Prahistoria Azji Środkowej 3101-DMAZ
Podczas zajęć w pierwszym semestrze omawiane są problemy dotyczące najstarszych dziejów Azji Środkowej, od momentu pojawienia się człowieka, aż do końca młodszej epoki kamienia. Zagadnienia ukazywane są na szerokim tle, w powiązaniu z głównymi kierunkami rozwoju kultury ludzkiej. Szczególny nacisk położony jest na najnowsze wyniki badań, prowadzonych m. in. przez Polsko-Uzbecką i Francusko-Polsko-Uzbecką Ekspedycję Archeologiczną. Poruszane są następujące zagadnienia szczegółowe:
a. Azja Środkowa - geografia, geomorfologia, klimat, elementy geologii, świat roślinny i zwierzęcy.
b. Paleolit dolny - problem datowania, charakterystyka najważniejszych znalezisk.
c. Paleolit środkowy - charakterystyka ogólna, zróżnicowanie przemysłów, stratyfikacja i periodyzacja, najważniejsze stanowiska.
d. Badania na stanowisku Kuturbulak.
e. Problem przejścia między paleolitem środkowym i górnym, obecność człowieka neandertalskiego - najnowsze dane i hipotezy.
f. Paleolit górny - specyfika okresu.
g. Mezolit - zróżnicowanie terytorialne, charakterystyka przemysłów, nawiązania kulturowe.
h. Neolit - szkic zróżnicowania kulturowego.
i. Kultura dzheytuńska - rolnicy na południu Azji Środkowej.
j. Kultura hissarska - górscy pasterze.
k. Kultura kelteminarska - charakterystyka ogólna, podstawy periodyzacji.
l. Ayakagytma 'Stanowisko' - wyniki badań wykopaliskowych.
m. Gospodarka kelteminarska - udomowienie zwierząt, surowce krzemienne, pozyskiwanie i przetwórstwo ochry, organizacja wytwórczości krzemieniarskiej.
n. Załamanie osadnictwa niżowej części Azji Środkowej na przełomie okresu neolitu i wczesnej epoki brązu.
W drugiej części wykładu (semestr II) zostaną omówione kultury epoki brązku i wczesnej epoki żelaza:
a. pasterze i ludność osiadła
b. plemiona indo-irańskie i ich wędrówki
c. pierwsze miasta i ich upadek
d. kutura Andronowo
e. Cywilizacja Oksus (Baktryjsko-Margiański zespół archeologiczny) geneza, przyczyny upadku
f. modele osadnictwa w Azji Środkowej w epoce późnego brązu
g. początek epoki żelaza
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Student:
ma pogłębioną wiedzę o miejscu i znaczeniu archeologii Azji Centralnej w systemie nauk oraz jej specyfice przedmiotowej i metodologicznej;
ma uporządkowaną pogłębioną wiedzę o społecznościach pradziejowych Azji Centralnej obejmującą terminologię, teorie i metodologię;
ma uporządkowaną, pogłębioną, prowadzącą do specjalizacji, szczegółową wiedzę o dawnych społecznościach Azji Centralnej, obejmującą terminologię, teorie i metodologię;
ma szczegółową wiedzę na temat właściwości surowców oraz sposobów ich wykorzystania przez dawne społeczności Azji Centralnej;
ma szczegółową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych nowych osiągnięciach w zakresie archeologii Azji Centralnej;
ma świadomość niepowtarzalnej wartości źródeł archeologicznych i ich roli w odtwarzaniu przeszłości człowieka w Azji Centralnej;
Kryteria oceniania
Egzamin ustny
Literatura
Derevianko A. P., 2001, The Middle to Upper Paleolithic Transition in the Altai (Mongolian and Siberia), , Archaeology, Ethnology and Anthropology of Eurasia, No. 3 (7):70 - 103.
Derevianko A. P. /ed./, 2004, Grot Obi-Rakhmat /Obi-Rakhmat Grotto/, Izdatelstvo Instituta arkheologii i etnografii SO RAN, Novosibirsk.
Dolukhanov P. M., 1986, Foragers and farmers in West-Central Asia, [in:] Hunters in Transition. Mesolithic Societies of Temperete Eurasia and Their Transition to Farming, edited by M. Zvelebil, Cambridge-London-New York-New Rochelle-Melburne-Sydney:121 - 132. Islamov U. I., 1980, Obishirskaya kultura, Izdatelstvo ‘FAN’ Uzbekskoy SSRTashkent.
Islamov U. I, Timofeev V. I, 1986, Kultura kamennogo veka Tsentralnoy Fergani, Izdatelstvo ‘FAN’ Uzbekskoy SSR, Tashkent.
Masson V. M., 1971, Poseleniye Dzheytun (problema stanovleniya proizvodiyashchey ekonomiki), Materiali i Issledovaniya po Arkheologii SSSR, No. 180, Izdatelstvo „Nauka”, Leningradskoe Otdelenie, Leningrad.
Masson V. M., Sarianidi V. I., 1972, Central Asia, Turkmenia before the Achaemenids, London.
Szymczak K. Khudzhanazarov M., with the contribution of M. Fontugne, A. Gręzak, A. Lasota-Moskalewska, R. Michniak,. J. Piątkowska-Małecka, M. Przeździecki, 2006, Exploring the Neolithic of the Kyzyl-kums; Ayakagytma ‘The Site’ and other collections, Światowit Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages, vol. XI, K. Lewartowski /ed./, Central Asia – Prehistoric Studies, vol. II, T. Shirinov, K. Szymczak /eds./, preface by T. Shirinov and K. Szymczak, Institute of Archaeology, Warsaw University, Warsaw, pp. 252, figs. 70, tables 12, pls. 110.
Teshik-Tash. Paleoliticheskiy chelovek, 1949, edited by M. A. Gemiatskiy and M. F. Nesturkh, Izdatelstvo Moskovskogo Gosudarstvennogo Universiteta, Moskva.
Vinogradov A. V., 1968, Neoliticheskiye Pamyatniki Khorezma, Materiali Khorezmskoy Ekspeditsii 8, Moskva.
Vinogradov A. V., 1972, Kizilkumskiye yuveliri, Uspekhi Sredneazyatskoy Arkheologii, vipusk 2, pp. 43 – 45.
Vinogradov A. V., Mamedov E. D., 1975, Pervobitniy Lavlakan, Izdatelstvo “Nauka”, Glavnaya Redaktsya Vostochnoy Literaturi, Moskva.
Vinogradov A. V., Mamedov E. D., Sulerzhitskiy L. D., 1977, Perviye radiouglerodniye dati dla neolita Kyzylkumov, Sovetskaya Arkheologiya, No. 4, pp. 267 – 269.
Vinogradov A. V, 1981, Drevniye okhotniki i ribolovi sredneazyatskogo mezhdurechya, Trudi Khorezmskoy Arkheologo-Etnograficheskoy Ekspeditsii 13, Izdatelstvo “Nauka”Moskva.
Vishnyatsky L. B., 1999, The Palaeolithic of Central Asia, Journal of World Prehistory, Vol. 13, No. 1, 1999:69-122.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: