U źródeł współczesności. Epoka nowożytna 3104-SPH-EN

W ramach cyklu wykładów słuchacze zaznajomią się z najistotniejszymi problemami polityczno-ustrojowymi, społeczno-gospodarczymi ówczesnej Europy w epoce nowożytnej XVI-XVII wieku wraz z nowym układem sił po zakończeniu dwóch konfliktów europejskich początku XVIII w.: wojny o sukcesję hiszpańską i wielką wojną północną, które determinowały układ sił europejskich w XVIII wieku.

W ramach poszczególnych zajęć omówione zostaną istotne zagadnienia polityczno-ustrojowe, społeczno-gospodarcze, militarne (przekształcenia w zakresie sztuki wojennej), kulturalne i religijne jakie miały miejsce w epoce nowożytnej, głównie w XVI-XVII wieku .Celem będzie ukazanie tych przemian na tle funkcjonowania Rzeczypospolitej Obojga Narodów, której ustrój kształtował się odmiennie od wielu państw Europu zachodniej (Francji, Hiszpanii, Anglii czy Cesarstwa), choć porównania dotyczące tak systemu ustrojowego, struktury społeczeństw jak relacji pomiędzy panującym a stanami uprzywilejowanymi będą dotyczyły także państw Europy Środkowo-Wschodniej (Danii, Szwecji czy Moskwy).
I Zjazd:
Historia powszechna: Odkrycia geograficzne i ich wpływ na rozwój państw europejskich w I połowie XVI wieku:
-omówienie odkryć geograficznych przełomu XV/XVI wieku i dokonań w tym względzie monarchów Hiszpanii i Portugalii
-napływ kruszców do Europy i konsekwencje tzw: rewolucji cen
-podział Europy związany z przemianami gospodarczo-społecznymi w I połowie XVI wieku
-omówienie wpływu wojen włoskich na przemiany zachodzące w wojskowości zachodnioeuropejskiej i jej wpływu na państwa Europy środkowo-wschodniej, w tym Korony i Litwy
- nowa rola mieszczan jako istotnego stanu wspierającego monarchę w walce z arystokracją na przykładzie państw zachodnioeuropejskich (rozwój miast, demografia)
Historia Polski: Polska i Litwa w dobie panowania Zygmunta I Jagiellona – główne problemy i zagrożenia ze strony sąsiadów:
-bilans rządów Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellonów
-główne zagrożenia ze strony Moskwy, Habsburgów i Zakonu krzyżackiego
-kształtowanie się podstaw demokracji szlacheckiej; początki funkcjonowania sejmu walnego
-pierwsze próby wzmocnienia władzy monarszej w konfrontacji ze stanem szlacheckim (rokosze)
-początki ruchu egzekucyjnego w Koronie – próby naprawy systemu ustrojowego i systemu skarbowo-wojskowego
-funkcjonowanie obrony potocznej na Podolu
II Zjazd:
Historia powszechna: Reformacja i kontrreformacja w Europie:
-znaczenie wystąpienia Marcina Lutra w 1517r.
-reformacja w Europie zachodniej (Rzesza, Francja, Anglia); omówienie głównych zasad kościoła reformowanego (luteranizm, kalwinizm i inne wyznania)
-wojny religijne w Rzeszy, Francji i ich wpływ na przemiany społeczno-polityczne zachodzące w Europie zachodniej
-postanowienia soboru trydenckiego (1545-1563) i jego konsekwencje (kontrreformacja)
-podział Europy na blok państw katolickich i protestanckich i jego konsekwencje.
Historia Polski: Tolerancja religijna w Rzeczpospolitej w XVI wieku:
-wpływ reformacji na przeobrażenia zachodzące w społeczeństwie Rzeczypospolitej w II połowie XVII w.-tolerancja religijna odpowiedzią na wojny religijne w Europie zachodniej (akty ugody sandomierskiej i konfederacji warszawskiej)
-walka o zachowanie praw innowierców w dobie pierwszych trzech elekcji
-stanowisko ostatniego Jagiellona i pierwszych władców elekcyjnych wobec postanowień soboru trydenckiego i pierwszych konfliktów na tle religijnym w rzeczypospolitej
-ruch egzekucyjny w dobie panowania Zygmunta Augusta i konsekwencje postanowień sejmu piotrkowskiego 1562/1563
-unia lubelska i jej znaczenie w integracji społeczeństw Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego
Zjazd III:
Historia powszechna: Wojna trzydziestoletnia (1618-1648) i jej wpływ na nowy układ sił w Europie w I połowie XVII wieku:
-omówienie poszczególnych etapów wojny trzydziestoletniej z zaznaczeniem momentów przełomowych dla obu stron walczących
-przemiany zachodzące w wojskowości europejskiej w związku z reformami zachodzącymi w Niderlandach a następnie w Szwecji Gustawa Adolfa
-skutki wojny trzydziestoletniej dla Rzeszy i innych państw biorących w niej udział (społeczne, gospodarcze, demograficzne oraz kulturalne)
-omówienie traktatu westfalskiego i wynikających z niego skutków; zwycięzcy i pokonani.
-czy Europa środkowo-wschodnia brała udział w wojnie trzydziestoletniej- omówienie poglądów historiografii w tej kwestii.
Historia Polski: Rzeczpospolita w I połowie XVII wieku- pierwsze oznaki regresu:
-wpływ zmian cen na artykuły rolne i surowce w latach 20-tych XVII w. i ich znaczenie dla gospodarki Rzeczypospolitej
-zagrożenia zewnętrzne związane z polityką Zygmunta I Wazy – konflikty z Szwecją, Moskwą i Turcją i ich konsekwencje
-problemy wewnętrzne związane z funkcjonowaniem Kozaczyzny zaporoskiej – pierwsze powstania przeciwko Rzeczypospolitej
-walka o wzmocnienie władzy monarszej w pierwszych latach panowania Zygmunta I Wazy – ocena w historiografii skutków rokoszu sandomierskiego lat 1606-1608
-stosunek pierwszych dwóch Wazów do toczącej się wojny trzydziestoletniej – Rzeczpospolita w obozie państw katolickich pod przewodnictwem Habsburgów
-ocena panowania Władysława IV wobec stałego osłabiania władzy monarszej w systemie ustrojowym I Rzeczypospolitej.
Zjazd IV:
Historia powszechna: Europa w II połowie XVII wieku – absolutyzm na przykładzie funkcjonowania monarchii Ludwika XIV w okresie dominacji Francji do 1697 r. (Ryswick).
-rywalizacja polityczno-militarna oraz gospodarcza mocarstw europejskich, w tym rywalizacja handlowa w koloniach w II połowie XVII wieku
-absolutyzm jako forma rządów i pierwsze konflikty na tym tle między monarchią a jej obywatelami (Frondy we Francji, wojna domowa w Anglii, przemiany ustrojowe w Danii i Szwecji)
-przeobrażenia w Europie środkowo-wschodniej w dobie II wojny północnej i wojny polsko-rosyjskiej (1654-1667)
-Europa wobec rywalizacji francusko-austriackiej w II połowie XVII wieku
-Zagrożenie ze strony Porty Otomańskiej - skutki klęski wiedeńskiej dla Turcji i koalicji chrześcijańskiej.
Europa w dobie Ryswick (1697) i Karłowic (1699): nowy układ sił po zakończeniu wielkich konfliktów europejskich.
Historia Polski: Rzeczpospolita w dobie kryzysu w II połowie XVII wieku:
-załamanie się systemu parlamentarnego – skutki liberum veto (1652); decentralizacja prowadząca do rządów sejmikowych w XVIII w.; system klientalny, rządy oligarchii magnackiej – mit czy rzeczywistość.
-słabość rzeczypospolitej w dobie wojen z powstaniem kozackim B. Chmielnickiego (1648-1653)
-straty terytorialne Rzeczypospolitej na skutek przegranych wojen z Moskwą i Turcją
-próby wzmocnienia Rzeczypospolitej w dobie panowania Jana III Sobieskiego (Chocim, Wiedeń) – próby reform w oparciu o stronnictwo regalistyczne
-krytyczna ocena panowania Jana III w ostatnich latach sprawowania rządów (polityka dynastyczna i jej fiasko).
-Rzeczpospolita na przełomie XVII/XVIII wieku – na tle przemian zachodzących w Europie.
Zjazd V:
Historia powszechna: Europa w dobie dwóch wielkich konfliktów o dominację wśród wielkich mocarstw;
-omówienie genezy, przebiegu i skutków wojny o sukcesję hiszpańską – osłabienie Francji Ludwika XIV
-omówienie genezy, przebiegu i skutków wielkiej wojny północnej (1701-1721) - główne postanowienia traktatu w Nystadt.
-załamanie się znaczenia Rzeczypospolitej w wyniku wojny domowej; znaczenie postanowień sejmu niemego 1717 r. dla funkcjonowania Rzeczypospolitej do lat 70-tych XVIII w.
-układ sił europejskich w przededniu wojen o sukcesję polską i austriacką