Marmur w starożytności 3101-DWMAR
Przedmiotem zajęć są zagadnienia związane z identyfikacją i zastosowaniem w starożytności białych marmurów oraz barwnych kamieni.
Integralną częścią jest przegląd najważniejszych skał metamorficznych, osadowych i magmowych. Zostaną przedstawione również archeometryczne metody identyfikacji marmurów oraz kwestie związane z techniką wydobycia kamienia oraz z systemem jego dystrybucji i importu w okresie cesarstwa rzymskiego.
Zastosowanie białego marmuru do celów rzeźbiarskich sięga III tysiąclecia p.n.e. Z tego okresu pochodzą słynne idole cykladzkie. Prawdziwa jednak eksploatacja kamieniołomów tego cennego materiału, jego wykorzystanie w rzeźbie a następnie w architekturze, ma początek w okresie archaicznym w Grecji i w Azji Mniejszej. Z tego okresu znane są pierwsze importy marmurowych artefaktów na tereny zachodniego (Wielka Grecja) i wschodniego Śródziemnomorza (Syro-Palestyna).
Barwne marmury i kamienie miały natomiast szerokie zastosowanie głównie począwszy od okresu hellenistycznego. Na wzór władców tej epoki marmur, zarówno biały jak i barwny, pojawił się w domach elity rzymskiej doby późnej republiki, stanowiąc o jej zamożności.
Czasy cesarstwa rzymskiego to okres wzmożonej działalności budowlanej w Rzymie i w prowincjach imperium, czego konsekwencją była eksploatacja na niespotykaną do tej pory skalę kamieniołomów marmuru oraz stworzenie sprawnego systemu jego dystrybucji i administracji.
Marmur należał w czasach antycznych do materiałów niezwykle wartościowych. Jego wydobycie i dystrybucja stanowiły istotną część ekonomii świata starożytnego. Na cenę tego surowca wpływały różne czynniki. Drogi transport lądowy (Dokimeion) lub tańszy transport morski (Tazos, Prokonnesos), działalność słynnych warsztatów rzeźbiarskich (Ateny – marmur pentelicki), doskonała jakość kamienia (Paros) to tylko jedne z wielu.
Identyfikacja pochodzenia marmurów jest niezbędnym warunkiem do rekonstrukcji jednego z istotnych elementów ekonomii starożytnej: handlu marmurem. Ma ona również niebagatelne znaczenie dla historii rzeźby starożytnej: jest niezbędna dla odtworzenia działalności warsztatów rzeźbiarskich starożytnej Grecji i Rzymu.
Zajęcia prowadzone są w wymiarze 30 godzin.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Uczestnicy zajęć poznają podstawowe metody analizy kamienia wykorzystywane w badaniach archeometrycznych. Zdobędą też umiejętność identyfikacji najważniejszych rodzajów marmuru używanych w starożytności.
Kryteria oceniania
Zajęcia w wymiarze jednego semestru (30 godzin) kończą się egzaminem ustnym.
Literatura
A. Dworakowska, Starożytne kamieniołomy Attyki. Materiały do inwentaryzacji, Archeologia 19 (1969), pp. 85-101.
A. Dworakowska, Starożytne kamieniołomy Peloponezu. Materiały do inwentaryzacji, Archeologia 20 (1969), pp. 1-37.
A. Dworakowska, Starożytne kamieniołomy Cyklad, Archeologia 22 (1971), pp. 77-103.
A. Dworakowska, Starożytne kamieniołomy Skyros i Wysp Karyjskich. Materiały do inwentaryzacji, Archeologia 23 (1972), pp. 7-20.
A. Dworakowska, Quarries in Ancient Greece, Wrocław 1975.
A. Dworakowska, Starożytne kamieniołomy wysp północnoegejskich. Materiały do inwentaryzacji, Archeologia 26 (1975), pp. 70-81.
A. Dworakowska, Starożytne kamieniołomy wysp małoazjatyckich od Lesbos do Ikarii. Materiały do inwentaryzacji, Archeologia 28 (1977), pp. 97-115.
A. Dworakowska, Quarries in Roman provinces, Wrocław 1983.
J. J. Herrmann, N. Herz, R. Newman (eds.), ASMOSIA V. Interdisciplinary Studies on Ancient Stone. Proceedings of the Fifth International Conference of the Association for the Study of Marble and Other Stones in Antiquity. Museum of Fine Arts, Boston, 11-15 June 1998, London 2002.
N. Herz, M. Waelkens (eds.), Classcical Marble: Geochemistry, Technology, Trade. Proceedings of the NATO Advanced Research Workshop on Marble in Ancient Greece and Rome: Geology, Quarries. Commerce, Artifacts. Il Ciocco (Lucca), 9-13 May 1988, Dordrecht 1988.
L. Lazzarini (ed.), ASMOSIA VI. Interdisciplinary Studies on Ancient Stone. Proceedings of the Sixth International Conference of the Association for the Study of Marble and Other Stones in Antiquity. Venice, 15-18 June 2000, Padova 2003.
L. Lazzarini, Poikiloi lithoi, versiculores maculae: i marmi colorati della Grecia antica, Pisa 2005.
Y. Maniatis, N. Herz and Y. Basiakos (eds.), ASMOSIA III, The study of marble and other stones used in antiquity. Transactions of the Third International Symposium of The Association for the Study of Marble and Other Stones used in Antiquity. Athens, 17-19 May 1993, London 1995.
Y. Maniatis (ed.), ASMOSIA VII, Proceedings of the 7th International Conference of Association for the Study of Marble and Other Stones in Antiquity. Thasos, 15-20 September 2003 (=BCH Suppl. 51), Athènes 2009.
D. Monna, P. Pensabene, Marmi dell’Asia Minore, Roma 1977.
P. Pensabene, Le vie del marmo, Roma 1994.
M. Schvoerer (ed.), ASMOSIA IV. Archéomatériaux. Marbres et autres roches. Actes de la IVème Conférence internationale de l’Association pour l’étude des marbres et autres roches utilisés dans le passé. Bordeaux-Talence, 9-13 octobre 1995, Bordeaux 1999.
M. Waelkens (ed.), Pierre éternelle. Du Nil au Rhin. Carrières et préfabrication. Exposition Bruxelles 12 octobre au 2 décembre 1990, Bruxelles 1990.
M. Waelkens, N. Herz, L. Moens (eds.), Ancient Stones: Quarrying, Trade and Provenance. Interdisciplinary Studies on Stones and Stone Technology in Europe and the Near East from the Prehistoric to the Early Christian Period, Leuven 1992.
J. B. Ward-Perkins, Marble in Antiquity. Collected Papers of J. B. Ward-Perkins, London 1992.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: