Sztuka ludowa i naiwna – kolekcja muzealna i konserwacja 3102-PME-SLNK
1. Dawna sztuka ludowa: Funkcja kultowa i zdobnicza dawnej sztuki ludowej. Pojęcie regionu w sztuce przedstawiającej i zdobnictwie. Definiowanie poszczególnych dziedzin sztuki ludowej.
2. Dawna sztuka ludowa. Rzeźba ludowa. Surowce, twórcy, funkcja, wątki ikonograficzne. Zagadnienia techniczne. Autorzy. Kapliczki i krzyże.
3. Dawna sztuka ludowa: Grafika. Geneza, techniki, warsztaty, wątki ikonograficzne. Najważniejsze zespoły polskiej grafiki ludowej.
4. Dawna sztuka ludowa. Podstawowe techniki malarskie. Malarstwo na płótnie, papierze, blasze. Warsztaty: częstochowski, gidelski, małopolskie, śląskie. Tematyka..
5. Dawna sztuka ludowa: malarstwo na szkle. Tradycje, odmiany regionalne, wątki ikonograficzne. Technika i tradycje witrochromii. Malarstwo dolnośląskie, podhalańskie. Inne ośrodki. Tematyka.
6. Współczesna sztuka wsi. Pojęcie twórcy ludowego. Odbiorcy.
7. Sztuka nieprofesjonalna; amatorska, art brut. Polscy artyści z kręgu tej sztuki.
8. Zdobnictwo wnętrz: pająki, kwiaty z bibuły. Materiały i konstrukcje. Materiały i surowce: bibuła, pióra, tkaniny, słoma. Pająki promieniste, krystaliczne, żyrandolowe, kuliste.
9. Zdobnictwo wnętrz: wycinanka ludowa: regiony wycinankarskie, formy. Techniki wycinankarskie. Formy wycinanki: jednobarwne i wielobarwne. Regiony wycinankarskie: Kurpie, Łowickie, Sannickie, Kołbielskie, Sieradzkie, Opoczyńskie
10. Plastyka obrzędowa związana z cyklem świat dorocznych. Tradycyjne ozdoby choinkowe z bibuły, słomy, opłatka. Przebrania i rekwizyty kolędnicze.
11. Plastyka obrzędowa związana z cyklem świat dorocznych. Szopkarstwo. Formy i techniki wykonania. Fenomen szopki krakowskiej.
12. Plastyka obrzędowa związana z cyklem świąt dorocznych: pisanki, palmy, pieczywo obrzędowe. Techniki pisankarskie.
13. Współczesne inspiracje tradycyjnym zdobnictwem ludowym – moda, dizajn, sztuka, popkultura
14. Definicje pojęć: konserwacja, restauracja, rekonstrukcja, kopia, reprodukcja, kreacja (wizualizacje komputerowe).
15. Zagadnienia etyczne w pracy konserwatora.
16. Różnorodność materiałowa muzealiów, a specjalizacje zawodowe konserwatorów dzieł sztuki; indywidualne podejście do każdego obiektu.
17. Specyfika pracy z obiektami łączących różne techniki wykonania (składające się z różnych materiałów naturalnych, sztucznych i syntetycznych – działania wielopłaszczyznowe; problemy związane z identyfikacją współczesnych materiałów - bardzo ogólnie).
18. Porównanie konserwacji obiektów etnograficznych z konserwacją sztuki współczesnej – podobieństwa w podejmowaniu decyzji, wspólne płaszczyzny – ogólnie.
19. Konserwacja prewencyjna (zabezpieczenia transportowe, sposoby pakowania; dobre praktyki w ochronie zbiorów; utrzymywanie odpowiednich warunków temperaturowo wilgotnościowych oraz oświetlenia; dezynfekcja i dezynsekcja oraz monitoring zagrożeń biologicznych.
20. Wymogi konserwatorskie w kwestiach wystawienniczych (kompromisy z kuratorami, projektantami wystaw, interakcje zwiedzających z obiektami).
21. Aspekt społeczny w przygotowaniu projektu konserwatorskiego (konsultacje z mniejszościami społecznymi; różnice w podejściu do konserwacji obiektów kultu a zbiorami muzealnymi bądź kolekcjonerów prywatnych).
Prowadzący zajęcia:
Małgorzata Kunecka – etnolożka, kustosz PME
Marcin Burzymowski – konserwator malarstwa i rzeźby drewnianej
Krystyna Tomasik – konserwator tkanin
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Rozpoznawanie podstawowych różnic regionalnych Polski w zakresie omawianych dziedzin. Definiowanie poszczególnych dziedzin sztuki i rękodzieła ludowego. Znajomość technik oraz funkcji, stosowanie pojęć i terminologii związanych z podstawową wiedzą o omawianych zagadnieniach. Umiejętność poszukiwania literatury rozszerzającej tematykę zajęć.
Kryteria oceniania
Metody oceniania: obecność na wykładach (do 2 nieusprawiedliwionych nieobecności), pytania kontrolne do podejmowanych tematów
Sposób zaliczenia: w formie pracy pisemnej lub projektu związanego z tematyką zajęć
Literatura
a) podstawowa:
• ABC Profilaktyki konserwatorskiej w muzeum, seria wydawnicza NIMOZ
• Bogdańska-Krzyżanek M., Egita-Pużyńska J., O opiece nad kolekcją, wyd. Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2008
• Jackowski Aleksander, Polska sztuka ludowa, Warszawa 2002
• Klekot Ewa, Kłopoty ze sztuką ludową, Gdańsk 2021
• Kunczyńska-Iracka Anna, Fryś-Pietraszkowa Ewa, Pokropek Marian, Sztuka ludowa w Polsce, Warszawa 1988
• Mironiuk Nikolska Alicja, Polska sztuka ludowa, Warszawa 2010
• Szmelter I., O fenomenie sztuk wizualnych i meandrach ich ochrony, wyd. PWN, Warszawa 2021.
• Zwykłe – Niezwykłe. Fascynujące kolekcje w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Warszawa 2008
b) uzupełniająca:
• Berendt Elżbieta, red. Sztuka drewna. Meblarstwo i snycerstwo ludowe na Dolnym Śląsku, Muzeum Narodowe Wrocław 2005
• Błachowski Aleksander, Polska wycinanka ludowa, Muzeum Etnograficzne w Toruniu, Toruń 1986
• Folklor. Polska Kultura Ludowa, wydawnictwo Bosz 2001
• Gorzki smak art brut. Badania-kolekcje-wystawy w Polsce na przełomie XX/XXI wieku. Katalog wystawy. Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie 2016
• Kowalczuk Wojciech, Tkanina dwuosnowowa. Kolekcja Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Białystok 2008
• Mironiuk Nikolska Alicja, Arcydzieła polskiej rzeźby ludowej z kolekcji Wincentego P. Śliwińskiego. Katalog wystawy. Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie 2006
• Ogrodowska Barbara, Opłatki i ozdoby z opłatka w tradycji polskiej, PSL XLII, 1988 nr 1/2
• Pokropek Marian, Budownictwo ludowe w Polsce, Warszawa 1976
• Reinfuss Roman, Architektura szopki krakowskiej, PSL II, 1948 nr 11/12.
• Samsel Maria, Dul Robert Andrzej, Wycinanka Kurpiowska z Puszczy Zielonej, Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce 2020
• Twardowska Aleksandra, Wszystko zaczęło się od jajka, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, Łódź 1998
• Zadrożyńska Anna, Powtarzać czas początku, Warszawa 1985
c) strony internetowe:
rzeźba drewniana:
http://mazowieckiszlaktradycji.com/artykuly/rzezba-ludowa-w-drewnie/?K=Rzemiosło%20i%20rękodzieło
http://mazowieckiszlaktradycji.com/artykuly/dawna-rzezba-ludowa-i-rzemioslo-rzezbiarskie-na-mazowszu-plockim/?K=Rzemiosło%20i%20rękodzieło
http://mazowieckiszlaktradycji.com/artykuly/tradycje-rzezbiarskie-na-mazowszu-plockim-w-xx-wieku/?K=Rzemiosło%20i%20rękodzieło
https://www.facebook.com/NieudanyKrewniak/ - profil poświęcony twórczości Karola Wójciaka - Heródka
wycinanka:
http://mazowieckiszlaktradycji.com/artykuly/wycinanka-kurpiowska-puszczy-zielonej/?K=Rzemiosło%20i%20rękodzieło
http://www.muzeumkonstancina.pl/186
plastyka obrzędowa:
http://mazowieckiszlaktradycji.com/artykuly/kurpiowska-plastyka-obrzedowa/?K=Rzemiosło%20i%20rękodzieło
ozdoby z bibuły:
http://mazowieckiszlaktradycji.com/artykuly/w-poblizu-sacrum-swiety-kat-w-wiejskiej-izbie/?K=Wierzenia,%20zwyczaje,%20obrzędy
http://szlakrzemiosla.pl/bibulkarstwo.html
Szopki krakowskie:
https://www.muzeumkrakowa.pl/zbiory/szopki-krakowskie
https://www.muzeumkrakowa.pl/zbiory/szopkarstwo-krakowskie
https://www.facebook.com/pg/szopkikrakowskie/about/?ref=page_internal
ozdoby choinkowe:
http://mazowieckiszlaktradycji.com/artykuly/ozdoby-choinkowe-na-mazowszu/?K=Rzemiosło%20i%20rękodzieło
palmy wielkanocne:
http://mazowieckiszlaktradycji.com/poi-lista/palma-kurpiowska/?thematicPathId=1267
pisanki:
http://mazowieckiszlaktradycji.com/artykuly/mazowieckie-pisanki/?K=Wierzenia,%20zwyczaje,%20obrzędy
ludowe instrumenty muzyczne:
http://ludowe.instrumenty.edu.pl/pl
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: