Mniejszości narodowe, etniczne i wyznaniowe w Polsce 3102-LMNW-OG

Zajęcia składają się z dwóch części. Pierwsza jest poświęcona wprowadzeniu w problematykę mniejszościową (teoria i kontekst historyczno-społeczno-kulturowy). Druga zaś przybliża wybrane grupy mniejszościowe zamieszkujące w Polsce (przede wszystkim grupy oficjalnie uznane za mniejszość w prawie polskim). W charakterystyce społecznej, religijnej, językowej, kulturowej poszczególnych mniejszości zaakcentowana jest perspektywa historyczna oraz sytuacja współczesna.
Zagadnienia podejmowane w części I pt. Mniejszości w Europie i w Polsce – perspektywa teoretyczna, historyczna, społeczna i prawna:
1. Problematyka mniejszościowa w Europie i w Polsce - wprowadzenie. Wokół definicji mniejszości - rozważania teoretyczne;
2. Postrzeganie „Innego” – rozważania nt. stereotypu, uprzedzeń, dyskryminacji i ich źródeł;
3. Sytuacja mniejszości narodowych, etnicznych, wyznaniowych żyjących w Polsce (w okresach: do 1939 roku, 1945 - 1989 i po 1989 r.) a kontekst europejski. Status prawny mniejszości w Europie i w Polsce – informacje podstawowe.
Zagadnienia podejmowane w części II pt. Grupy mniejszościowe zamieszkujące w Polsce – charakterystyka: historyczna, społeczna, religijna, językowa, kulturowa:
1. Niemcy w Polsce – „instytucjonalizacja etniczności”;
2. Ślązacy - mniejszość postulowana;
3. Białorusini czy „tutejsi” – problemy z tożsamością narodową?
4. Ukraińcy – przesiedleńcy i miejscowi; ukraińskie Podlasie;
5. Kim są Łemkowie?
6. Litwini i Słowacy – tzw. mniejszości przygraniczne;
7. Cyganie/Romowie– przykład mniejszości nieterytorialnej;
8. Żydzi w Polsce – przeszłość i teraźniejszość – krótki zarys problematyki;
9. Tatarzy i/lub Karaimi - najmniejsze z mniejszości.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Koordynatorzy przedmiotu

Katarzyna Waszczyńska

Efekty kształcenia

Po zakończeniu zajęć student:
- ma wiedzę na temat problematyki etnicznej, a w szczególności mniejszościowej (od strony teoretycznej i społeczno-politycznej);
- ma wiedzę na temat konkretnych mniejszości narodowych, etnicznych, wyznaniowych w Polsce (w perspektywie historycznej i współczesnej);
- potrafi wskazać czynniki wpływające na powstawanie zjawiska mniejszościowego i potrafi je zanalizować;
- potrafi dostrzec postawy kierowane myśleniem stereotypowym oraz wie i rozumie czym jest uprzedzenie; umie rozpoznać problemy społeczne takie jak dyskryminacja;
- potrafi scharakteryzować konkretne mniejszości narodowe, etniczne, wyznaniowe w Polsce, biorąc pod uwagę ich specyfikę społeczno-kulturową;
- rozumie miejsce i rolę przedstawicieli mniejszości narodowych, etnicznych i wyznaniowych w społeczeństwie polskim;
- jest uwrażliwiony na problematykę mniejszościową (w rozumieniu teoretycznym i praktycznym) i poddaje ją refleksji.

Kryteria oceniania

Na ocenę składa się:
obecność i aktywności związane z zajęciami [50% oceny końcowej] oraz egzamin pisemny – test [50% oceny końcowej]

Literatura

Wybrana literatura:
Chlewiński Z., Stereotypy: Struktura, funkcje, geneza. Analiza interdyscyplinarna, [w:] Stereotypy i uprzedzenia, red. Z. Chlewiński, I. Kurcz, „Kolokwia Psychologiczne” 1992, nr 1, s. 7-28.
Dołowy-Rybińska N., Języki i kultury mniejszościowe w Europie: Bretończycy, Łużyczanie, Kaszubi, Warszawa 2011.
Fenton S., Etniczność, Warszawa 2007.
Jackson Preece J., Prawa mniejszości, Warszawa 2005.
Janusz G., Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie, Lublin 2011.
Łodziński S., Równość i różnica. Mniejszości narodowe w porządku demokratycznym w Polsce po 1989 roku, Warszawa 2005, rozdz. 3, 4, s. 88-174.
Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce po II wojnie światowej: wybrane elementy polityki państwa, red. S.Durda, B.Nitschke, Kraków 2010.
Svensson B., Kulturowe granice obywatelstwa, [w:] Tożsamość i obywatelstwo w społeczeństwie wielokulturowym, red. E. H. Oleksy, Warszawa 2008, s. 197-207.
Waldenberg M., Narody zależne i mniejszości narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej, Warszawa 2000, rozdz. 21, s. 370-388.
Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939-1959. Atlas ziem Polski, red. W. Sienkiewicz, G. Hryciuk, Warszawa 2008.

Cz. II
Bartosz A., Nie bój się Cygana, Sejny 1994.
Barwiński M., Geograficznopolityczne uwarunkowania sytuacji Ukraińców, Łemków, Białorusinów i Litwinów w Polsce po 1944 roku, Łódź 2013.
Ciągwa J., Słowacka mniejszość narodowa w Polsce w latach 1920-1996, [w:] Mniejszości narodowe w Polsce, Kurcz Z. (red.), Wrocław 1997.
Fuks M., Żydzi w Polsce. Dawniej i dziś, Poznań 2000.
Gerlich M.G., „My prawdziwi Górnoślązacy...” Studium etnologiczne. Warszawa 2010.
Gebert K., Kobus-Olej A., Kobus K., Polski Alef-bet. Żydzi w Polsce i ich odrodzony świat, Warszawa 2009.
Godlewska-Goska M., Kopańska J., Życie w dwóch światach: tożsamość współczesnych Romów, Warszawa 2011.
Halik T., Nowicka E., Wietnamczycy w Polsce – integracja czy izolacja? Warszawa 2002
Kempny J., Pogranicze pośrodku – śląska społeczność lokalna, [w:] Oblicza lokalności. Tradycja i współczesność, red. J. Kurczewska, Warszawa 2003, s. 526-550.
Kryczyński S., Tatarzy polscy. Próba monografii historyczno-etnograficznej, Gdańsk 2000.
Mirga A., Mróz L., Cyganie. Odmienność i nietolerancja, Warszawa 1994.
Mironowicz E., Tokć S., Radzik R., Zmiana struktury narodowościowej na pograniczu polsko-białoruskim w XX wieku, Białystok 2005.
Misiak W., Reizner A. (red.), Pogranicze polsko-litewskie: Aktywizacja współpracy, Warszawa 2002.
Nowosielska-Sobel J., Strauchold G., Trudne dziedzictwo. Tradycje dawnych i obecnych mieszkańców Dolnego Śląska, Wrocław 2006.
Nikitorowicz A., Ukraińcy Podlasia. Dylematy tożsamościowe, Kraków 2014, s. 105-274.
Pecuch M., Tożsamość kulturowa Łemków w zachodniej Polsce i na Ukrainie: studium porównawcze, Gorzów Wielkopolski 2009.
Pełczyński G., Karaimi polscy, Poznań 2004.
Sakson A. (red.), Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy, Warmiacy: między polskością a niemieckością, Poznań 2008.
Sekuła E.A., Jałowiecki B., Majewski P., Żelazny W., Być narodem. Ślązacy o Śląsku, Warszawa 2012.
Siegień-Matyjewicz A., Poczucie tożsamości narodowej młodzieży pochodzenia białoruskiego, Warszawa-Olsztyn 2007.
Tarka K., Litwini w Polsce 1944-1997, Opole 1998.
Trzeszczyńska P., Łemkowszczyzna zapamiętana. Opowieści o przeszłości i przestrzeni, Kraków 2013.
Zybura M., Niemcy w Polsce, Wrocław 2001.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3102-LMNW-OG w USOSweb