Mozaiki antyczne w Galii rzymskiej 3101-DFGA
Wykład poświęcony jest historii, funkcji, symbolice i estetyce mozaiki antycznej z
terenów rzymskich Galii, dzisiaj Francji, części Niemiec, Luxemburga, oraz część dzisiejszej
Szwajcarii. Omówiona zostanie rola wykopalisk ratunkowych i wkład pracy konserwatorów
w ostatnich latach dla rozwoju badań nad mozaiką.
Mozaika zostanie omówiona w kontekście architektonicznym: w domach miejskich,
willach, oraz w budynkach publicznych. Powiemy o organizacji pracy rzemieślników
mozaikarzy. Prześledzimy rozwój mozaiki w porządku chronologicznym (od IV w. p.n.e., aż
po VI w. n.e.), geograficznym (Gallia Narbonensis, Lugdunensis, Aquitania, Belgica, część
Germania Superior) i w kontekście architektonicznym (domus, villa, budynki publiczne).
Początki mozaiki obserwuje się od IV w p.n.e., (malowane podłogi), a w rzeczywistości od II
w. p.n.e., kiedy mamy przykłady użycia posadzek pokrytych tesserami (Massalia), aż do I w.
n.e., czasami nawet z inskrypcjami greckimi. Mozaika „w stylu rzymskim” jest efektem
„romanizacji” elit lokalnych. Pierwsze mozaiki (Massalia, Glanum, Narbo, Nemausus)
zostały wykonane przez galijskich rzemieślników, którzy działali pod wpływem mozaikarzy
italskich; zaobserwowano również wpływ ośrodków hellenistycznych (Delos). W dużych
rzymskich miastach Galii powstają liczne zakłady mozaikarskie (II w. -poł III w n.e.).
Najważniejszym ośrodkiem stało się Vienne (Vienna) z t.zw. ”szkołą wiennicką”, gdzie
powstały nowe motywy geometryczne (dekoracja wielowątkowa).
Mozaiki figuralne i mitologiczne pojawiają się w domach, willach i termach: Tezeusz
i Minotaur, Dares i Entelles, Aion, Dionizos, tiazos dionizyjski, Leda i łabędź, Achilles na
Skiros, śmierć Penteusza, zaślubiny Admeta (Nîmes), Eros i Pan, Bellerofont, pijaństwo
Heraklesa, Hylas, Ganimedes, Jazon, Orfeusz, Ocean, Nimfy i trytony. Inne obrazy ilustrują
polowania, wyścigi zaprzęgów w cyrku, woźniców zwycięzców, gladiatorów, autorów
greckich: Anakreont i Metrodor, filozofów (Anaksymander), oratorów, literatów (Heziod,
Menander, Wergiliusz, Cyceron, Enniusz) oraz poetów (m. in. Homer), muzyków (Agnis),
stanowią również grupę niezwykle interesującą. W okresie późnego antyku obserwujemy
wpływy rzemieślników z Afryki północnej oraz z Bliskiego Wschodu
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Na zajęciach student zdobywa wiedzę o mozaice antycznej w Galiach okresu rzymskiego na tle
historii, geografii oraz rozwoju społeczeństwa gallo-rzymskiego w miastach i na wsi. Poza tym
zapoznaje się z kwestiami technicznymi (zakłady produkujące mozaiki) oraz z kontekstem
architektonicznym poszczególnych posadzek mozaikowych. Poznaje w jakich częściach domu
rzymskiego wybierano specyficzną dekorację. Poznaje mitologię używaną w dekoracji domu. Poznaje
problematykę związaną z interpretacją tematów figuralnych w domach lub termach rzymskich.
Kryteria oceniania
Egzamin ustny polegający na omówieniu problematyki rozwoju mozaiki w Galiach rzymskich. Ma za
zadanie skomentowaniu kilka zabytków na podstawie ilustracji oraz osadzenia ich w kontekście epoki.
Literatura
J. Aymard, 'La mosaïque de Bellérophon à Nîmes', Gallia 11, 1953, 249–271.
C. Balmelle, Recueil général des mosaïques de la Gaule IV: Aquitaine 1, Paris 1980.
C. Balmelle, Recueil général des mosaïques de la Gaule IV: Aquitaine 2, Paris 1987.
C. Balmelle, J.-P. Darmon, La mosaïque dans les Gaules romaines, Paris: Éditions
Picard, 2017.
L. Berger, M. Joos, Das Augster Gladiatorenmosaik, Augst 1971.
M. Blanchard-Lemée, Recueil général des mosaïques de la Gaule II: Lyonnaise 4, Paris 1990.
J.-P. Darmon, Recueil général des mosaïques de la Gaule II: Lyonnaise 5, Paris 1994.
J.-P. Darmon & H. Lavagne, Recueil général des mosaïques de la Gaule II: Lyonnaise 3,
Paris 1977.
S. Delbarre-Bartschi, Les mosaïques romaines en Suisse. Avec un complément
de l'inventaire de Victorine von Gonzenbach, publié en 1961, Antiqua 53
Publication d'archéologie suisse, Basel, 2014.
O. Dopplefeld, The Dionysiac Mosaic at Cologne Cathedral, Cologne 1967.
K.M.D. Dunbabin, Mosaics of the Greek and Roman World, Cambridge, 1999.
P. Gauckler, Inventaire des mosaïques de la Gaule et de l'Afrique, Paris 1910.
P. Hoffman, Römische Mosaike im Rheinischen Landesmuseum Trier, Trier 1999.
P. Hoffman, J. Hupe & K. Goethert, Römische Mosaike aus Trier, Trier 1999.
H. G. Horn, Mysteriensymbolik auf dem Kölner Dionysosmosaik, Bonn 1972.
J. Lancha, Mosaïque géométriques. Les ateliers de Vienne (Isère), Rome 1977.
J. Lancha, Recueil général des mosaïques de la Gaule III: Narbonnaise 2, Paris 1981.
J. Lancha, Les mosaïques de Vienne, Lyon 1990.
H. Lavagne, Recueil général des mosaïques de la Gaule III: Narbonnaise 1, Paris 1979.
H. Lavagne, Recueil général des mosaïques de la Gaule III: Narbonnaise 3, Paris 2000.
H. Lavagne, Recueil général des mosaiques de ma Gaule III - Province de Narbonnaise. 4.
(Marseille, Glanum et la chôra massaliète), Paris 2019.
R. Ling, Ancient Mosaics, Princeton, 1998.
I. Morand, „La mosaïque de Léda à Trèves : une énigme, pas un mystère”, (in :) Ch. M.
Ternes (ed.), Ancient roman mosaics : paths through the classical mind : acta of the
conference held in March 2000 in Luxembourg, Luxembourg : Imprimerie Linden, 2002, 131-
166.
K. Parlasca, Die römischen Mosaiken in Deutschland, Berlin 1959.
S. Rebetez, Mosaïques. Documents du Musée romain d'Avenches no. 2, Avenches 1997.
D. Schmid, Die römischen Mosaiken aus Augst under Kaiseraugst, Augst 1993.
H. Stern, 'La mosaïque d'Orphée de Blanzy-lès-Fismes', Gallia 13, 1955, 41–77.
H. Stern, Recueil général des mosaïques de la Gaule I: Gaule-Belgique 1, Paris 1979.
H. Stern and M. Blanchard-Lemée, Recueil général des mosaïques de la Gaule II: Lyonnaise
2, Paris 1975.
V. von Gonzenbach, Die römischen Mosaiken der Schweiz, Basel 1961.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: