Modernizacja na ziemiach polskich w XIX wieku (blok: Historia gospodarcza) 3104-M2HG-GSZEL-OG

Tematem konwersatorium będą przemiany ekonomiczne oraz rozwój nowoczesnej gospodarki na ziemiach polskich w XIX wieku. Jest to przedział czasowy na tyle duży by móc dostrzec ewolucję życia ekonomicznego, genezę wielu zjawisk, a także ich skutki. Do najważniejszych należą podejmowane od 1815 roku próby modernizacji i uprzemysłowienia kraju, sytuacja i przemiany na wsi, urbanizacja i związane z nią przeobrażenia ekonomiczne i społeczne. W trakcie zajęć przewidziane są zajęcia terenowe (Warszawa, Żyrardów, być może także i Łódź)
Celem zajęć jest próba odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu ziemie polskie dorównywały pod względem procesów modernizacyjnych (lub nie) Europie zachodniej w XIX wieku.

1. Próba ekonomicznej modernizacji kraju w okresie konstytucyjnym Królestwa Polskiego – budowa infrastruktury i przemysłu
2. Wieś Królestwa Polskiego w okresie przed uwłaszczeniem
3. Warunki modernizacji rolnictwa w Wielkim Księstwie Poznańskim. Rola Prus oraz pracy organicznej.
4. Uwłaszczenie na ziemiach polskich w XIX wieku – ocena ekonomiczna
5. Modernizacja rolnictwa w Królestwie Polskim. Działalność kółek rolniczych.
6. Ewolucja form handlu miejskiego, na przykładzie Warszawy
7. Kształtowanie się wielkiego miasta przemysłowego: przykład Warszawy
8. Kształtowanie się miasta przemysłowego: przykład Żyrardowa
9. Kształtowanie się wielkiego miasta przemysłowego: przykład Łodzi
10. Nowe formy i normy pracy fabrycznej

Metody dydaktyczne:
Zajęcia realizowane są w formie ćwiczeń, podczas których analizie zostają poddane różnego rodzaju źródła (narracyjne, ikonograficzne). Analiza przeprowadzana jest w formie dyskusji.

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne
ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Zgodne z wymogami studiów na tym etapie (studia II stopnia).

Efekty kształcenia

Po zakończeniu zajęć uczestnik potrafi przedyskutować szeroko rozumiane pojęcie modernizacji społecznej i ekonomicznej. Na podstawie różnych przykładów i wielu źródeł potrafi ocenić, w jakim zakresie na ziemiach polskich w XIX stuleciu zachodził proces modernizacji. Umie wskazać szczególnie ważne zjawiska, które z jednej strony ograniczały ten proces, z drugiej – przyspieszały.

Kryteria oceniania

-Obserwacja i ocena zaangażowania studentów na zajęciach
-Ocena poziomu merytorycznego wypowiedzi
- Ocena uczestnictwa w zajęciach
Warunki zaliczenia: obecność na zajęciach (maks. 3 nieobecności), aktywny udział w zajęciach, poziom merytoryczny wypowiedzi

Literatura

- A. Chwalba, Historia Polski 1795-1918, Kraków 2000;
- A.Jezierski, C. Leszczyńska, Historia gospodarcza Polski, Warszawa 1999, rozdział 4, 5 i 6.
- I. Kostrowicka, Z. Landau, J. Tomaszewski, Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku, Warszawa 1975, część II i III.
- Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, red. A. Mączak, Warszawa 1981.
- M. Nietyksza, Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim 1865-1914, Warszawa 1986.
W. Puś, Rozwój przemysłu w Królestwie Polskim 1870-1914, Łódź 1997
Ponadto do każdego tematu przewidziana jest literatura dodatkowa (do wyboru).
1. Próba ekonomicznej modernizacji kraju w okresie konstytucyjnym Królestwa Polskiego – budowa infrastruktury
- Raport Rady Stanu Królestwa Polskiego z działalności rządu i stanu kraju w latach 1816-1817, przedstawiony na posiedzeniu Sejmu dnia 28 marca 1818 roku, [w:] Obraz Królestwa Polskiego w okresie konstytucyjnym. T.1: Raporty Rady Stanu Królestwa Polskiego z działalności rządu w latach 1816-1828. Oprac. J. Leskiewiczowa, F. Ramotowska, Warszawa 1984, s. 73-74 [fragment dotyczący organizacji Poczty ];
- Raport Rady Stanu Królestwa Polskiego z działalności rządu i stanu kraju w latach 1820-1823, przedstawiony na posiedzieniu Sejmu dnia 14 maja 1825 roku, [w:], Obraz Królestwa Polskiego w okresie konstytucyjnym. T.1: Raporty Rady Stanu Królestwa Polskiego z działalności rządu w latach 1816-1828. s. 222-226 [fragment dotyczący dróg i innych szlaków komunikacyjnych];
- Raport Rady Stanu Królestwa Polskiego z działalności rządu i stanu kraju w latach 1820-1823, przedstawiony na posiedzeniu Sejmu dnia 14 maja 1825 roku, [w:], Obraz Królestwa Polskiego w okresie konstytucyjnym. T.1: Raporty Rady Stanu Królestwa Polskiego z działalności rządu w latach 1816-1828, s. 242-262 [fragment dotyczący dochodów państwa];
- Ustawa o powołaniu Banku Polskiego (1828), [w:] Polska w latach 1795-1864. Wybór tekstów źródłowych do nauczania historii. Oprac. I. Rusinowa, Warszawa 1986, s. 92-93;
- A. Chwalba, Historia Polski, op. cit., część 2, rozdział VI (str. 257-271)
2. Próba ekonomicznej modernizacji kraju w okresie konstytucyjnym Królestwa Polskiego (ciąg dalszy) – budowa przemysłu
N. Gąsiorowska-Grabowska, Z dziejów przemysłu w Królestwie Polskim 1815-1918, Warszawa 1965, [fragmenty dotyczące okresu 1815-1830, zwłaszcza polityki St. Staszica i K. Druckiego-Lubeckiego];
- J. Jedlicki, Nieudana próba kapitalistycznej industrializacji. Analiza państwowego gospodarstwa przemysłowego w Królestwie Polskim XIX wieku, Warszawa 1964
- Umowa między kupcem-nakładcą, Fajbusiem Opatowskim i sukiennikami ze Zduńskiej Woli z 16.10.1826 roku, [w:] Źródła do historii klasy robotniczej okręgu łódzkiego, oprac. G. Missalowa, Warszawa 1957, s. 124-125;
- Plan zabudowań fabrycznych w Sielpi Wielkiej w Staropolskim Okręgu Przemysłowym, [w:] Katalog zabytków budownictwa przemysłowego w Polsce, t.1, oprac. E. Krygier, T. Ruszczyńska, Wrocław-Warszawa 1958;
- Oskar Flatt, Opis miasta Łodzi, Warszawa 1853 [reprint: Łódź 2002]: Część historyczna (str. 12-45), plan Łodzi (wklejka za frontispisem), postanowienie namiestnika Zajączka (s. 133-136);
3. Wieś Królestwa Polskiego w okresie przed uwłaszczeniem
- obciążenia chłopskie w Królestwie Polskim, [w:] T. Mencel, Wieś pańszczyźniana w Królestwie Polskim w połowie XIX wieku, Lublin 1988[ tabele statystyczne, np. ze stron 163 i 193]
4. Warunki modernizacji rolnictwa w Wielkim Księstwie Poznańskim. Rola Prus oraz pracy organicznej.
- Cz. Łuczak, Dzieje gospodarcze Wielkopolski w okresie zaborów (1815-1918), Poznań 2001, rozdziały III i IV;
- Prawo względem uregulowania stosunków dziedziców i włościan (1823), [w:] Wybór tesktów źródłowych z historii Polski w latach 1795-1864, oprac. S. Kieniewicz, T. Mencel, Wł. Rostocki, Warszawa 1956, s. 284-306;
- Projekt statutu Towarzystwa Przyjaciół Rolnictwa i Oświaty, [w:] Wielkopolska 1815-1850. Wybór źródeł, oprac. W. Jakóbczyk, Wrocław 1952
5. Uwłaszczenie na ziemiach polskich w XIX wieku – ocena ekonomiczna
- Jakub Bojko, Okruszyny z Gręboszowa. Lwów 1911, [w:] Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. T.1. 1864-1918, Warszawa 1966;
- K. Groniowski, Uwłaszczenie chłopów w Polsce. Geneza – realizacja – skutki, Warszawa 1976;
6. Modernizacja rolnictwa w Królestwie Polskim. Działalność kółek rolniczych.
- „Przewodnik Kółek i Spółek Rolniczych w Królestwie Polskim”, do roku 1914 (zwłaszcza nr 1 z 1908 roku)
- J. Bartyś, Kółka rolnicze w Królestwie Polskim, Warszawa 1974 (zwłaszcza geneza i początki kółek, oraz statystyka za okres 1904-1913)
7 Ewolucja form handlu miejskiego, na przykładzie Warszawy
- M. Omilanowska, Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej, Warszawa 2004
- B. Prus, Lalka, dowolne wydanie, rozdział III i X
8. Ewolucja form handlu miejskiego (ciąg dalszy), na przykładzie prasy warszawskiej
- „Bluszcz”, „Kurier Warszawski”;
- A. Janiak-Jasińska, Aby wpadło w oko... O reklamie handlowej w Królestwie Polskim w początkach XX wieku na podstawie ogłoszeń prasowych, Warszawa 1998
9. Kształtowanie się wielkiego miasta przemysłowego: przykład Warszawy
- Katalogi wystawy wytwórczości Królestwa Polskiego z lat 1821, 1923, 1825, 1828, 1837, 1838, 1840, 1841, 1845, [w:] A.M. Drexlerowa, Wystawy wytwórczości Królestwa Polskiego, Warszawa 1999, passim;
- A.M. Drexlerowa, Wystawy wytwórczości Królestwa Polskiego, Warszawa 1999, rozdział 1
- A.M. Drexlerowa, Wystawy wytwórczości Królestwa Polskiego, Warszawa 1999, Aneks 2 (akty prawne) – opcjonalnie (referat)
- W. Pruss, Rozwój przemysłu warszawskiego. 1864-1914, Warszawa 1977
10. Kształtowanie się miasta przemysłowego: przykład Żyrardowa
- opisy zakładów żyrardowskich oraz przepisy pracy, [w:] J. Kazimierski, Dzieje zakładów żyrardowskich i ich załogi w latach 1829-1885, Ciechanów 1984, str. 276-297 (aneksy);
- J. Kazimierski, Dzieje zakładów żyrardowskich i ich załogi w latach 1829-1885, Ciechanów 1984, rozdziały 1 i 2.
11. Kształtowanie się wielkiego miasta przemysłowego: przykład Warszawy (ciąg dalszy)
- obchód po XIX-wiecznej Warszawie (do wyboru dwie trasy: warszawskie kamienice czynszowe lub stara Praga) - minireferaty
12. Kształtowanie się wielkiego miasta przemysłowego: przykład Łodzi
- ikonografia miasta – domy, fabryki, pałace (ze zbiorów gsz);
- St. Reymont, Ziemia obiecana, dowolne wydanie [fragmenty dotyczące opisu miasta i fabryk łódzkich]
13. Nowe formy i normy pracy fabrycznej
- Przepisy porządku wewnętrznego Farbiarni, Apretury i Tkalni. EMDE i S-ka we wsi Żabieniec pod Łodzią, Łódź 1902 [dostępne w BUW]
14. Kształtowanie się miasta przemysłowego: przykład Żyrardowa (ciąg dalszy)

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3104-M2HG-GSZEL-OG w USOSweb