Kryteria oceniania

Konieczna jest obecność na większości wykładów, znajomość i zrozumienie podstawowych informacji przekazywanych na poszczególnych zajęciach oraz wykazanie się opisanymi powyżej umiejętnościami

Zaliczenie na ocenę. Konieczna prawidłowa odpowiedź na większość z dziewięciu pytań pisemnego, otwartego testu przeprowadzanego na ostatnich zajęciach po każdym semestrze.

Literatura

J. Adamus, Monarchizm i republikanizm w syntezach dziejów Polski, Łódź 1961; A. Chwalba, Historia Polski 1795-1918, I wyd., Kraków 2000; A. Chwalba, Polacy w służbie Moskali, Warszawa 1999; J. Czubaty, Zasada "dwóch sumień". Normy postępowania i granice kompromisu politycznego Polaków w sytuacjach zaboru (1795-1815); H. Dylągowa, Duchowieństwo katolickie
Wobec sprawy narodowej (1764-1864), Lublin 1983; B. Grochulska, Księstwo Warszawskie, wyd. II, Warszawa 1991; S. Grodziski, Franciszek Józef I, Wrocław 1978; S. Grodziski, W królestwie Galicji i Lodomerii, Kraków 1976; Historia dyplomacji polskiej t. III: 1795-1918, pod red. L. Bazylowa, Warszawa 1982; Historia państwa i prawa Polski, pod red J. Bardacha t. III: Od rozbiorów do uwłaszczenia, Warszawa 1981; t. IV: Od uwłaszczenia do odrodzenia państwa, Warszawa 1982; S. Kalembka, Wielka Emigracja. Polskie wychodźstwo polityczne w latach 1831-1862, Warszawa 1971; M. Karpińska, "Nie ma Mikołaja!" Starania o kształt sejmu w powstaniu listopadowym 1830-1831, Warszawa 2007; J. Knapik, Prawosławni ojcowie polskiego narodu. Wizerunki carów w polskim kaznodziejstwie lat 1815-1914, "Nasza Przeszłość" t. 100, 2003, s. 367-390; W. Knapowska, Kandydaci do tronu polskiego w czasie wojny krymskiej, Poznań 1927; T. Łepkowski, propaganda napoleońska w Księstwie Warszawskim, "Przegląd Historyczny" t. LIII, 1962, z. 1; Polska XIX wieku. Państwo - społeczeństwo - kultura, pod red. S. Kieniewicza, Warszawa 1980; J. Skowronek, Adam Jerzy Czartoryski 1770-1861, Warszawa 1994; B. Sobolewska, M. Sobolewski, Myśl polityczna XIX i XX wieku. Liberalizm, Warszawa 1978; Z. Stankiewicz, Dzieje wielkości i upadku Aleksandra Wielopolskiego, Warszawa 1967; A. Szwarc, Od Wielopolskiego do Stronnictwa Polityki Realnej. Zwolennicy ugody z Rosją, ich poglądy i próby działalności politycznej 1864-1905, Warszawa 1995; L. Trzeciakowski, Polityka polskich klas posiadających w Wielkopolsce w erze Capriviego 1890-1894, Poznań 1960; R. Wapiński, Historia polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, Gdańsk 1997; J. Willaume, Fryderyk August jako książę warszawski (1807-1815), Poznań 1939; J. Zdrada, Historia Polski 1795-1914, Warszawa 2005; J. Ziółek, Stosunek Wielkiej Emigracji do dynastii Bonapartych, Lublin 1980; M. Żywirska, Ostatnie lata Stanisława Augusta, Warszawa 1975.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3104-WH00ASZ w USOSweb