Archiwistyka. Edytorstwo źródeł z elementami paleografii i neografii 3104-4ARCHEPN

Główne treści koncertują się wokół problematyki edytorstwa źródeł średniowiecznych i wczesnowożytnych.
Zagadnienia dotyczące wieku XIX (zob. pkt XI w wykazie tematów) zostaną omówione w zakresie zależnym od potrzeb specjalizacji.

Spośród podanych niżej wydawnictw i literatury będę Państwu sukcesywnie wskazywać te, które omawiane będą podczas zajęć. Zastrzegam jednocześnie możliwość dokonywania uzupełnień i przesunięć materiału w programie, jak również w porządku spotkań. Należy zatem przedstawiony poniżej program traktować ramowo a także jako zbiór pewnych wskazań bibliograficznych dla szczególnie zainteresowanych przedmiotem.

Literatura pomocnicza:

Znakomitym w prowadzeniem w zagadnienia edytorstwa są:
- K. Górski, Sztuka edytorska. Zarys teorii, Warszawa 1965
Podstawowe zagadnienia omawia:
- R. Loth, Podstawowe pojęcia i problemy tekstologii i edytorstwa naukowego, Warszawa 2006 (jakkolwiek podręcznik ten dotyczy głównie problemów związanych z edytorstwem tekstów XIX w., to obejmuje szereg zagadnień wspólnych dla wszystkich epok literackich)
- J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, wydania: Warszawa 2002 i następne (rozdział: Edytorstwo historyczne)
Orientację w literaturze dotyczącej wszelkich zagadnień edytorstwa historycznego ułatwia ogromnie:
- P. Dymmel, Bibliografia edytorstwa źródeł historycznych w Polsce. Historia - krytyka tekstu – metodyka i technika wydawnicza, Lublin 2001
Rozwiązanie problemów, które nastręcza pismo średniowieczne i wczesnonowożytne ułatwiają opracowania i podręczniki:
- A. Gieysztor, Zarys dziejów pisma łacińskiego, Warszawa 1973
- W. Semkowicz, Paleografia łacińska, wyd. II, poprawione, Kraków 2002
- B. Bishoff, Paläographie des römischen Altertums und des abendländischen Mittelaalters, wyd. II popr. (Erich Schmidt Verlag) 1986, wersja angielska: Latin Paleography. Antiquity and the Middle Ages, translated by D. Ócróinín, (Cambridge University Press) 1990 i nn.
- J. Stiennon, Paléographie du Moyen Age, Paris 1973
- J. Słowiński, Rozwój pisma łacińskiego w Polsce XVI-XVIII wieku. Studium paleograficzne, Lublin 1992 (zob. należące do omówień poszczególnych rodzajów pisma tablice na s. 54-55, 65, 94-95, 108-109, 128-129, s. 140-156 i po s. 175)
oraz (nie tylko w przypadku tekstów niemieckojęzycznych):
- K. Bobowski, Ewolucja pisma neogotyckiego na Śląsku od początku XVI do połowy XX wieku, Wrocław 1992
- K. Górski, Neografia gotycka. Podręcznik pisma neogotyckiego XVI-XX w., wyd. III, Warszawa 1978

Kwestie językowe pozwalają wyjaśnić słowniki, m.in.:
- Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce
- S.B. Linde, Słownik języka polskiego
- Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki
- Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski
- Słownik staropolski
- Słownik polszczyzny XVI wieku
- Słownik języka polskiego XVII i 1 poł. XVIII wieku
- Mały słownik zaginionej polszczyzny, red. F. Wysocka, Kraków 2003
- Słownik staropolskich nazw osobowych
a ponadto takie opracowania i wydawnictwa, jak:
- B. Kaczmarczyk, Język polski w kancelarii królewskiej w pierwszej połowie XVI wieku, Wrocław 2003 (Praca zawiera omówienie szeregu problemów językowych, a w Aneksie edycje tekstów wraz z podobiznami rękopisów, które mogą służyć do samodzielnego ćwiczenia umiejętności paleograficznych i edytorskich na początkowym etapie ich zdobywania).
- Materiały do studiowania historii języka polskiego, wyboru dokonał G. Majkowski, Piotrków Trybunalski 2000 (Wybór tekstów różnych autorów dotyczących dziejów języka i pisma)
- Polszczyzna XVII wieku. Stan i przeobrażenia, praca zbiorowa, red. D. Ostaszewska, Katowice 2002 (Zawarte w pracy omówienia szeregu zagadnień historii języka, w tym kwestii związanych z zapisem i regułami pisowni (grafią i ortografią), mogą okazać niezwykle pomocne przy rozwiązywaniu trudności przy dokonywaniu transliteracji i transkrypcji rękopisów).
- S. Rospond, Gramatyka historyczna języka polskiego z ćwiczeniami, [najlepiej] wyd. IV zmienione, Warszawa 2007 (Klasyczna praca omawiająca główne zagadnienia dziejów polszczyzny, w tym związane z historią pisma).
- K. Długosz-Kurczabowa, S. Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego, wyd. III poszerzone i zmienione, Warszawa 2006, s. 66-69 (Grafia tekstów staropolskich)

I. Omówienie podstawowych zagadnień edytorstwa polskich średniowiecznych źródeł łacińskojęzycznych

- P. Dymmel, Edytorstwo historyczne - stan i potrzeby, [w:] Pamiętnik XV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich, t. 1, cz. 2, red. J. Staszewski, Gdańsk-Toruń 1995, s. 259-271
- Instrukcja wydawnicza dla średniowiecznych źródeł historycznych, opr. Komisja Historyczna PAU przy współudziale Towarzystw Naukowych we Lwowie, Poznaniu, Warszawie i Wilnie, „Archiwum Komisji Historycznej”, seria 2, t. II (ogólnego zbioru t. XIV), 1930, s. 1-40
- A. Wolff, Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI wieku, „Studia Źródłoznawcze”, I, 1957, s. 155-181 + Dodatek (s. 182-184): Z. Budkowa, M. Friedbergowa, B. Kürbisówna, Instrukcja dla wydawania roczników polskich
-M. Friedberg, Wydawanie drukiem źródeł archiwalnych. Metoda i technika pracy edytorskiej, Warszawa 1963, s. 54-65 (Analiza krytyczna podstawy źródłowej wydawnictwa); 66-77 (Krytyczne ustalenie tekstu poprawnego)
- A. Dondaine, Rodzaje aparatu krytycznego stosowanego w edycjach łacińskich tekstów średniowiecznych, „Przegląd Tomistyczny”, V, 1992, s. 193-206.
- J. Domański, Kilka uwag w kwestii wydawania łacińskich tekstów postantycznych, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”, t. 47, 2002, s. 23-31.

II. Średniowieczne źródła kronikarskie

- Anonima tzw. Galla kronika czyli dzieje książąt i władców polskich, wyd., wstępem i komentarzem opatrzył K. Mecherzyński, Kraków 1952 (Monumenta Poloniae Historica, series nova, t. II), s. I-XX (zachowane przekazy tekstu kroniki), s. XXIII-XXXII (stosunek wzajemny poszczególnych przekazów) + s. XXXVIII-XXXIX (genealogia przekazów)
- W. Drelicharz, Annalistyka małopolska XIII-XV wieku. Kierunki rozwoju wielkich roczników kompilowanych, Kraków 2003, s. 24-43 (opis kodeksu Zamoyskich (rkp BN BOZ cim 28), s. 90-111 (opis rkp BN w Warszawie sygn. 8006, zwanego kodeksem Piotra Szamotulskiego albo heilsberskim)
- Zapoznanie się z podstawą, koncepcją, konstrukcją i aparatem edycji Maleczyńskiego
- Porównanie fragmentów kodeksu Zamoyskich z edycją Maleczyńskiego, na podstawie podobizn zamieszczonych [w:] Galla Anonima Kronika. Podobizna fotograficzna rękopisu Zamoyskich z wieku XIV, wyd. i wstępem opatrzył J. Krzyżanowski, Warszawa 1948
- Jan Długosz:
-- Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, liber primus, liber secundus, Varsaviae 1964, s. 49 + stemma codicum, s. 50 (abbreviationes)
-- Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, liber decimus et liber undecimus: 1406-1412, Varsaviae 1997, s. 5-6 (Praefatio M. Plezia)
-- Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego…, księga pierwsza, księga druga (do 1038), Warszawa 1962 (lub reedycja fototypiczna 2009), s. 9-60 (Przedmowa W. Semkowicz-Zarembiny, szczególnie s. 9-27, 35-52, 54-60) + stemma codicum, s. 61
-- Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego…, księga dziesiąta, księga jedenasta: 1406-1412, Warszawa 1982 (lub reedycja fototypiczna 2009), s. 6-12 (Przedmowa W. Semkowicz-Zarembiny)
- P. Dymmel, W sprawie warsztatu edytorskiego dawnych wydań “Roczników” Jana Długosza, “Studia Historyczne” 34, 1991, z. 3, s. 349-50, 359-366
- P. Dymmel, O metodzie i podstawie wydania „Annales” Jana Długosza. Na marginesie edycji „Joannis Dlugossi Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae”. Liber decimus et undecimus, 1406-1412. Wydawnictwo Naukowe PWN, Varsaviae 1997, ss. 351, „Studia Źródłoznawcze”, XXXVII, 2000, s. 139-151.

III. Przykłady edycji dokumentu średniowiecznego

- Akta unji Polski z Litwą 1385-1791, wyd. S. Kutrzeba, W. Semkowicz, Kraków 1932
s. XXXVI-XXXVII (zasady wydania, por. Instrukcja wydawnicza dla średniowiecznych źródeł historycznych (zob. wyżej); dokument nr 1, s. 1-3 (akt umowy w Krewie)
- M. Koczerska, Autentyczność dokumentu unii krewskiej 1385, „Kwartalnik Historyczny”, t. 99, 1992, z. 1, s. 59-71+ Aneks: s. 72-80.
- Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. VI, zawiera dokumenty nr 1-400 z lat 1174-1400, wyd. i opr. A. Gąsiorowski, H. Kowalewicz, komentarzem opatrzył A. Gąsiorowski, Warszawa–Poznań 1982, s. X-XIX (zakres, zawartość i zasady wydawnictwa), dokumnety: nr 2, s. 3-5, nr 7-8, s. 11-13, nr 21, s. 27-28, nr 52-52a, s. 63-64, nr 372 s. 429
- Zbiór dokumentów małopolskich, wyd. I. Sułkowska-Kurasiowa i S. Kuraś, cz. VI: Dokumenty króla Władysława Jagiełły z lat 1386-1417, Wrocław 1974, nr 1781, s. 370-372, nr 1784, s. 376-377.
- J. Matuszewski, Nowe wydawnictwo źródłowe do dziejów Wielkopolski. Uwagi w związku z tomem VI Kodeksu Dyplomatycznego Wielkopolski, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 37, 1985, z. 2, s. 327-337
- A. Gąsiorowski, O metodzie wydawania średniowiecznych dokumentów, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 38, 1986, z. 1, s. 199-206

IV. Przykład edycji źródła rocznikarskiego

- Najdawniejsze roczniki krakowskie i kalendarz, wyd. Z. Kozłowska-Budkowa, Warszawa 1978 (Monumenta Poloniae Historia, series nova, t. V)
-- Przedmowa, s. V-VII, s. XVI-XXII (opis i dzieje kodeksu KKK ms 209; układ i zawartość kodeksu; pisarze i redaktorzy), s. L-LI (zestawienie rąk pisarzy XIV-XV w., którzy wciągnęli po trzy i więcej zapisek do kalendarza), s. LI-LXI (metoda i technika wydania)
-- Nota Klemensa Drzewickiego w kalendarzu katedry krakowskiej dot. 15 lipca 1410 (MPHsn, V, s. 155-156), porównanie edycji z rękopisem

V. Przykłady edycji źródeł rachunkowych

- Rachunki z prac budowlanych na zamku w Nowym Mieście Korczynie w latach 1403-1408, przygotowała do druku i poprzedziła wstępem J. Karwasińska, Warszawa 1956 („Kwartalnik Historii kultury materialnej”, R. IV, 1956, nr 2 – zeszyt dodatkowy)
s. [VII]/413-[XV]/421 (opis podstawy i zasady wydania)
- Rachunki budowy Zamku Krakowskiego, wyd. O. Łaszczyńska, Kraków 1952 (Źródła do dziejów Wawelu, t. I), s. V-XIV (opis podstawy i metody wydawniczej)
- Rachunki podskarbiego Andrzeja Kościeleckiego z lat 1510-1511, opr. A. i H. Wajs, Kraków 1997 (Źródła do dziejów Wawelu, t. XV), s. V-X (opis podstawy i zasad wydania), budowa aparatu i indeksu
- Rachunki budowy zamku krakowskiego 1531, opr. M. Ferenc, Kraków 2001 (Źródła do dziejów Wawelu, t. XVI), s. V-VII
- Rachunki budowy zamku krakowskiego 1532, opr. M. Ferenc, Kraków 2003 (Źródła do dziejów Wawelu, t. XVII), s. V-XII (wstęp wydawcy)

VI. Łacińskojęzyczne źródła średniowieczne i nowożytne w nowoczesnych edycjach naukowych o charakterze edukacyjno-akademickim

- [Anonymi Galli] Gesta principum Polonorum/The Leeds of the Princes of the Poles, Translated and Annotated by Paul W. Knoll and Frank Schaer with a Preface by Thomas N. Bisson, Central European University Press, Budapest 2003 (edycja oparta na wydaniu K. Maleczyńskiego, częściowo dostępna w Google books)
- Petrarch’s Guide to the Holy Land – Itinerary to the Sepulcher of Our Lord Jesus Christ. Facsimile edition of Cremona, Biblioteca Statale, Deposito Libreria Civica, manuscript BB.1.2.5, With an Introductory Essay, Translation, and Notes by Theodore J. Cachey, Jr., Notre Dame (IN), 2002 [egz. w Bibliotece IH UW], s. 63-66 (About the Text and Translation)
- F. Petrarka, Pisma podróżnicze, przeł. i opr. W. Olszaniec, Warszawa 2009 (Biblioteka Renesansowa, t. II)
- L. Bruni, History of the Florentine people…, vol. 1. Books I-IV, ed. and translated by J. Hankins, Cambridge; London: Harvard University Press, 2001 (The I Tatti Renaissance Library, vol. 3), s. XIX-XX, 473-477 (Note on the Text and Translation) [egz. w Bibliotece IBI AL UW]

VII. Łacińska epistolografia późnośredniowieczna i renesansowa

- T. Lancholc, Ars epistolandi, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. t. Michałowska, wyd. II poprawione i uzupełnione, Wrocław 1998, s. 61-65;eadem, List, ibidem, s. 456-461
- Jan Ursyn z Krakowa, Modus epistolandi cum epistolis exemplaribus et orationibus annexis/O sposobie pisania listów wraz z wzorami listów i mowami, przełożyła, wstępem i objaśnieniami opatrzyła L. Winniczuk, Wrocław 1957, s. VII-X, 12-20, 112-133
- J. Axer, List łacińskojęzyczny jako źródło historyczne i tekst literacki, [w:] Listowne Polaków rozmowy. List łacińskojęzyczny jako dokument polskiej kultury XVI i XVII wieku, praca zbiorowa pod red. J. Axera i J. Mańkowskiego, Warszawa 1992, s. 13-21.
- Korespondencja żupnika krakowskiego Mikołaja Serafina z lat 1437-1459, wyd. W. Bukowski, T. Płóciennik, A. Skolimowska, Kraków 2006
-- Ze Wstępu, s. V-XII (przedmiot edycji; polska korespondencja średniowieczna), s. XXVIII-LXXIII (charakterystyka korespondencji; uwagi o języku listów; opis podstawy wydania; zasady wydania)
- porównanie edycji z dołączonymi do niej podobiznami rękopisów

- J. Drewnowski, Mikołaj Kopernik w świetle swej korespondencji, Wrocław 1978, s. 18-28 (autografy i ich cechy), s. 201 i nn. (aneksy)
- M. Kopernik, Pisma pomniejsze, do druku przygotowali: T. Bieńkowski, M. Biskup, J. Dobrzycki, M. Golińska-Gierych, L. Zygner, przedmowa i redakcja naukowa A. Wyczański, Warszawa MMVII (M. Kopernik, Dzieła wszystkie, t. III), cz. IV: Listy i przekłady, s. 175-202
- A. Skolimowska, rec.: M. Kopernik, Dzieła wszystkie, t. 3: „Pisma pomniejsze”, red. Andrzej Wyczański, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2007, ss. 240, „Studia Źródłoznawcze”, 47, 2010, s. 271-274

- R. Marciniak, Acta Tomiciana w kulturze politycznej Polski okresu Odrodzenia, Warszawa-Poznań 1983 (należy zapoznać się z zawartością i strukturą monografii, zwracając uwagę na treść Aneksów, zwłaszcza s. 180-189)
- Acta Tomiciana (dzieje wydawnictwa Acta Tomiciana, przemiany koncepcji wydawniczej), opracowanie edytorskie tekstów, aparat)
-- t. XIV, ed. W. Pociecha, Poznań 1952, s. V-XX
-- t. XV, ed. W. Pociecha, Wrocław-Kraków 1957, s. V-VII
-- t. XVII, ed. W. Urban, A. Wyczański, Wrocław-Kraków-Poznań 1966, s. V-IX
-- t. XVIII, collegerunt V. Urban et A. Wyczański, suplevit et edidit R. Marciniak, Kórnik 1999
- A. Skolimowska, Wydawnictwo “Acta Tomiciana” na kolejnym rozdrożu? Z dylematów współczesnego edytorstwa historycznego…., „Kwartalnik Historyczny”, 108, 2001, z. 4, 2001, s. 113-129.

- Corpus Epistularum Ioannis Dantisci, ed. J. Axer with collaboration of Anna Skolimowska,
-- Part I: Ioannis Dantisci Epistulae Latinae,
--- vol. 1: Ioannes Dantiscus’ Latin Letters, 1537, Transcription from Manuscript, Commentary and Annotations by A. Skolimowska, Warsaw – Cracow 2004 (wstęp, jego zasadnicze części i ich problematyka, sposób opracowania edytorskiego tekstów, charakter i konstrukcja indeksu).
-- Part II: Amicorum sermons mutui
--- vol. 1: Ioannes Dantiscus’ Correspondence with Sigmund von Herberstein, Transcription from Manuscript, Commentary and Annotations M.A. Janicki and T. Ososiński, Warsaw – Cracow 2008 (wstęp, jego zasadnicze części i ich problematyka, sposób opracowania edytorskiego tekstów, charakter i konstrukcja indeksu)
- Baza danych „Korpus tekstów i korespondencji Jana Dantyszka” na stronie Pracowni Edytorstwa Źródeł IBI AL UW (po zalogowaniu się należy zapoznać się ze strukturą i zawartością bazy): http://dantiscus.ibi.uw.edu.pl/?menu=ccor&f=ccor&lang=pl

- Korespondencja Stanisława Hozjusza kardynała i biskupa warmińskiego, t. III (1558-1561), cz. 1 (10 V 1558- 31 VIII 1560), opr. H. D. Wojtyska CP, Olsztyn 1980 (“Studia Warmińskie”, XVII, 1980), s. 24-28 (zasady edycji), zawartość wydawnictwa, sposób prezentacji i komentowania tekstów źródłowych
- Z. Pietrzyk, W. Urban, rec.: Korespondencja Stanisława Hozjusza kardynała i biskupa warmińskiego, t. III (1558-1561), cz. 1 (10 V 1558- 31 VIII 1560), opr. H. D. Wojtyska CP, Olsztyn 1980 (“Studia Warmińskie”, 1980, tom 17, ss. 464, 8 ilustracji, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 3 (165), 1984, s. 311-313.

- Georgii Ticini ad Martinum Cromerum epistulae (a. 1554-1585), e libris manu scriptis collegit, edidit Georgius Axer, Wratislaviae MCMLXXV, s. 5-14 (charakterystyka mieszanej językowo korespondencji, zasady wydania, aparat edycji).

VIII. Edycje łacińskojęzycznych źródeł parlamentarnych i dyplomatycznych

- Volumina Constitutionum, t. I: 1493-1549, vol.1: 1493-1526, do druku przygotowali S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa 1996, s. 29-40 (koncepcja i zasady wydawnictwa)
- A. Gąsiorowski, Nad nowym wydaniem tomów konstytucji dawnej Rzeczypospolitej ..., “Roczniki Historyczne”, LXIII, 1997, s. 163-169.
- Acta Nuntiaturae Polonae,
-- tomus I: De fontibus investigatione et editionibus, instructio ad editionem, nuntiorum series chronologica, auctore Henrico Damiano Wojtyska CP, Romae 1990, s. 187-189 (instrukcja wydawnicza), s. 197-339 (prospekty kolejnych tomów serii), s. 343-430 (edycja dokumentów)
- L. Jarmiński, Wstępne zasady edycji akt nuncjatury polskiej u schyłku XVI wieku, „Informationes. Biuletyn Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych”, z. 4, Rzym-Warszawa 1989, s. 139-143

IX. Problematyka wydawnicza polskojęzycznych tekstów późnośredniowiecznych i wczesnonowożytnych (zagadnienia transliteracji i transkrypcji tekstu źródłowego)

Należy zapoznać się z regułami poniżej wymienionych instrukcji, zastanawiając się jednocześnie jakie aspekty źródłoznawcze nie zostały w nich uwzględnione:
- Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX w., red. K. Lepszy, Wrocław 1953
-- Rec. L. Żytkowicz, „Roczniki dziejów społecznych i gospodarczych”, 16, 1954, s. 389-395
- Zasady wydawania tekstów staropolskich – projekt, przykłady opr. J. Woronczak, Wrocław 1955, zob. s. 21, s. 88, s. 101 (trzy rodzaje wydawnictw (edycji): A, B, C), ibidem, pojęcia i zasady transliteracji i transkrypcji, s. 27, 36, 52-53, 63, por. użyte w Instrukcji pod red. Lepszego pojęcie „modernizacji” (należy się zastanowić co w warstwie językowej tekstu modernizacja obejmuje, a czego zgodnie z zasadą transkrypcji, obejmować nie powinna, por. uwagi R. Lotha w jego: Podstawowe pojęcia i problemy tekstologii…(op. cit.), s. 92-117.
- W. Wydra, W.R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, wyd. II poprawione i uzupełnione, Wrocław 1995, s. 13-14 (Należy zapoznać się z zawartością i charakterem wydawnictwa, ze zwróceniem szczególnej uwagi na zasady opracowania edytorskiego, symbole, skróty, rodzaj i charakter przypisów, a zwłaszcza sposób prezentacji zabytków w dwu postaciach: transliteracji i transkrypcji).

X. Podstawa wydania a kształt edytorski wydawnictwa, cel i charakter edycji. Koncepcja i zasady wydania a ich realizacja
Przykłady edycji polskojęzycznych źródeł średniowiecznych, nowożytnych i dziewiętnastowiecznych (m.in. dokumenty, inwentarze, epistolografia, pamiętnikarstwo) w konfrontacji z podstawą rękopiśmienną i założeniami edytorskimi (zagadnienia zasad wydania, budowy wstępu i aparatu wydawniczego, konstrukcji indeksów i całości wydawnictwa)

Przyglądamy się zawartości i strukturze wydawnictw oraz sposobowi opracowania edytorskiego tekstu źródłowego. Szczegółowo zapoznajemy się z treściami dotyczącymi podstawy, koncepcji i zasad wydania na wskazanych stronach.

- Apokalipsa św. Jana w przekładzie Tomasza ze Zbrudzewa, opr. I z rękopisu wyd. I. Kwilecka, Wrocław 1976, tablice po s. 32, s. 59-60 (Uwagi dotyczące transliteracji i transkrypcji)
- Brulion przekładu pierwszych trzech ksiąg Biblii pióra Tomasza ze Zbrudzewa, czyli tzw. Mamotrept gnieźnieński, z rękopisu opr. i wyd. I. Kwilecka, Wrocław 1971, tablice po s. 48, 64, s. 68 (Uwagi dotyczące transliteracji i transkrypcji)
- Sowiźrzał krotochwilny i śmieszny, krytyczna edycja staropolskiego przekładu Ulenspiegla, wyd. R. Grześkowiak, E. Kizik, Gdańsk 2005, s. LXVII-CXI (Analiza źródeł (należy zapoznać się z rodzajem omawianych zagadnień i sposobem ich prezentacji)) CXII-CXXIV (Zasady wydania (należy zapoznać się dokładnie z tym rozdziałem))

- Listy króla Zygmunta Augusta do Radziwiłłów, opr. wstęp i kom. I. Kaniewska, Kraków 1999
-- M. Janicki, R. Jaworski, Nad nową edycją listów króla Zygmunta Augusta, „Przegląd Historyczny”, XC, 1999, z. 3, s. 347-364
-- H. Lulewicz, Daremny trud edytora? Uwagi na marginesie edycji korespondencji ostatniego Jagiellona, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, XLIV, 2000, s. 177-185.
- Listy polskie XVI wieku, red. K. Rymut,
-- t. I: Listy z lat 1525-1548 ze zbiorów Władysława Pociechy, Witolda Taszyckiego i Adama Turasiewicza, Kraków 1998, s. XIII (zasady transliteracji), koncepcja i charakter wydawnictwa, postać tekstu, rodzaj przypisów
-- t. II: Listy z lat 1548-1550 ze zbiorów Władysława Pociechy, Witolda Taszyckiego i Adama Turasiewicza, Kraków 2001
-- t. III: Listy z lat 1548-1550 ze zbiorów Władysława Pociechy, Witolda Taszyckiego i Adama Turasiewicza, Kraków 2004 (w tym tomie proszę przyjrzeć się konstrukcji indeksu).
- Korespondencja Stanisława Koniecpolskiego hetmana wielkiego koronnego 1632-1646, opr. A. Biedrzycka, Kraków 2006, s. 72-79 (podstawa, zasady wydania i opracowania tekstów)
- K. Mrozek, Tytulatura w korespondencji staropolskiej jako problem stosunku między nadawcą a odbiorcą, „Pamiętnik Literacki”, 69, 1978, z. 2. s. 127-148
- Konfesja sandomierska, transkrypcja i komentarz językowy K. Długosz-Kurczabowa, Warszawa 1995, s. VIII-XX (Grafia i fonetyka), s. LXXXIII (Zasady transkrypcji KS)
- M. Sęp-Szarzyński, Poezje zebrane, wyd. R. Grześkowiak, A. Karpiński, przy współpracy K. Mrowceiwcza, Warszawa 2001, s. 101-114 (Opis źródeł), s. 115-128 (Zasady wydania; dwie redakcje utworów; układ tomu; zasady transkrypcji)
- Lustracja województwa krakowskiego 1564, część. I, wyd. J. Małecki, Warszawa 1962, s. XVIII-XXVII (podstawa i metoda wydawnicza)
- Lustracja województwa krakowskiego 1765, część I: Powiaty sądecki, szczyrzycki, biecki, czchowski oraz księstwa zatorskie i oświęcimskie, wyd. A. Falniowska-Gradowska, Warszawa 1973, s. XXVII-XL (podstawa i metoda wydania)
- Akta unii Polski z Litwą 1385-1791 (ed. cit.), nr 148, s. 331-347 (Panowie rady i posłowie ziemscy Korony Polskiej odnawiają unię w Wielkiem Księstwem Litewskiem, Lublin, 1 lipca 1569)
- Diariusz sejmu walnego warszawskiego 1556/57, wyd. S. Bodniak, Kórnik 1939, s. 2-15 (charakterystyka podstawy źródłowej, problem autorstwa diariusza, zasady wydania)
- Diariusze sejmowe z wieku XVIII
- t. I: Diaryusz sejmu z r. 1748, wyd. W. Konopczyński, Warszawa 1911, s. XXI-XXVII (podstawa i zasady wydania)
- t. III: Diarjusze sejmów z lat 1750, 1752, 1754 i 1758, wyd. W. Konopczyński, Warszawa 1937, s. VI-XI (podstawa i zasady wydania)
- Materiały do dziejów Sejmu Czteroletniego, t. I, opr., przygotowali do druku J. Woliński, J. Michalski, E. Roztworowski, Wrocław 1955, s. III-XXII (przykład edycji zbiorczej wg zasad Instrukcji pod red. K. Lepszego)
- Volumina Legum, t. X: Konstytucje sejmu grodzieńskiego z 1793 r., wyd. Z. Kaczmarczyk, przy współudziale J. Matuszewskiego, M. Sczanieckiego i J. Wąsickiego, Poznań 1952, s. VIII-XIII (podstawy i zasada wydania)
- Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. I: 1572-1620, wyd. S. Kutrzeba, Kraków 1932; t. II: 1621-1648, wyd. A. Przyboś, Kraków 1953
- Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, t. I: 1572-1632, część 1: 1572-1616, wyd. W. Dworzaczek, Poznań 1957, s. VIII-XVII (podstawa i zasady wydania), część 2: 1616-1632, wyd. W. Dworzaczek, Poznań 1962 (budowa indeksu)
- Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. Lata 1696 - 1732, wyd. M. Zwierzykowski, Poznań 2008
- Źródła do dziejów drugiego i trzeciego rozbioru Polski, wyd. B. Dembiński, t. I: Polityka Rosyi i Prus wobec Polski od początków Sejm czteroletniego do ogłoszenia Konstytucyi Trzeciego Maja. 1788-1791, Lwów 1902, s. LI-LX (Zawartość i koncepcja wydawnictwa)

- Diariusz poselstwa polskiego do Francji po Henryka Walezego w 1573 roku, opr. A. Przyboś i R. Żelewski, Wrocław 1963, s. LIII-LVI (Uwagi wydawnicze (przykład zastosowania Instrukcji wydawniczej dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX w., red. K. Lepszy, w przypadku źródła o charakterze językowo mieszanym))
- M.K. Radziwiłł „Sierotka”, Podróż do Ziemi Świętej, Syrii i Egiptu 1582-1584, opr. L. Kukulski, Warszawa 1962, s. 249-255 (Posłowie)
-- S. Alexandrowicz, „Peregrynacja do Ziemi Świętej” księcia Radziwiłła Sierotki. Czas powstania rękopisu, [w:] Ars Historia. Prace z dziejów powszechnych i Polski, red. M. Biskup et alii, Poznań 1976, s. 585-601
- S. Niemojewski, Diariusz drogi spisanej i różnych przypadków pociesznych i żałosnych prowadząc córkę Jerzego Mniszka, Marynę, Dymitrowi Iwanowiczowi w roku 1606, wyd. R. Krzywy, Warszawa 2006, s. 31-35 (Zasady transkrypcji), aparat wydawniczy edycji
- Andrzej Lubieniecki, Poloneutychia, opr. A. Linda, M. Maciejewska, J. Tazbir, Z. Zawadzki, Warszawa-Łódź 1982, s. XX-XXII (omówienie podstawy i zasad wydania)
- A. Wolan, De libertate politica sive civili. O wolności Rzeczypospolitej albo ślacheckiej (tłumaczenie Stanisława Dubingowicza), wyd. i opracowali M. Eder, R. Mazurkiewicz, red. naukowa tomu W. Uruszczak, Warszawa 2010, s. 279-310 (Komentarz edytorski)
- J. Sobieski, Peregrynacja po Europie [1607-1613], Droga do Baden [1638], opr. J. Długosz, Wrocław 1991, s. 38-40 (podstawa i zasady wydania), konstrukcja wydawnictwa.
- Podróż królewicza Władysława Wazy do krajów Europy Zachodniej w latach 1624-1625 w świetle ówczesnych relacji, opr. A. Przyboś, Kraków 1977, s. 34-36 (Uwagi wydawnicze), koncepcja i zawartość wydawnictwa, opracowanie tekstów, charakter przypisów
- M. Vorbek-Lettow, Skarbnica pamięci. Pamiętnik lekarza króla Władysława IV, opr. E. Galos, F. Mincer, red. Naukowa W. Czapliński, Wrocław 1968, s. XXV-XXVII (edycja wg zaleceń instrukcji wydawniczej…, red. K. Lepszy)
- J.W. Poczobut Odlanicki, Pamiętnik [1640-1684], opr. A. Rachuba, Warszawa 1987, s. 97-99 (zasady wydania), charakter wstępu wydawniczego i przypisów
- J. Pasek, Pamiętniki, wstępem i objaśnieniami opatrzył W. Czapliński, wyd. V zmienione i uzupełnione, Wrocław 1979, s. III-XXXVIII (charakterystyka pamiętnikarstwa staropolskiego), s. LXVI-LXIX (Zasady wydania), charakter przypisów
- J.A. Chrapowicki, Diariusz, cz. 1: lata 1656-1664, opr. i wstępem poprzedził T. Wasilewski, Warszawa 1978, s. 72-74 (Obecny stan zachowania diariusza i zasady edycji; charakter wstępu wydawniczego, przypisów, dodatków i indeksów); cz.2: lata 165-1669, opr. i wstępem opatrzyli A. Rachuba i T. Wasilewski, Warszawa 1988, s. 5-17 (podstawa i zasady wydania części drugiej), s. 865 (nota o przypisach)
- M. Matuszewicz, Diariusz życia mego, t. I: 1714-1757, t. II: 1758-1764, tekst opracował i wstępem poprzedził B. Królikowski, komentarz Z. Zielińskiej, Warszawa 1986, t. I, s. 859-863 (Nota wydawnicza), charakter przypisów i komentarza historycznego, t. II, s. 641-646 (Aneks), s. 647-681 (Komentarz), s. 682-683 (datowanie, jednostki monetarne i miary), s. 687-688 (Nota do indeksów), s. 689-807 (indeksy i ich budowa), s. 808-811 (Wykaz dokumentów, mów i listów cytowanych przez Matuszewicza w „Diariuszu”)
- I. Krasicki, Dzieła zebrane, red. Z. Goliński, seria pierwsza: Pisma Literackie, t. 1: Poematy, opr. Z. Goliński, Wrocław 1998, s. 45-78 (Transkrypcja – modernizacja (należy zwrócić uwagę na omówione w tym rozdziale wstępu zjawiska językowe)).

XI. Wiek XIX

Instrukcje wydawnicze i wybrana literatura:

- I. Ichnatowicz, Projekt instrukcji wydawniczej dla źródeł historycznych XIX i początku XX wieku, „Studia Źródłoznawcze”, VII, 1962, s. 99-123 (tekst instrukcji dostępny jest w całości on line)

- I. Ihnatowicz, Problemy edytorstwa pamiętników jako źródeł do historii najnowszej, „Pamiętnikarstwo Polskie”, 1974, nr 1-2, s.135-144.
F. Jakubczyk, Zasady edycji pamiętników a praktyka, „Pamiętnikarstwo Polskie”, 1972, nr 1, s.124-130.
- A. Kulecka, Indywidualizacja czy normalizacja? W poszukiwaniu modelu wydawnictw źródłowych XIX-XX wieku, „Studia Źródłoznawcze”, XL, 2002, s. 201-213.
- S. Kieniewicz, Z doświadczeń edytora źródeł historycznych, „Archeion”, LXXXVII, 1990, s. 123-131.
- S. Kieniewicz, Powstanie styczniowe. Materiały i dokumenty, „Studia Źródłoznawcze”, XIII, 1968, s. 161-166.
- Z. Kolankowski, O przyszłej instrukcji wydawania źródeł historycznych XX wieku, „Studia Źródłoznawcze”, IV, 1959, s. 135-147.

Przykłady edycji:

- Korespondencja Zygmunta Krasińskiego
- Z. Krasiński, Listy do Adama Sołtana, opr. i wstępem poprzedził Z. Sudolski, Warszawa 1970
- Z. Krasiński, Listy do Delfiny Potockiej, opr. i wstępem poprzedził Z.Sudolski, t. I-III, Warszawa 1975
- Z. Krasiński, Listy do Konstantego Gaszyńskiego, opr. i wstępem poprzedził Z. Sudolski, Warszawa 1971
- Z. Krasiński, Listy do różnych adresatów, zebrał, opr. i wstępem poprzedził Z. Sudolski, t. I-II, Warszawa 1991
- A. Ostrowski, Pamiętnik z czasów powstania listopadowego, wyd. K. i W. Rostoccy, Wrocław 1961
- Korespondencja filomatów (1817-1823), wybór i opr. M. Zielińska, Warszawa 1989
- M. Mochancki, Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831, opr. i przedmową poprzedził S. Kieniewicz, t.I-II, Warszawa 1984
- W.Łukasiński, Pamiętnik,opr. i wstępem poprzedził R. Gerber, Warszawa 1986
- Powstanie styczniowe. Materiały i dokumenty, red. E. Halicz, S. Kieniewicz, I. Miller, t. 1-22, Wrocław 1961-1987