Laboratorium. PRL z pamięci. Obraz Polski Ludowej w oczach warszawskiej inteligencji 3102-LL095

W polu badawczym znajdą się mieszkańcy Warszawy i bezpośrednich okolic, którzy przed 1989 roku mieszkali i pracowali w stolicy, mieli wyższe lub średnie wykształcenie i wykonywali zawód umysłowy. Wśród potencjalnych rozmówców znajdziemy inżynierów, nauczycieli, wykładowców, urzędników, pracowników aparatu partyjnego, dziennikarzy, artystów, milicjantów i przedsiębiorców. W ich gronie znajdą się propagatorzy systemu, jego przeciwnicy, w tym osoby internowane oraz osoby niepodejmujące działań pro ani anty systemowych, nastawione na strategię przetrwania. Tak dobrany obszar pozwoli na badanie różnych przejawów socjalistycznego państwa, które zachowało się w pamięci konkretnej grupy rozmówców.
W publicznym dyskursie elit Polska Ludowa pojawia się w kontekście rozliczeń z przeszłością. Często opisywane są relacje z władzą i systemem, przejawiające się aktywnością opozycyjną lub politycznym oportunizmem, natomiast sfera życia prywatnego, rodzinnego, pozostaje niezbadana. Zadaniem studentów będzie ustalenie, w jakich kontekstach PRL pojawia się w pamięci przedstawicieli klasy umysłowej, ale w dyskursie prywatnym - jak wyglądała obyczajowość przeciętnego inteligenta i jego rodziny na przestrzeni 45 lat totalitarnego systemu, jak toczyło się życie zdominowane przez realia komunizmu z jednej strony, ale i przebiegające w ramach narzucanych przez tradycję rodzinną i styl towarzyski.
Studenci będą mieli możliwość poznania pamięci o zamkniętym, ale nieodległym rozdziale dziejów oraz, zrozumienia, że pytania, które zadają w badaniach, są filtrowane przez określone doświadczenie, a odpowiedzi odnoszą się do pewnego zespołu symboli, znaczących inaczej niż współcześnie. Studenci będą mieli możliwość wzięcia udziału w antropologicznym projekcie zbadania i opisania wycinka określonej grupy tworzącej konkretne elementy kultury społecznej, duchowej i materialnej.
Badania będą prowadzone metodą wywiadu etnograficznego. Fotografie, pamiątki, odznaczenia, korespondencja z urzędami, świadectwa pracy, dokumenty osobiste, pamiętniki, kalendarze z zapisem spraw, listy będą stanowiły uzupełnienie wywiadu i pomogą studentom w odniesieniu się do okresu, który nie jest ich doświadczeniem.
Wśród zagadnień kwestionariusza znajdą się: życie codzienne (mieszkanie, zakupy, ubiór, leczenie, rytm dnia, urzędy); strategie zapewnienia dóbr materialnych; czas pracy i wypoczynku; stanowisko i organizacja pracy; modele rozwoju kariery; prywatna przedsiębiorczość; władza; konformizm wobec systemu; zachowania kontestacyjne i ich konsekwencje; stosunek do kościoła; rok obrzędowy - kalendarz i sposoby kultu, nowi święci; życie kulturalne, kręgi towarzyskie.
Podstawą merytoryczną do pracy będzie obszerna literatura dotycząca okresu PRL, a uzupełnieniem literatura i film.
Przykładowe tematy prac studenckich
1. Portret warszawskiej rodziny inteligenckiej w PRL.
2. Szara codzienność. Rytm życia warszawskich inteligentów w PRL.
3. Życie kulturalne warszawskiego inteligenta przed 1989 rokiem.
4. Wakacje w PRL.
5. Zbiorowe mity inteligencji w Polsce Ludowej.
6. Folklor inteligencki czasów PRL.
7. Życie w internacie. Pamięć o PRL z perspektywy internowanych.
8. W gronie znajomych. Funkcja kręgów towarzyskich w okresie PRL.
9. To był mój system. Pamięć PRL wśród przedstawicieli warszawskiego aparatu władzy.
10. Tamte miejsca, tamte czasy. Topografia warszawy na podstawie wspomnień ludzi zaangażowanych w opozycję.
11. Awans zawodowy w Polsce Ludowej z perspektywy wybranej grupy inżynierów warszawskich.
12. Kamuflaż, autocenzura i autokontrola - kategorie w pamięci przedstawicieli środowiska twórców.
13. Rok obrzędowy warszawskiej rodziny inteligenckiej w okresie PRL.
14. Czym pachniał zachód? Źródła informacji o świecie przeciętnej rodziny inteligenckiej.
15. Ideologia PRL - obywatel PRL - modele współistnienia na przykładzie trzech rodzin klasy umysłowej.