Laboratorium. (Post)rolnictwo w podlaskim centrum Europy: relacje, media i (r)ewolucje 3102-LL243
Temat laboratorium dotyczy nieoczywistych obszarów zmieniających się wsi i miasteczek w obliczu obecnych „splątanych” kryzysów (Haraway 2016), czy polikryzysu (Morin 1993). Badania prowadzone będą na Podlasiu, w obrębie powiatu sokólskiego, w tym w miasteczku Suchowola – geograficznym "środku Europy".
Współcześni rolnicy funkcjonują w paradoksalnym napięciu między celebrowaniem „chłopskich korzeni” w ramach „zwrotu chłopskiego” a ich marginalizacją i stygmatyzacją jako nośników wiejskości, która wciąż bywa postrzegana stereotypowo. Tradycyjne podejście do rolnictwa i wsi zakładało jednoznaczny obraz rolnika – osoby aktywnie zaangażowanej w produkcję rolną. Tymczasem rzeczywistość wiejska jest znacznie bardziej złożona. Rolnicy/rolniczki i postrolnicy/postrolniczki to postacie pełne sprzeczności: np. rolnik formalny, ale faktycznie pracujący poza rolnictwem w mieście/miasteczku; osoba pozostająca w pośrednim związku z rolnictwem; migrujące i powracające kobiety-rolniczki, czy ktoś, kto poprzez media zmienia narrację o wsi i wykuwa nowe formy wspólnotowości i oporu.
W ramach laboratorium będziemy badać postpandemiczne relacje (Strathern 2020) między ludźmi: (post)rolnikami i (post)rolniczkami, technologią i bytami więcej-niż-ludzkimi (Howard 2021). Interesować nas mogą relacyjności np. z produktami spożywczymi, maszynami rolniczymi, zwierzętami, paczkomatami, aplikacjami telefonicznymi, po "niewidzialne" wirusy. Zajęcia koncentrować będą się na analizie wielowarstwowych napięć: ekonomicznych, ekologicznych i społecznych, a także na pytaniu, jak nowe dynamiki (np. cyfryzacja wsi, przewroty polityczne, zmiany w kształcie i funkcjonowaniu rodziny, współczesne kryzysy czy migracje uchodźców) wpływają na wspólnoty lokalne. Będziemy eksplorować tematy związane z materialnością życia wiejskiego, hybrydowością granic (Latour 1993), czy mediatyzacją życia lokalnego. Wspólnie przyjrzymy się konfliktom o zasoby, nowym formom wspólnotowości i protestów oraz cichym, lecz głębokim przeobrażeniom codzienności.
Prócz typowych metod etnograficznych takich jak rozmowa, czy obserwacja uczestnicząca sięgniemy także po takie jak np. sensoryczne uczestnictwo (Pink 2015). Zbadamy, jak lokalne społeczności reagują na globalne kryzysy i rewolucje, jak media kreują „rolnika celebrytę” i jak rolniczki, rolnicy i (post)rolnicy prowadzą ciche, nieoczywiste, lecz skuteczne działania zmieniające społeczny pejzaż.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2025Z: | W cyklu 2024L: |
Efekty kształcenia
Osoba kończąca laboratorium:
- posiada wiedzę etnograficzną dotyczącą Podlasia, Suchowoli i okolic
- posiada wiedzę z zakresu m.in. antropologii wsi i rolnictwa, mediów, kryzysu, relacji
- potrafi przeprowadzić analizę krytyczną tekstów
- umie przeprowadzić kwerendę do wybranego tematu badań, zaprojektować kwestionariusz, transkrybować i opracować wywiady
- potrafi przygotować i realizować projekt badawczy
- zna metody badań etnograficznych (m.in. wywiady pogłębione, dokumentacja fotograficzna, obserwacja uczestnicząca) i umie zastosować je w praktyce
- zna i stosuje zasady etyki badań i ochrony danych osobowych
- potrafi przygotować i zoperacjonalizować narzędzia interpretacyjne do zebranych materiałów
- umie przygotować wypowiedź ustną (w tym przygotować prezentację) oraz pracę pisemną
- potrafi pracować w grupie
- potrafi w zaawansowanym stopniu posługiwać się ujęciami teoretycznymi i paradygmatami badawczymi oraz pojęciami do diagnozowania procesów i zjawisk społeczno-kulturowych.
Kryteria oceniania
Szczegółowe warunki zaliczenia kolejnych semestrów:
Semestr pierwszy (letni 2024/2025):
- poznanie podstawowej literatury antropologicznej dotyczącej ww. tematu
- podstawowe wiadomości o terenie badań
- poznanie kwestionariusza ogólnego i metod pracy w terenie
Kryteria oceny: 1. frekwencja, dopuszczalne dwie nieobecności (nieusprawiedliwione), 2. znajomość lektur, aktywne uczestnictwo (m.in. wejściówki/mini-referat/streszczenia lektur), 3. Około dwunastodniowy wyjazd badawczy, min. 12 wywiadów (aktywne uczestnictwo, oddanie transkrypcji i nagrań; min. 6 notatek badań)
Semestr drugi (zimowy 2025/2026):
- prezentacja wstępnych wyników badań i próba zawężenia tematu
- poznawania literatury dot. ww. tematu
Kryteria oceny: 1. frekwencja, dopuszczalne dwie nieobecności (nieusprawiedliwione), 2. znajomość lektur, aktywne uczestnictwo (m.in. wejściówki/mini-referat/streszczenia lektur), omówienie wywiadów
Semestr trzeci (letni 2025/2026):
- poznawanie literatury antropologicznej
- praca nad przygotowaniem własnego kwestionariusza
Kryteria oceny: 1. frekwencja, dopuszczalne dwie nieobecności (nieusprawiedliwione), 2. znajomość lektur, aktywne uczestnictwo (m.in. wejściówki/streszczenia lektur), praca semestralna tzw. Materiałówka, uczestnictwo w dwóch wyjazdach badawczych (ok. 10, min. 10 wywiadów i 8 dni, min. 8 wywiadów i oddanie ok. 18 transkrypcji wywiadów)
Semestr czwarty (zimowy 2026/2027):
- poszerzanie literatury
- praca nad konstrukcją tekstu
- podsumowanie zebranych materiałów (prezentacja na zajęciach);
- omówienie draftu pracy laboratoryjnej, końcowa praca laboratoryjna,
- przygotowanie prezentacji na podsumowanie grup laboratoryjnych
- Kryteria oceny: 1. frekwencja, dopuszczalne dwie nieobecności (nieusprawiedliwione), 2. znajomość lektur, aktywne uczestnictwo (m.in. wejściówki/streszczenia lektur/referat), oddanie pracy laboratoryjnej
Literatura
Beck U. 2002 Społeczeństwo ryzyka: w drodze do innej nowoczesności. Przełożył Stanisław Cieśla. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Becker, H. S. 2018 Triki badawcze w socjologii: jak w pełni wykorzystać potencjał badań społecznych. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.
Boholm A. 2015 Anthropology and risk. London and New York: Routledge.
Booth W.C., Colomb G.G., Williams J.M 2003 Craft of Research, University of Chicago Press, Chicago, London.
Bukraba-Rylska I. 2018 O potrzebie i korzyściach z badania wsi i rolnictwa w Polsce. Wieś i Rolnictwo 179.2, s. 13-30.
Bukraba-Rylska I. 2010 Obraz wsi w debacie publicznej po roku'89." Wieś i Rolnictwo 148.3, s. 56-72.
Caplan, P. (2020) Struggling for food in a time of crisis: Responsibility and paradox. Anthropology Today, 36: 8-10. https://doi.org/10.1111/1467-8322.12573
Darnhofer, I., Lamine, C., Strauss, A., & Navarrete, M. 2016 The resilience of family farms: Towards a relational approach. Journal of Rural Studies, 44, s. 111-122.
Denzin N., Lincoln Y., red. 2009 Metody badań jakościowych. Przełożył Krzysztof Podemski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Fluehr-Lobban C. 1998 Ethics [w:] Handbook of Methods in Cultural Anthropology, red. Bernard H. Russel, Altamira Press, London.
Foryś, G. 2008 Dynamika sporu. Protesty rolników w trzeciej Rzeczpospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Góralska, M. (2020). Anthropology from home: Advice on digital ethnography for the pandemic times. Anthropology in action, 27(1), 46-52.
Hann Ch., 2008 Antropologia społeczna, Kraków, WUJ.
Hann, Ch. 2013 Ciągle niewygodna klasa. Środkowo-europejscy post-chłopi w kraju i za granicą w dobie neoliberalizmu. Praktyka Teoretyczna 9 (3): 177–198. https://doi.org/10.14746/prt.2013.3.8
Hammersley M., Atkinson P. 2000 Metody badań terenowych, Zysk i S-ka, Warszawa, s. 35-62.
Kaniowska K., Modnicka N., red. 2010 Etyczne problemy badań antropologicznych. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Łódź: Instytut Etnologii i Antropologii Uniwersytetu Łódzkiego
Krzyworzeka, A. (2014). Rolnicze strategie pracy i przetrwania. Studium z antropologii ekonomicznej. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Kuźma I., red. 2013 Tematy trudne: sytuacje badawcze. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kuźma Inga 2015 Domy bezdomnych. O badaniu sytuacji trudnych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Latour, B., (2021) After Lockdown: A Metamorphosis, transl. by Julie Rose and E. Sevilla-Guzman, Cambridge: Polity Press, https://www.kritike.org/journal/issue_30/rennesland_june2022.pdf.
Mamonova, N. and J. Franquesa (2020) Populism, neoliberalism and agrarian populism in rural Europe. Understanding rural support for right-wing politics and looking for progressive solutions. Sociologia Ruralis. https://doi.org/10.1111/soru.12291
McLuhan, M., & Lapham, L. H. (2004). Zrozumieć media: przedłużenia człowieka. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.
Pamiętniki chłopów”, Seria 2, Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa 1936,
Pine, F. (2015) ”Living in the Grey Zones: When Ambiguity and Uncertainty Are the Ordinary” [w:] Ethnographies of Grey Zones in Eastern Europe Relations, Borders and Invisibilities, ed. Ida Harboe Knudsen, Martin Demant Frederiksen, 25–40, New York and Cambridge: Anthem Press.
Pink S. 2009 Doing Sensory Ethnography, Sage, London.
Podjed, D. (2021). Renewal of Ethnography in the Time of the COVID-19 Crisis. Sociology & Space/Sociologija i Prostor, 59(1).
Postill, J., & Pink, S. (2012). Social media ethnography: The digital researcher in a messy web. Media International Australia, 145(1), 123-134.
Sloan, L., & Quan-Haase, A. (2022). The SAGE handbook of social media research methods.
Szczygieł M. red. 2014 Antologia polskiego reportażu XX wieku 100/XX Tom 1-2-3, wyd. Czarne Wołowiec
Strathern M. 2020, Relations: An Anthropological Account, Duke University Press, Durham.
Van der Ploeg, J.D. 2010 The Food Crisis, Industrialized Farming and the Imperial Regime. Journal of Agrarian Change, 10: 98-106.
Kodeks Etyki Socjologa, PTS
American Anthropological Association Statement on Ethics, http://ethics.aaanet.org/category/statement/
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: