Zajęcia okołoseminaryjne - Kultura Rusi późnośredniowiecznej (XIV- pocz. XVI w.) 3104-4OSKRSRE

Efektem uczenia się jest opanowanie warsztatu w zakresie studiowanej problematyki. Po ukończeniu zajęć student powinien posiadać umiejętność samodzielnej pracy z ruskimi zabytkami średniowiecznego piśmiennictwa (krytyka wewnętrzna i zewnętrzna), umieć posługiwać się podstawowym instrumentarium NPH dla danej epoki i regionu, umieć rekonstruować proces historyczny, dokonać zarówno analizy, jak i syntezy konkretnych zjawisk i procesów historycznych.
Ponadto: Zajęcia przygotowują do praktycznej umiejętności czytania zabytków pisma cyrylickiego wieków średnich i epoki wczesnonowożytnej, ze szczególnym uwzględnieniem piśmiennictwa Europy Wschodniej (Ruś, Wielkie Księstwo Litewskie, Państwo Moskiewskie - w celach porównowaczych będą wykorzystywane także zabytki paleografii serbskiej i mołdawskiej).
Dodatkowym efektem jest nabycie konkretnej wiedzy merytorycznej w zakresie omawianej problematyki slawistycznej i bizantynistycznej

Metody: Lektura i komentowanie źródeł pisanych (rozbiór krytyczny), omawianie źródeł paleograficznych i ikonograficznych; dyskusja nad wybranymi zagadnieniami rzeczywistości historycznej oraz wskazanymi publikacjami.
Kryteria: Ocena z ćwiczeń jest wypadkową osiągnięć studenta podczas zajęć wspólnych (aktywność, stopień przygotowania – erudycyjne opanowanie materiału, inwencja, poziom prezentacji wybranego tematu) i konsultacji indywidualnych.
Uwaga: dopuszczalna jest 1 nieusprawiedliwiona nieobecność w semestrze; w przypadku kolejnych nieobecności konieczne jest zaliczanie zajęć. W przypadku liczby nieobecności większej niż 3 następuje skreślenie z listy słuchaczy.
Lektura i komentowanie źródeł pisanych (rozbiór krytyczny), omawianie źródeł ikonograficznych i paleograficznych); dyskusja nad wybranymi zagadnieniami rzeczywistości historycznej oraz wskazanymi publikacjami.

Bibliografia ogólna - Podręczniki do nauki paleografii:
1. E.F. Karskij, Sławianskaja kiriłłowskaja paleografija, Leningrad 192b (wyd. anastatyczne Moskwa 1979);
2. M.N. Tichomirow, A.W. Murawjew, Russkaja paleografija, Moskwa 1966;
3. A.T. Nikołajewa, Russkaja paleografija. Uczebnoje posobije, Moskwa 1980;
4. W.N. Szczepkin, Uczebnik russkoj paleografii, Moskwa 1918;
5. I.S. Biejaew, Prakticzeskij kurs izuczienija drewniej russkoj skoropisi dla cztienija rukopisiej XV-XVIII stoletij. Izd.2, Moskwa 1911.
6. B. Horodyski B., Podręcznik paleografii ruskiej, Kraków 1951.
7. K. Pietkiewicz, Cyrylica, Poznań 1996.
8. I. Ogijenko I., Wzory pism cyrylickich X-XVII w. Seminarium paleografii cyrylickiej Studium Teologii Prawosławnej Uniwersytetu Warszawskiego, cz. 1-2, Warszawa 1927-1931.

Dobór literatury do poszczególnych tematów zob. Pełny opis przedmiotu

I. Pismo cyrylickie XIV-XVI w. (Elelementy paleografii i dyplomatyki oraz podstawy filologii staroruskiej)

a/ Stan badań nad paleografią cyrylicką; podstawowa literatura
przedmiotu, pomoce leksykograficzne. Dyscypliny pomocnicze:
epigrafika, filigranologia, kodykologia, dyplomatyka, chronologia.
b/ Ustaw (uncjała) Rusi X-XIV w.: teksty liturgiczne;
c/ Półustaw ruski XIV-XV ww. (tzw. Starszy i młodszy). – zabytki
pismiennictwa religijnego, kronikarskiego;
d/ Półustaw Rusi Litewskiej XIV-XV. Wpływy bałkańskie;
e/ Cyrylica w praktyce urzędowej Korony Polskiej: kancelaria ruska
Kazimierza Wielkiego i pierwszych Jagiellonów;
f/ Nowogrodzki patent: gramoty na korze brzozowej;
g/ Ustaw XVI-XVII w.;
h/ Pismo kancelarii wielkich książąt moskiewskich i carów;
i/ Pismo moskiewskich urzędów centralnych (prikazów) i kancelarii
prowincjonalnych;
j/ Cyrylica w praktyce urzędowej kancelarii hospodarskiej Wielkiego
Księstwa Litewskiego (XV-XVI w.);

Źródła: wybrane tablice paleograficzne z następujących edycji
1. Paleograficzeskije snimki s rukopisiej XII-XVII w.. Pod red. A. Sobolewskogo, SPb 1901;
2. A. Sobolewskij, S. Ptaszickij, Paleograficzeskije snimki s ruskich gramot preimuszczestwienno XIV w., SPb 1903;
3. Nowyj sbornik paleograficzeskich snimkow s ruskich rukopisiej XI-XVIIII w., SPb 1906
4. A.W. Arcichowskij, W.Ł. Janin, Nowgorodskije gramoty na bereste, Moskwa 1978.

Literatura pomocnicza: poz. a-j – zob. Literatura; ponadto poz. c-e: W. Kuraszkiewicz, Gramoty halicko-wołyńskie XIV-XV w. Studium filologiczne, w: Byzantinoslavica, IV, 1932, nr 2, s. 335-364; idem, Gramoty halicko-wołyńskie XIV-XV w. Studium językowe, Kraków 1934.

II. Książka ruska
a/ Psałterz Kijowski 1397 r.
b/ Ewangeliarz Ławryszewski
c /Najstarsze druki cyrylickie.

Źródła: faksymilia w/w zabytków.
Literatura:
1. Kijewskaja psałtyr’ 1397 goda iz Gosudarstvennoj PUblicznoj Biblioteki im. M. Sałtykowa Szczedrina, M. 1978;
2. T. Friedelówna, Ewangeliarz Ławryszewski. Monografia zabytku, Wrocław-Warszawa 1974 (=Monografie Slawistyczne PAN, t. 28);
3. M. Smorag Różycka, Ewangeliarz Ławryszewski, Kraków 1999;
4. R. Jaworski, Ewangeliarze ruskie jako księgi wpisów, w: Polska kancelaria królewska czasów nowożytnych między władzą a społeczeństwem. Cz. 2, Kraków 2006, s. 87-98;
4. Gistoriyja biełaruskaj knigi. T. 1. M. N. Nikalaeu, Kniżna kultura Wialikaga Kniastwa Litouskaga, Minsk 2009;
5. J.D. Isajewycz, Literaturna spadszczyna Iwana Fedorowa, Lwiw 1898;

III. Miniatury ruskie jako źródło

a/ Latopis Radziwiłłowski
b/ Iluminowana Kronika Iwana Groźnego (Licewoj Letopisnyj Swod)

Źródła: faksymilia zabytków
Literatura przedmiotu:
1. G.W. Popow, Rukopisnaja kniga Moskwy, Moskwa 2009;
2. O.I. Podobiedowa, Miniatury russskich istoriczeskich rukopisiej, Moskwa 1965;
3. M. Smorąg Różycka, op.cit.
4. Gistaryja biełaruskaj knigi, op.cit.;

Uwaga 1: W przypadku uwarunkowanej względami obiektywnymi (ferie, godziny rektorskie) mniejszej niż planowana liczby spotkań, możliwe są korekty w w/w planie (m.in. poprzez łączenie poszczególnych tematów.

Uwaga 2: W uzasadnionych przypadkach - w zależności od postępów uczestników zajęć w zakresie analizy w/w źródeł oraz znajomości języków obcych), lista lektur może ulec modyfikacjom.

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

• Strona przedmiotu 3104-4OSKRSRE w USOSweb