Archeologia średniowiecza i czasów nowożytnych (wczesne średniowiecze) 3101-DB204B/I
Bloki tematyczne:
1. Periodyzacja pradziejów i okresu wczesnośredniowiecznego.
2. Przemiany kulturowe w Europie u progu wczesnego średniowiecza.
3. Źródła wykorzystywane przez archeologię wczesnego średniowiecza.
4. Etnogeneza Słowian, model kultury wczesnosłowiańskiej i pierwsze kultury.
5. Okres plemienny – ustrój, słowiańskie terytoria plemienne, kultury archeologiczne, osadnictwo, wiodące stanowiska archeologiczne i zabytki ruchome.
6. Ciałopalny obrządek pogrzebowy (formy grobów, pochówków, wyposażenia i wiodące cmentarzyska na ziemiach polskich.
7. Słowiańszczyzna pogańska (panteon bóstw, sanktuaria, świątynie, posągi, figurki, miejsca kultu)
8. Pierwsze państwa słowiańskie (Samona, Wielkomorawskie, Wiślan).
9. Pierwsze państwa feudalne: Gnieźnieńskie, Ruś Kijowska, Czechy, Węgry. Organizacja głównych ośrodków władzy.
9. Chrystianizacja Europy i Słowiańszczyzny: miejsca chrztu, pierwsze kościoły. Rozwój monastycyzmu (klasztory benedyktyńskie, cysterskie, dominikańskie i franciszkańskie). Przemiany rytuału pogrzebowego. Formy cmentarzysk, typy pochówków, wyposażenie grobowe.
10. Architektura romańska (surowiec, technika budowy, formy budowli świeckich i sakralnych, nomenklatura, zróżnicowanie regionalne).
11. Koczownicy: Hunowie, Awarowie, Protobułgarzy, Madziarowie, Chazarzy, Połowcy, Pieczyngowie, Tatarzy (historia, wędrówka, kultura materialna).
12. Bizancjum (historia, architektura, rzemiosło), kontakty ze Słowiańszczyzną.
13. Cywilizacja arabska we wczesnym średniowieczu i jej oddziaływanie na Europę.
14. Dzieje ziem pruskich – osiedla, wiodące zabytki, główne cechy obrządku pogrzebowego.
15. Źródłoznawstwo wczesnośredniowieczne: kategorie źródeł (pisane, archeologiczne, etnograficzne, numizmatyczne, ikonograficzne).
16. Przegląd rzemiosł (rogownictwo, szklarstwo, metalurgia kolorowa i czarna, obróbka drewna i kamienia).
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Celem jest zapoznanie studenta ze stanem badań nad problematyką badawczą okresu wczesnego średniowiecza i umożliwienie wyboru tematu pracy magisterskiej na studiach II stopnia (magisterskich).
Kryteria oceniania
Wykład kończy się egzaminem ustnym.
Literatura
Literatura:
1.Buko A., Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej. Odkrycia – hipotezy - interpretacje, Warszawa 2006 (i bibliografia!)
2. Beranová M., Lutovský M., Slované v Čechách. Archeologie 6.-12. století, Praha 2009
3. Civitas Schinesghe cum pertinentis, Red. Chudziak W., Toruń 2003
4. Dąbrowska E., Szymański W., Awarzy-Węgrzy, Wocław 1979
5. Dąbrowski K., Hunowie europejscy, Protobułgarzy, Chazarowie, Pieczyngowie, Warszawa, 1975
6. Duczko W., Ruś Wikingów, Warszawa 2006
7. Dulinicz M., Kształtowanie się Słowiańszczyzny północno-zachodniej, Warszawa 2001
8. Gąssowski J., Archeologia o schyłku pogaństwa, Archeologia Polski, t. 37, 1992
9. Godłowski K., Pierwotne siedziby Słowian, Kraków 2000
10. Jagodziński M., Truso. Miedzy Weonodlandem a Witlandem, Elbląg 2010
11. Kara M., Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne,
Poznań 2009
12. Kobyliński Z., Struktury osadnicze na ziemiach polskich u schyłku starożytności i na początku wczesnego średniowiecza, Wrocław 1988
13. Kołobrzeg. Wczesne miasto nad Bałtykiem, (Red. L. Leciejewicz, M. Rębkowski), Warszawa 2007
14. Kraków w chrześcijańskiej Europie X-XIII w., Kraków 2006
15. Leciejewicz L., Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław 1989
16. Łosiński W., Z dziejów obrzędowości pogrzebowej u północnego odłamu Słowian zachodnich w świetle nowszych badań, [w:] Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum, Red. Kóčka-Krenz H., Łosiński W., Poznań 1998
17. Łowmiański H., Początki Polski, t.I- VI, s. 34, Warszawa
18. Malta-Kozłowska M., Pierwsi Przemyślidzi i ich państwo (od X do połowy XI w.). Ekspansja terytorialna i jej polityczne uwarunkowania, Poznań 2008.
19. Moździoch S., Społeczność plemienna Śląska w IX-X w., [w:] Śląsk Okło roku 1000, s. 25-71
20. Moźdioch S., Człowiek, Sacrum, środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu. Spotkania Bytomskie IV, (red.)S. Moździoch, Wrocław 200o
21. Osadnictwo i architektura ziem polskich w dobie Zjazdu Gnieźnieńskiego, Red. Buko A., Świechowski Z., Warszawa 2000
22. Parczewski M., Najstarsza faza kultury wczesnosłowiańskiej w Polsce, Kraków 1988
23. Potkański K., Studia osadnicze, [w:] Pisma pośmiertne, t. 1, Kraków 1922
24. Poleski J., Wczesnośredniowieczne grody w dorzeczu Dunajca, Kraków 2004
25. Początki architektury monumentalnej w Polsce, Red. Janiak T., Stryniak D., Gniezno 2004
26. Przemyśl wczesnośredniowieczny, (red. E. Sosnowska), Warszawa 2010
27. Płock wczesnośredniowieczny, (red. A. Gołembnik), Warszawa 2011
28. Rodzińska-Chorąży T., Zespoły rezydencjonalne i kościoły centralne na ziemiach polskich do połowy XII wieku, Kraków 2009.
29. Sikorski D., Kościół w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego, Poznań 2011
30. Sacrum pogańskie – sacrum chrześcijańskie. Kontynuacja miejsc kultu we wczesnośredniowiecznej Europie, (red.) K. Bracha, C. Hadamik, Warszawa 2010
31. Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – 15 lat później, Red. Chudziak W., Moździoch S., Toruń 2006
32. Rauhut L. Wczesnośredniowieczne cmentarzyska w obudowie kamiennej na Mazowszu i Podlasiu, „Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne”, t. I, 1971
33. Średniowieczny obrządek pogrzebowy na pograniczu polsko-ruskim, (red. S. Cygan, M. Glinianowicz, P. Kotowicz), Rzeszów-Sanok 2011
34. Sztuka polska przedromańska i romańska, T. I, Red. Walicki Michał, Warszawa
35. Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej Mapy Europy, Red. Samsonowicz H., Kraków 2000
36. Wielka Historia Polski,
t. 1, Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.), Kaczanowski P., Kozłowski J.K., Kraków 1998
t. 2, Dzieje Polski piastowskiej (VIII w. – 1370 r.), Wyrozumski J., Kraków 1999
37. Zoll-Adamikowa H., Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe Małopolski, cz. II, Analiza, Kraków 1971
38. Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, cz. II Analiza, Wrocław 1979
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: