Geoarcheologia 3101-DKGEA
Geoarcheologia jest jedną z dyscyplin archeologii środowiskowej, wykorzystującą doświadczenie nauk z zakresu geomorfologii, geologii, sedymentologii, mineralogii geofizyki, geochemii oraz pedologii do rekonstrukcji warunków, w jakich bytował człowiek w czasach historycznych, określeniu charakteru użytkowania stanowisk archeologicznych oraz czasu ich funkcjonowania.
Wykład obejmuje, w nawiązaniu do znanych stanowisk archeologicznych, analizę map topograficznych, glebowych i geologicznych, jako źródła informacji o środowisku i sposobach wykorzystania przez człowieka danego obszaru. Prezentuje szeroką gamę metod umożliwiających rekonstrukcję warunków środowiska, w tym wielokierunkową analizę osadów mineralnych i organicznych.
Prezentowane są podstawowe typy warstwowania osadów, zarówno tych, które powstały w warunkach naturalnych, jak również będących efektem działalności człowieka. Omawiane są metody badania cech teksturalnych osadów, takie jak analiza uziarnienia, charakter mikrorzeźby powierzchni ziarn kwarcowych frakcji piaszczystej i pylastej analizowanej w mikroskopie optycznym jak również skaningowym mikroskopie elektronowym (SEM), kształtu ziarn frakcji piaszczystej i kamienistej, minerałów ciężkich, lekkich i ilastych, płytek cienkich oraz znaczenie analizy petrograficznej. Szczególnie dużo uwagi poświęca się wartości interpretacyjnej prezentowanych metod, możliwości ich zastosowania do rekonstrukcji różnych środowisk sedymentacyjnych, określenia genezy form, typu procesów morfodynamicznych oraz ich dynamiki.
Prezentowane są metody geochemiczne, np. fosforowa czy wieloczynnikowa analiza geochemiczna umożliwiająca identyfikację miejsc, bądź też całych stref działalności człowieka na danym obszarze (np. osad, pól itp.) oraz prezentowana jest metoda geofizyczna.
Równocześnie omawiane są metody datowania osadów mineralnych i organicznych (palinologiczna, oparte na zaniku pierwiastków promieniotwórczych, TL, OSL, metody chemiczne, paleomagnetyczna itd.).
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu student
WIEDZA
1. Znajomość przez archeologów podstawowego warsztatu badawczego geomorfologów, gleboznawców czy sedymentologów, tak aby móc w pełni wykorzystywać możliwości tych dyscyplin w pracy na stanowiskach archeologicznych, w szczególności przy szukaniu relacji między środowiskiem przyrodniczym a gospodarką człowieka;
2. Znajomość metod badań osadów mineralnych i organicznych znajdowanych na stanowiskach archeologicznych i w ich sąsiedztwie, umożliwiających odtworzenie warunków środowiska, w których gospodarował człowiek;
3. Ocena przydatności poszczególnych metod badań osadów do rekonstrukcji warunków środowisk sedymentacyjnych i rozwiązywania konkretnych problemów badawczych;
4. Znajomość metod datowania osadów;
5. Znajomość znaczenie analizy map topograficznych, glebowych i geologicznych w celu określana relacji między warunkami środowiska naturalnego a działalnością człowieka, ewentualnie poszukiwań nowych stanowisk archeologicznych;
6. Znajomość specjalistycznej terminologii z zakresu geomorfologii, sedymentologii, geologii i pedologii, co umożliwia korzystanie z fachowej literatury tematu.
UMIEJĘTNOŚCI
1. Umiejętność korelacji form rzeźby z osadami je budującymi.
2. Możliwość przeprowadzenia rekonstrukcji warunków środowiska w czasie bytowania człowieka na danym stanowisku archeologicznym;
3. Umiejętność scharakteryzowania osadu pod względem jego cech strukturalnych oraz teksturalnych, a tym samym odtworzeniu procesu odpowiedzialnego za transport i akumulację osadów znajdywanych na stanowisku archeologicznym oraz w jego sąsiedztwie;
4. Poprawnego zaplanowania lokalizacji poboru próbek osadów, tak, aby były reprezentatywne dla poszczególnych serii osadowych, jak również form rzeźby.
POSTAWY
1. Student jest przygotowany do pracy w terenie i laboratorium;
2. Docenia znaczenia nauk o Ziemi w badaniach archeologicznych.
Kryteria oceniania
Egzamin pisemny (test)
Egzamin pisemny (test) przeprowadzony w dwóch etapach: (1) po 30h wykładu, (2) na koniec semestru letniego, po kolejnych 30h. 51% poprawnych odpowiedzi na pytania testowe.
Literatura
Literatura Goldberg P., Macphail R.I. 2006. Praktical nad teoretical geoarcheology. Blackwell Pub.
Gradziński R., Kostecka A., Radomski A., Unrug R. 1986. Zarys sedymentologii. WG. Warszawa.
Migoń P. 2006. Geomorfologia, PWN, Warszawa.
Lindner L. (red.) 1992. Czwartorzęd, osady, metody badań, stratygrafia, Wyd. PAE, Warszawa
Mycielska-Dowgiałło E. 1980. Wstęp do sedymentologii (dla geografów). Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Kielce.
Mycielska–Dowgiałło E., Rutkowski J. (red.) 1995. Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, Warszawa.
Mycielska-Dowgiałło E. (red) 1998. Struktury sedymentacyjne i postsedymentacyjne w osadach czwartorzędowych i ich wartość interpretacyjna. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, Warszawa.
Mycielska-Dowgiałło E. (red.) 2001. Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny osadów. Warszawa.
Mycielska–Dowgiałło E., Rutkowski J. (red.) 2009. Badania cech teksturalnych osadów czwartorzędowych i wybrane metody oznaczania ich wieku. WSWPR. Warszawa.
Pelisiak A., Gębica P. 2007. Podstawy geomorfologii i gleboznawstwa dla archeologów. Wyd. Mitel. Rzeszów
Racinowski R., Szczypek T. 1985. Prezentacja i interpretacja wyników badań uziarnienia osadów czwartorzędowych, Wyd. UŚ, Katowice.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: