Blok tematyczny: Średniowiecze - Historia ustroju i form politycznych - ćwiczenia 3104-SMZ1BTSREHUIFPC

Pełny opis:
Zajęcia dotyczą historii ustroju i form politycznych funkcjonujących na ziemiach polskich od X do XVI w., a więc od momentu uformowania się zrębów polskiej państwowości aż do czasu wykształcenia się podstaw nowożytnego ustroju parlamentarnego. Ich uczestnicy zapoznają się z najważniejszymi problemami współczesnej historiografii zajmującej się tytułową tematyką i przyswoją główne narzędzia analizy źródeł dokumentujących polskie dzieje polityczne i ustrojowe. Zajęcia będą miały formę ćwiczeń warsztatowych z elementami wykładu, główny nacisk zostanie jednak położony na dyskusję. Wybór omawianych problemów, selekcja czytanych wspólnie źródeł i publikacji naukowych - spośród prac wyszczególnionych poniżej - będzie odbywać się na bieżąco w trakcie zajęć, w zależności od tempa pracy i indywidualnych zainteresowań studentów.

Zakres tematów:

1. i 2. Zajęcia wprowadzające. Historiograficzne i socjologiczne definicje i typologie ustrojów i form ustrojowych; zarys historii badań nad dziejami ustrojowymi Polski; wstępna periodyzacja polskiej historii ustrojowej (X-XVI w.); węzłowe problemy współczesnej polskiej historii ustrojowej; metody badawcze.

3. Dyskusje wokół kształtu ustrojowego Polski wczesnośredniowiecznej (X-XII w.)
- S. Gawlas, O kształt zjednoczonego Królestwa. Niemieckie władztwo terytorialne a geneza społecznoustrojowej odrębności Polski, wyd. 2, Warszawa 2000.
- Tenże, Chłopi w monarchii piastowskiej przed kolonizacją na prawie niemieckim jako problem historiograficzny, „Roczniki Historyczne”, 78, 2012, s. 7-50.
- M. Kara, Najstarsze państwo Piastów — rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań 2009.
- J. Matuszewski, Vicinia id est… Poszukiwania alternatywnej koncepcji staropolskiego opola, Łódź 1991.
- K. Modzelewski, Organizacja gospodarcza państwa piastowskiego, X-XIII wiek, wyd. 2, Poznań 2000.
- Tenże, Barbarzyńska Europa, Warszawa 2004.
- P. Żmudzki, Władca i wojownicy. Narracje o wodzach, drużynie i wojnach w najdawniejszej historiografii Polski i Rusi, Wrocław 2009.

4. Prawo książęce, władztwo terytorialne i kolonizacja na prawie niemieckim
- S. Gawlas, Przełom lokacyjny w dziejach miast środkowoeuropejskich, w: Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania, red. Z. Kurnatowska, T. Jurek, „Prace Komisji PTPN”, 62, Poznań 2005, s. 133-162.
- Kamińska, Lokacje miast na prawie magdeburskim na ziemiach polskich do 1370 r. (studium historyczno-prawne), Toruń 1990.
- J. M. Piskorski, Średniowieczna kolonizacja Europy Środkowej jako problem historii powszechnej i porównawczej historii historiografii, „Przegląd Historyczny”, 97, 2006, s. 203-220.
- B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, wyd. 3, Warszawa 2006.
- Tenże, Przełom w rozwoju miast środkowoeuropejskich w pierwszej połowie XIII wieku, „Przegląd Historyczny”, 67, 1976, 2, s. 219-243.
- Tenże, Źródła i geneza „prawa niemieckiego” (ius Teutonicum) na tle ruchu osadniczego w Europie zachodniej i środkowej w XI-XII w., „Przegląd Historyczny”, 69. 1978, 1, s. 47-74.

5. Polska organizacja kościelna, jej powstanie i mechanizmy rozwoju
- S. Gawlas, Człowiek uwikłany w wielkie procesy — przykład Muskaty, w: Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym, red. R. Michałowski, Warszawa 1997, s. 391-401.
- M. Koczerska, Zbigniew Oleśnicki i Kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu, 1423-1455, Warszawa 2004.
- J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej, 1180-1320, Kraków 2003.
- R. Michałowski, Princeps fundator. Studium z dziejów kultury politycznej w Polsce X-XIII wieku, Warszawa 1993.
- Tenże, Zjazd Gnieźnieński. Religijne przesłanki powstania arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, Wrocław 2005.
- A. Radzimiński, Duchowieństwo kapituł katedralnych w Polsce XIV i XV w. na tle porównawczym. Studium nad rekrutacją i drogami awansu, Toruń 1995.
- K. Skierczyński, Recepcja idei gregoriańskich w Polsce do początku XIII wieku, Wrocław 2005.
- Z. Zyglewski, Monarcha i klasztor w Polsce późnego średniowiecza, Bydgoszcz 2009.

6. Miejskie i wiejskie formy ustroju samorządowego na ziemiach polskich
- A. Bartoszewicz, Piśmienność mieszczańska w późnośredniowiecznej Polsce, Warszawa 2012.
- M. Goliński, w: Historia Wrocławia, t. 1: Od pradziejów do końca czasów habsburskich, red. C. Buśko, Wrocław 2001.
- P. Okniński, Uwarunkowania początków rozwoju polskich kancelarii miejskich na przykładzie Krakowa (do 1312 r.), w: Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rzeczypospolitej XV-XVIII stulecia, red. A. Adamska, A. Bartoszewicz, M. Ptaszyński, Warszawa 2017, s. 27-45.
- Z. Piech, Skąd wziął się i co oznacza Orzeł w herbie Krakowa? Ze studiów nad genezą, etapami rozwoju i treściami ideowymi herbu miasta, w: Venerabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej. Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Bieniakowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin i czterdziestopięciolecie pracy naukowej, red. A. Radzimiński, A. Supruniuk, J. Wroniszewski, Toruń 1997, s. 369–388.
- H. Samsonowicz, Samorząd miejski w dobie rozdrobnienia feudalnego w Polsce, w: Polska w okresie rozdrobnienia feudalnego, red. H. Łowmiański, Wrocław 1973, s. 133-159.
- J. Szymański, Herb — znak samorządowej wspólnoty, w: Polskie tradycje samorządowe a heraldyka, red. P. Dymmel, Lublin 1992, s. 91-98.
- J. Wyrozumski, Gromada w życiu samorządowym średniowiecznej wsi polskiej, „Społeczeństwo Polski Średniowiecznej”, t. 3, red. S. K. Kuczyński, Warszawa 1985, s. 219-251.

7. Modernizacja Kazimierzowska, jej wzorce i podstawowe osiągnięcia
- A. Berdecka, Lokacje i zagospodarowanie miast królewskich w Małopolsce za Kazimierza Wielkiego (1333-1370), „Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej”, 55, Wrocław 1982.
- S. Gawlas, Monarchia Kazimierza Wielkiego a społeczeństwo, w: Genealogia — władza i społeczeństwo w Polsce średniowiecznej, red. A. Radzimiński, J. Wroniszewski, Toruń 1999, s. 197-236.
- Tenże, Polska Kazimierza Wielkiego a inne monarchie Europy Środkowej — możliwości i granice modernizacji władzy, w: Modernizacja władzy w warunkach opóźnienia. Europa Środkowa i Wschodnia na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, red. M. Dygo i in, Warszawa 1999, s. 5-34.
- Tenże, Uwagi o polityce miejskiej Kazimierza Wielkiego, w: Aetas media, aetas moderna. Studia ofiarowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. H. Manikowska i in., Warszawa 2000, s. 25–41.
- A. Marzec, Królewskie sądownictwo prawa polskiego za panowania Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, w: Právní kultura středověku, red. M. Nodl, „Colloquia mediaevalia Pragensia”, 17, Praha 2016, s. 81-104.
- J. Matuszewski, Przywileje i polityka podatkowa Ludwika Węgierskiego w Polsce, Łódź 1983.
- F. Sikora, Ropczycki zespół osadniczy w średniowieczu. Z badań nad kazimierzowskim modelem osadniczo-urbanizacyjnym, „Teki Krakowskie”, 3, 1996, s. 73-96.

8. Struktura administracyjna i hierarchia urzędnicza późnośredniowiecznej Polski
- A. Gąsiorowski, Powiat w Wielkopolsce XIV-XVI wieku. Z zagadnień zarządu terytorialnego i podziałów Polski późnośredniowiecznej, „Prace Komisji Historycznej PTPN”, 21, 2, Poznań 1965.
- Tenże, „Districtus” w Wielkopolsce początków XIV wieku, „Roczniki Historyczne”, 32, 1966, s. 173-193.
- Tenże, Wójt i starosta. Ramię monarsze w polskim mieście średniowiecznym, w: Ars historica. Prace z dziejów powszechnych i Polski, red. M. Biskup i in., Poznań 1976, s. 437-444.
- K. Nabiałek, Starostwo olsztyńskie od XIV do połowy XVII wieku, Kraków 2012.
- J. Szyszka, Formowanie i organizacja dóbr monarszych w ziemi lwowskiej od połowy XIV do początku XVI wieku, „Maiestas-Potestas-Communitas”, 5, Kraków 2016.
- Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski (cała seria).
- Urzędy dworu monarszego w dawnej Rzeczypospolitej i państw ościennych, red. A. Gąsiorowski, R. Skowron, Kraków 1996.
- J. Wiesiołowski, Ambroży Papowski — starosta Jagiellonów. Z dziejów awansu społecznego na przełomie średniowiecza i odrodzenia, Wrocław 1976.

9. Monarchia stanowa, korporacjonizm i korzenie polskiego parlamentaryzmu
- M. Biskup, Rola miast w reprezentacji stanowej Królestwa Polskiego i Prus Krzyżackich w XIV i XV wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 30, 1978, 1, s. 87-122.
- S. Gawlas, Król i stany w późnośredniowiecznej Europie Środkowo-Wschodniej wobec modernizacji państwa, w: Król w Polsce XIV i XV w., red. A. Marzec, M. Wilanowski, „Maiestas-Potestas-Communitas”, 1, Kraków 2006, s. 155-186.
- M. A. Janicki, Wolność i równość w języku prawno-politycznym oraz ideologii szlachty polskiej (od XIV do początku XVII w.), w: Łacina jako język elit, red. J. Axer i in., Warszawa 2004, s. 73-107.
- S. K. Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993.
- J. S. Matuszewski, Czy pierwsi Jagiellonowie roztrwonili dobra królewskie? „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Naukowych Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, 33, 1979, 6, s. 1-7.
- A. Sucheni-Grabowska, Odbudowa domeny królewskiej w Polsce 1504-1548, Warszawa 2007.
- W. Uruszczak, Commune incilti Poloniae regni privilegium, constitutionum et indultum. O tytule i mocy prawnej Statutu Łaskiego z 1506 roku, w: Prace poświecone pamięci Adama Uruszczaka, red. J. Barta, Kraków 2006, s. 115-135.
- P. Węcowski, Pieczęć majestatowa Kazimierza Jagiellończyka. Datacja oraz próba wytłumaczenia, dlaczego król przestał jej używać, „Studia Źródłoznawcze”, 49, 2011, s. 97-116.
- J. Wroniszewski, Szlachta ziemi sandomierskiej w średniowieczu. Zagadnienia społeczne i gospodarcze, Poznań 2001.

10. Zajęcia podsumowujące