W cieniu Celtów. Okres przedrzymski w środkowej i północnej Europie 3101-DFCEL

Poszerzona wiedza o zróżnicowaniu kulturowym środkowo- i północnoeuropejskiego Barbaricum w 2. połowie I tysiąclecia przed Chr. oraz znajomość archeologii początków młodszej epoki żelaza. Umiejętność analizy i samodzielnej interpretacji zabytków oraz rozumienie procesów przemian kulturowych, gospodarczych i społecznych, jakie dokonały się w obrębie społeczności „zlatenizowanych”.

- Test pisemny pod koniec semestru
- Referat na zadany temat
- Aktywność na zajęciach

LITERATURA PODSTAWOWA:

- T. Bochnak, Importy celtyckie w kulturze przeworskiej i oksywskiej na ziemiach polskich w młodszym okresie przedrzymskim. Zróżnicowanie - drogi napływu - kontekst kulturowy, Rzeszów 2014.
- E. Bokiniec, Kultura oksywska na ziemi chełmińskiej w świetle materiałów sepulkralnych, Toruń 2008.
- J. Brandt, Jastorf und Latène. Kultureller Austausch und seine Auswirkungen auf soziopolitische Entwicklungen in der vorrömischen Eisenzeit, Internationale Archäologie 66, Rahden 2001.
- B. Cunliffe, Starożytni Celtowie, Warszawa 2003.
- T. Dąbrowska, Wczesne fazy kultury przeworskiej. Chronologia - zasięg - powiązania, Warszawa 1988.
- T. Dąbrowska, Z. Woźniak, Problem genezy kultur przeworskiej i oksywskiej (in:) P. Kaczanowski, M. Parczewski (ed.), Archeologia o początkach Słowian. Materiały z konferencji, Kraków 19–21 listopada 2001, Kraków 2005, 87–101.
- K. Godłowski, Okres lateński w Europie, Archeologia pierwotna i wczesnośredniowieczna IV, Kraków 1977.
- M. Grygiel, Problem chronologii i przynależności kulturowej materiałów o charakterze jastorfskim z Brześcia Kujawskiego, woj. kujawsko-pomorskie, w świetle ostatnich badań nad problematyką okresu przedrzymskiego w Polsce, (in:) H. Machajewski (ed.), Kultura jastorfska na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej, Poznań 2004, 13–82.
- M. Grygiel, The Jastorf Culture on the Polish Lowland, (in:) Z Woźniak et al., The Jastorf Culture in Poland, B.A.R. International Series 2579, Oxford 2014, 23–46.
- Z. Woźniak, The middle of the 1st millennium. The role of Celts and Jastorf Culture in cultural and ethnic changes in the lands of Poland in the latter half of the 1st millennium BC, (in:) Z. Woźniak et al., The Jastorf Culture in Poland, B.A.R. International Series 2579, Oxford 2014, 5–22.
- Prahistoria ziem polskich 4–5, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1979–1981.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

- Archeologie pravěkých Čech 7: Doba laténská (N. Venclová ed.), Praha 2008.
- M. Babeş, Die Poieneşti-Lukaševka-Kultur. Ein Beitrag zur Kulturgeschichte im Raum östlich der Karpaten in den Jahrhunderten vor Christi Geburt, Saarbrücker Beiträge zur Altertumskunde 30, Bonn 1993.
- E. Bokiniec, Uwagi na temat powiązań kultury oksywskiej z kręgiem jastorfskim i Europą Północną w świetle materiałów z cmentarzyska w Podwiesku, stanowisko 2, pow. Chełmno, woj. kujawsko-pomorskie, „Wiadomości Archeologiczne” LIV (1999–2001), 2001, 37–48.
- T. Dąbrowska, Wpływy jastorfskie na kulturę przeworską w młodszym okresie przedrzymskim, (in:) J. Gurba, A. Kokowski (ed.), Kultura Przeworska I, Lublin 1994, 71–87.
- T. Dąbrowska, Młodszy okres przedrzymski na Mazowszu i zachodnim Podlasiu. Zarys kulturowo-chronologiczny, „Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne” VII, 3–246.
- G. Domański, Studia z dziejów środkowego Nadodrza w III–I w. p.n.e., Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1975.
- P. Dulęba, Przemiany kulturowe w zachodniej Małopolsce w okresie od III do I wieku przed Chr. Przyczynek do kontaktów między Celtami a Germanami, (in:) M. Karwowski, E. Droberjar (ed.), Archeologia Barbarzyńców 2008: powiązania i kontakty w świecie barbarzyńskim. Materiały z IV Protohistorycznej Konferencji Sanok, 13–17 października 2008, Collectio Archaeologica Ressoviensis XIII, Rzeszów 2009, 11–35.
- M. Guštin, Die Kelten in Jugoslawien. Übersicht über das archäologische Fundgut, „Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz“ 31, 1984, 305–363.
- F. Kaul, Celtic influences during Pre-Roman Iron Age in Denmark, (in:) S. Möllers et al. (ed.), Keltische Einflüsse im nördlichen Mitteleuropa während der mittleren und jüngeren vorrömischen Eisenzeit..., Kolloquien zur vor- und Frühgeschichte 9, Bonn 2007, 327–345.
- F. Kaul, J. Martens, Southest European Influences in the Early Iron Age of Southern Scandinavia. Gundestrup and the Cimbri, “Acta Archaeologica” 66, 1995, 111–161.
- D. Ó HÓgáin, Celtowie. Dzieje, Warszawa 2009.
- A. Maciałowicz, Pomorze Gdańskie na przełomie starszego i młodszego okresu przedrzymskiego w świetle analizy zewnętrznych oddziaływań kulturowych, (in:) M. Fudziński, H. Paner (ed.), Między kulturą pomorską a kulturą oksywską. Przemiany kulturowe w okresie lateńskim, Gdańsk 2011, 79–120.
- J. Martens, The Pre-Roman cemetery at Kraghede. On the so-called ”Kraghede-group” and its cultural position in the light of recent research and excavations at Borremose, (in:) J. Okulicz-Kozaryn, W. Nowakowski (ed.), Studia z archeologii ludów barbarzyńskich z wybrzeży Bałtyku i dorzecza Wisły, Barbaricum 2, Warszawa 1992, 114–136.
- J. Martens, The Pre-Roman Iron Age in North Jutland, (in:) J. Martens (ed.) Chronological problems of the pre-Roman Iron Age in Northern Europe. Symposium at the Insitute of Prehistoric and Classical Archaeology Uniersity Copenhagen, December 8 1992, Arkæologiske Skrifter 7, Copenhagen 1997, 107–136.
- S.P. Pačkova, Zarubineckaja kul'tura i latenizirovannye kul'tury Evropy, Kiev 2006.
- K. Pieta, Keltské osídlenie Solvenska. Mladšia doba laténska, Archaeologica Slovaca Moographiae. Studia XI, Nitra 2008.
- J. Poleska, Celtycki mikroregion osadniczy w rejonie podkrakowskim, Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Krakowie II, Kraków 2006.
- B. Rogalski, Przemiany kulturowe na Pomorzu Zachodnim i Przednim w młodszym okresie przedrzymskim (III–I w. p.n.e.), Biblioteka Naukowa Muzeum Narodowego w Szczecinie, Seria Archeologiczna, Szczecin.
¬- M. Rudnicki, Pieniądz celtycki na Śląsku, (in:) W. Garbaczewski, R. Macyra (ed.), Pieniądz i banki na Śląsku. Studia nad dziejami pieniądza i bankowości w Polsce, Poznań 2012, 33-68.
- M. Rudnicki, Nowa Cerekwia. A Celtic Centre for Craft and Commerce of Interregional Importance North of the Carpathians, (in:) S. Berecki (ed.), Iron Age Crafts and Craftsmen in the Carpathian Basin. Proceedings of the International Colloquium from Târgu Mureş, 10–13 October 2013, Bibliotheca Mvsei Marisiensis, Seria Archaeologica VI, Târgu Mureş 2014, 33–70.
- M.B. Shchukin, T.P. Val’kova, Y.Yu. Shevchenko, New Finds of „Kronenhalsringe” in the Chernigov Region, Ukraine and some problems of their interpretation, „Acta Archaeologica” 63 (1992), 1993, 39–56.
- H. Seyer, Siedlung und archäologische Kultur der Germanen im Havel-Spree-Gebiet in den Jahrhunderten vor Beginn u.Z., Schriften zur Ur- und Frühgeschichte 34, Berlin 1982.
- A. Strobin, Ceramika naczyniowa kultury oksywskiej, Gdańskie Studia Archeologiczne. Seria Monografie 2, Gdańsk 2011.
- R. Wołągiewicz, Kultura pomorska a kultura oksywska, (in:) T. Malinowski (ed.), Problemy kultury pomorskiej, Koszalin 1979, 33–69.
¬- S. Woyda, Mazowieckie centrum metalurgiczne z młodszego okresu przedrzymskiego i okresu wpływów rzymskich, (in:) S. Orzechowski (ed.), Hutnictwo świętokrzyskie oraz inne centra i ośrodki starożytnej metalurgii żelaza na ziemiach polskich, Kielce 2002, 121–154.
¬- Z. Woźniak, Wschodnie pogranicze kultury lateńskiej, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1974.
- Z. Woźniak, Kontakty mieszkańców ziem polskich ze światem celtyckim u schyłku okresu halsztackiego i we wczesnym okresie lateńskim, „Przegląd Archeologiczny” 58, 2010, 39–104.
- Z. Woźniak (ed.), Kontakte längs der Bernsteinstraße (zwischen Caput Adriae und den Ostseegebieten) in der Zeit um Christi Geburt, Kraków 1996 (zbiór artykułów).

ŹRÓDŁA PISANE:

- J. Kolendo, T. Płóciennik, Vistula amne discreta. Greckie i łacińskie źródła do najdawniejszych dziejów ziem Polski, Warszawa 2015.

ŹRÓDŁOZNAWSTWO:

- T. Bochnak, Uzbrojenie ludności kultury przeworskiej w młodszym okresie przedrzymskim, Rzeszów 2005.
- S. Demetz, Fibeln der Spätlatène- und frühen römischen Kaiserzeit in den Alpenländern, Frühgeschichtliche und Provinzialrömische Archäologie 4, Rahden/Westf. 1999.
- R. Gebhard, Die Fibeln aus dem Oppidum von Manching, Die Ausgrabungen in Manching 14, Stuttgart 1991.
- J. Kostrzewski, Die ostgermanische Kultur der Spätlatènezeit, Mannus-Bibliothek 18–19, Leipzig-Würzburg 1919.
- P. Łuczkiewicz, Uzbrojenie ludności ziem Polski w młodszym okresie przedrzymskim, Archaeologia Militaria II, Lublin 2006.
- Th. Völling, Studien zu Fibelformen der jüngeren vorrömischen Eisenzeit und ältesten römischen Kaiserzeit, „Bericht der Römisch-Germanischen Kommission“ 75 (1994), 1995, 147–282.

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

• Strona przedmiotu 3101-DFCEL w USOSweb