Laboratorium. Nadbiebrze. Przeszłość i teraźniejszość mieszkańców gminy Sztabin 3102-LL242

Założeniem badań w gminie Sztabin jest skoncentrowanie uwagi na społeczności lokalnej/społecznościach lokalnych oraz uchwycenie wątków dotyczących zarówno przeszłości (badanie pamięci o) jak i teraźniejszości (m.in. badania praktyk społeczno- kulturowych), które były/są postrzegane jako ją/ich wyróżniające/charakterystyczne. Mogą więc dotyczyć: historii miejscowości (nie tylko Sztabina) i jej rozplanowania (np. miejsc znaczących), mieszkańców i ich relacji (wewnątrz i na zewnątrz miejscowości  np. lokalne autorytety, relacje „polsko-ruskie”/katolicko-prawosławne), podejmowanych zajęć (np. pamięci o tradycjach hutniczych, pracy w gospodarstwach rolno-hodowlanych, w zawodach pozarolniczych, emigracji zarobkowej), zaangażowania społecznego (np. działalności w towarzystwach/stowarzyszeniach lokalnych, parafii), organizacji czasu wolnego, realizacji pasji (np. w gminie są dwie malarki i jeden malarzo-rzeźbiarz), ale także wątków związanych z dziedzictwem kulturowym (np. organizowana jest pracownia tkacka, działa Izba Regionalna Ziemi Sztabińskiej), wytwarzaniem wiedzy lokalnej, turystyką (np. przechodzi tu droga św. Jakuba), relacji człowieka i natury itd.
Wykorzystywana podczas zajęć literatura będzie zagadnień: antropologii pamięci, społeczności lokalnej, sąsiedztwa, tradycji, dziedzictwa, praktyk życia codziennego, pracy, czasu wolnego. W trakcie trwania laboratorium będzie możliwe dodanie zagadnień i niezbędnej literatury.

Teren
Sztabin to wieś, licząca trochę ponad 1000 mieszkańców, położona nad Biebrzą, w południowej części Suwalszczyzny, w powiecie augustowskim. Miejscowość ta jest też siedzibą gminy Sztabin, złożonej z 29 sołectw. Dzisiejsza wieś skrywa ciekawą historię. Po pierwsze została założona w XVI w. i była nazywana Osinkami. Po drugie miała prawa miejskie, odebrane jej w XIX w. Po trzecie, należała do dóbr prywatnych, z tym że dopiero ostatni właściciel - hrabia Karol Brzostowski sprawił, że stała się rozpoznawalna, jako „Rzeczpospolita Sztabińska”. Zasłynęła z pomysłowych reform społeczno-gospodarczych i inwestycji, m.in. w hutnictwo szkła i żelaza. W mieszkańcach wypracowała dumę z przynależności do tego miejsca i mimo, że czas świetności Sztabina minął, pamięć o dawnych czasach trwa. Jest ona wspierana przez działalność instytucji, takich jak: Centrum Biblioteczno-Kulturalne w Sztabinie, parafię pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła oraz osób należących do Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Sztabińskiej im. Karola Brzostowskiego, Stowarzyszeń: Aktywny Sztabin, Inicjatyw Lokalnych „Biebrza”, czy „Jamińkiego Zespołu Indeksacyjnego”. Wyjątkowości gminie Sztabin nadaje jej nadbiebrzańskie położenie. Co prawda, jeszcze do niedawna biebrzańskie bagna były utrapieniem dla rolników, ale dzisiaj postrzegane są jako „raj dla turystów, historyków oraz przyrodników”. Cieniem na tym „rajskim obrazie” kładzie się przebiegająca przez Sztabin droga krajowa nr 8 i liczne wypadki. Rozwiązaniem tej sytuacji ma być jednak obwodnica, której oddanie zaplanowano na wiosnę 2025 r.