Antropologia performatywna, performatywność w antropologii 3102-LPPA

Performance/Performatywność nie jedno ma imię. Początków zwrotu ku działaniu należy zapewne szukać w latach 60. XX w., kiedy to pojawiają się pierwsze teksty Johna Austina o performatywności aktów mowy. W tym samym czasie artyści zaczynają intensywniej uwzględniać w swoich działaniach ciało i cielesność: „Ciało – pisała Diana Taylor – przestało być przedmiotem malarskich, rzeźbiarskich, filmowych czy fotograficznych przedstawień. Stało się krwią i kością aktu twórczego, oddechem podtrzymującym jego życie.” Również w latach 60. Richard Schechner zaczął domagać się szerszego uwzględnienia badań społecznych w nauce o teatrze. Wkrótce też pojawiała się jego twórcza kooperacja z antropologiem Victorem Turnerem, który w owym czasie rozwijał koncepcję obrzędów przejścia (G. Van Gennep), a następnie – „dramatu społecznego”. To dało podstawy do poszukiwania podobieństw między rytuałem i teatrem, a także powstania antropologii teatru (m.in. E. Barba i Schechner właśnie). Wskazywało też na wagę gry w życiu człowieka. Słowo perform/performance ma w języku angielskim wiele znaczeń, co dodatkowo sprzyjało inkluzywnemu charakterowi badań performance’u/performatywności. Rozwój studiów performatywnych łączył się ze zmierzchem traktowania kultury jako (tylko) tekstu (E. Domańska) i dyskursu. Kolejne „zwroty” (wizualny, cielesny, materialny itd.) sprzyjały traktowaniu kultury jako tworu nie tylko językowego. Kultura przestała być też “rzeczownikiem” (Overing i Rappaport: culture should not be a noun, but a verb: ‘to culture’, or ‘culturing’), nacisk został przesunięty na praktykę, praktykowanie i właśnie performance.
Zajęcia chciałbym poświęcić przede wszystkim wykazaniu wagi studiów performatywnych dla antropologii i w antropologii (D. Conquergood, J. Hamera, K. Hastrup, D.S. Madison, V. Turner). Poza omawianiem tekstów, chciałbym zaprezentować także kilka filmów (nie tylko stricte antropologicznych), które na różne sposoby ukazują wagę zachowania, gry i szerzej performatywności dla pojmowania kultury i człowieka.